?zmir’in Bergama ilçesinde bulunan Asklepion, eski dünyan?n en önemli sa?l?k merkezleri aras?nda yer al?yordu. Bunlar Epidauros, Kos Adas?'ndaki t?p merkezi ve Bergama'da bulunan sa?l?k tanr?s? Asklepios'a adanm?? olan kür merkezi idi.
Geyikli Da?? eteklerine yak?n düzlükte, ?ifal? oldu?una inan?lan su kaynaklar?n?n etraf?nda kurulmu?tu. Ara?t?rmalar bu alan?n çok eskiye uzanan bir geçmi?e sahip oldu?una i?aret ediyor. Ancak bugünkü kompleks M.Ö 4. yüzy?lda yap?l?yor. As?l geli?imini ise Roma imparatoru Hadrian zaman?nda (117-138) göstermi?tir.
Sürekli bir in?aa faaliyeti görmü? olan Asklepion’da birçok yap? göze çarpar. Yakla??k 900 y?l boyunca faal olarak kalm??t?r.
*
Buradaki yap?lara geçmeden önce, sa?l?k tanr?s? Asklepios'a bakal?m. I??k, bilicilik ve güne? tanr?s? Apollon'un o?ludur. Annesi ölümlü Koronis'tir. Do?umu ilginçtir. Yunan mitolojisinde Apollon çapk?nl??? ile nam salm??t?r. Okçu tanr? Apollon, görür görmez güzel k?za a??k olur, birlikte olurlar. Bu kaçamaktan hamile kalan Koronis, bir hata yapar ve Apollon'u genç bir delikanl? ile aldat?r. Bu kara haberi bembeyaz tüyleri olan bir kuzgun verir. Bunu duyan tanr? çok öfkelenir. Kara haberi getiren kuzguna beddua eder, lanet okur. Bembeyaz olan ku?un tüyleri birdenbire kapkara kesilir. Kuzgunun tüyleri bu yüzden karad?r. Öfkesi dinmeyen Apollon, k?z? oklar?yla öldürür. ?kiz karde?i Artemis de ona yard?m eder. Cesedi bir odun y???n?n?n üzerine yerle?tirerek yakacakken vicdan? raz? gelmeyen tanr?, hamile olan Koronis'in karn?ndan bebe?i alarak kurtar?r. O?lunu, birçok sanat?n ve hekimli?in üstad? olan at-adam (Kentauros) Kheiron’a emanet eder. Böylelikle hekimli?in inceliklerini ö?renmesinin yolunu açar. Türlü otlar?, do?adaki ?ifa kaynaklar?n? kullanarak ilaçlar yapmaya, insanlar? iyile?tirmeye ba?lar. Hatta ölüleri bile diriltecek s?rlara sahip olur. Bütün bunlar tabii ki Zeus’un dikkatinden kaçmaz. Kendi buyru?una uymayan bu hekimin ceza almas? kaç?n?lmazd?. Çünkü bütün ya?amsal dengeyi ve düzeni alt üst ediyordu, adeta tanr?lara meydan okuyordu. Zeus y?ld?r?mlar?n? göndermekte tereddüt etmedi. Haddi, ölümle bildirilen Asklepios'a daha sonra hekimlik tanr?s? payesi verilerek tap?naklar in?a edildi.
*
Efsaneye göre Pergamon'un ilk prytan? (yönetici) olan Arkhias avlan?rken yaralan?r. Tedavi ile iyile?ince sa?l?k tanr?s?na ithafen Pergamon’da da Asklepion kültünün ya?at?lmas?n? sa?lamak için öncülük eder. Onun liderli?i sayesinde Asklepion in?a edilir. Galenos gibi bir hekim yeti?tiren Pergamon, bu sa?l?k merkezi ile Roma döneminde hat?r? say?l?r bir üne sahip olur. Galenos’tan ayr?ca bahsetmek gerekir. T?bba yapt??? katk?lar devrim niteli?indedir. Yapt??? ba?ar?l? ameliyatlar sayesinde birçok gladyatörün hayat?n? kurtarm??t?r. Anatomi, fizyoloji ve farmakoloji alan?nda yapt??? çal??malar ile birçok eser yazm??t?r. Sporcular?n hekimi olarak ün salm??t?r.
*
Pergamon a?a?? ?ehirden ba?layarak, Asklepion'a kadar uzanan ‘via tecta’ denilen üzeri örtülü bir yol ile birbirine ba?lanm??t?. Yolun ba??nda bulunan giri?te (viran kap?) rahip hekimler (asklepiades) taraf?ndan muayene edilen hastalar buradan Asklepion'a kadar hekimler e?li?inde kutsal yoldan götürülürdü. Denilene göre kap?n?n üzerinde “Tanr?lar ad?na ölüm giremez” yaz?yordu. Hamile olanlar ve ölümcül hastalar içeri al?nmazd?. Neden buradan hiç cenaze ç?kmad??? anla??l?yor. Çünkü daha çok ak?l hastalar? ile ölüm riski ta??mayanlar kabul edilirdi.
Bu hastalar?n tedavisi için farkl? metodlar kullan?l?rd?. Müzik bunlardan biriydi. Düzenlenen dinletilerle hastal?k psikolojisinden ç?kmalar? amaçlan?rd?. Böylelikle tedavilerine katk? sa?lan?rd?. Çe?itli bitki kar???mlar? hastalara ?ifa olarak verilirdi. Uyku odalar?nda uyutulur, rüyalar? tedavileri için yorumlan?rd?. Rahip hekimler, rüyalar?nda gördüklerinin neye i?aret etti?ini söyler, inançlar?n? peki?tirirlerdi. Tiyatroda düzenlenen etkinliklerle rahatlamalar? sa?lan?rd?. Kutsal oldu?una inan?lan su ile banyo havuzunda y?kanarak, ruhsal ve fiziksel olarak ar?nd?r?l?rlard?. Suyun rahatlat?c? sesinden faydalanmay? umuyorlard?. Yürüyü? yollar?n?n alt?na yapt?klar? kanallardan akan suyun sesinin hastalar? rahatlatt???na inan?l?rd?. Tünellerle ula??lan tedavi binas?na götürülen hastalara, tünelin tavan?na aç?lan bo?luklardan iyile?eceklerine yönelik telkinler edilirdi. Psikolojik olarak rahatlamalar?na ve tanr? Asklepios'un iyile?melerine yard?m edece?ine dair itikatlar? güçlendirilmeye çal???l?rd?.
*
Giri?ten itibaren kal?nt?lar? etrafta görmeye ba?l?yorsunuz. Sütunlu cadde boyunca ilerleyerek merdivenlerden indi?inizde, t?bb?n sembolü say?lan iki y?lan?n sar?l? vaziyette görüldü?ü sütunu gördükten sonra di?er yap?lar? ziyaret edebilirsiniz. 3500 ki?ilik tiyatrosu, Kutsal Çe?me, uyku odalar?, asklepios kutsal alan?, kütüphane, Zeus tap?na??, banyo havuzu gibi ilginç alanlara mutlaka bak?n. Ayr?ca buradan Pergamon Antik Kenti kal?nt?lar? da görülebilir...