?zmir’in Bergama ilçesinde bulunan Pergamon Antik Kenti, Bat? Anadolu’da bulunan en etkileyici tarihi yerle?imlerden biridir. Pergamon isminin zamanla Bergama’ya dönü?tü?ü anla??l?yor. Korunakl? kale anlam?na gelir. M.Ö 7. yüzy?la kadar uzanan bir tarihe sahiptir. 330 metre yükseklikte bir tepenin üzerinde kurulmu?, a??lmas? kolay olmayan bir konumuyla dikkat çeker. Dönemin ?artlar? göz önüne al?nd???nda d??ar?dan gelebilecek sald?r?lara kar?? muazzam avantajlara sahiptir.
Eski dünyan?n güvenlik kayg?lar?, insanlar? bu öncelik ba?lam?nda hareket etmeye itmi?tir. 330 metre yükseklikte bulunan, kuvvetli surlarla çevrilmi? bir kente sald?rmak ve ba?ar?l? olmak kolay de?ildir. Denize yak?nl???, kolay savunulabilir olmas?, Bak?rçay nehri (caicus) ve kollar? sayesinde su kaynaklar?na yak?n olmas?, Pergamon’un e?siz birkaç özelli?ini aç?klar.
Efsanevi kurulu?u, Herakles o?lu Telephos’a dayan?r.
Yunanistan'?n Arkadia bölgesindeki Tegeia Kral? Aleos'a bir kâhin, k?z? Auge'den do?acak çocu?un day?lar?n? öldürece?ini söylemi?tir. Olympia'ya giderken buradan geçen Herakles, Augea ile kar??la??r, birlikte olurlar ve k?z hamile kal?r. Bir süre sonra Augea, kâhinin ‘day?lar?n? öldürecek’ dedi?i Telephos'u do?urur, kral bunu ö?renince ç?lg?na döner, Telephos'u bir da?a, k?z?n? da bir sand?k içerisinde denize b?rakt?r?r.
Augea'n?n içerisinde bulundu?u sand?k Bat? Anadolu k?y?lar?na ula??r, Mysia Kral? Teutras k?z? görür ve evlat edinir. Di?er yandan o?lu Telephos'u arayan Herakles, onu da?da arslan taraf?ndan emzirilirken bulur. Ne kadar yi?it olaca?? burdan belli. Baz? kaynaklarda da?da kazara iki adam? öldürdü?ü söylenir. Öldürdü?ü adamlar da öz day?lar?d?r.
Herakles çocu?u alarak Yunanistan'a götürür ve kendi kral?na onu yeti?tirmesi için ricada bulunur. Telephos büyümü?, annesini aramak için Anadolu'ya gitmi?tir. O s?rada Mysia kral? sava?makta ve oldukça zor durumdad?r. Telephos sava?ta krala yard?m edince, kral da k?z? Augea ile onu evlendirmek ister. Ancak dü?ünlerinin yap?ld??? gün anne ile o?ul birbirlerini tan?m??t?r. Annesine kavu?an Telephos, kral ölünce yerine geçmi? ve Pergamon'u kurmu?tur.
Büyük ?skender’in ölümünden sonra generallerinden Lycimacus’un kontrolüne giren bölge, as?l ?ahlan???n? Phylaterius zaman?nda yapar. Asl?nda Lycimacus’un, 9000 talent paras?na sahip ç?kmas? için kentte b?rakt??? birli?in ba??nda bulunan bir subay?d?r. Bu f?rsat? iyi de?erlendiren Phylaterius, görkemli Pergamon hanedanl???n?n temellerini atar. Kent, M.Ö 281-133 tarihleri aras?nda yakla??k 150 y?l süren Pergamon Krall???'n?n ba?kenti olmu?tur.
Pergamon krall??? nüfuzunu geni?leterek Orta Anadolu’da Galatlar'a kom?u olur. Daha sonra son kral? 3. Attalos, ölümünden önce Roma’ya miras kalaca??n? aç?klar. 133’te resmen Roma ?mparatorlu?u'na dahil olur. Sonra Bizans ve Türk dönemi ile devam eder.
Par?ömenin icad?...
Pergamon ?ehrinde icad edilen bir yaz? yazma materyalidir. 2. Eumenes zaman?nda, M?s?r’?n papirüs ka??d?n?n ihracat?n? yasaklamas? üzerine, bilgin Plinos taraf?ndan ke?fedilmi?tir. Koyun, keçi, domuz gibi hayvanlar?n derileri, uzun i?lemlerden geçirilerek par?ömen elde edilirdi. Papirüse göre daha maliyetlidir. Antik dünyan?n ikinci büyük kütüphanesini kuran Eumenes, 200 bin el yazmas? kitaba sahipti. Romal? komutan Marcus Antonius taraf?ndan ünlü M?s?r kraliçesi Kleopatra’ya hediye edilmi?tir. Bugün kütüphaneden geriye pek bir ?ey kalmam??t?r.
Akroplis’e (Yukar? ?ehir) teleferik ile ç?kmak mümkün. Ç?karken, kentin kal?nt?lar?n? yamaç boyunca görebiliyorsunuz. ?ehir büyüdükçe ovaya do?ru yay?lm??t?r. Tabi yukar? ?ehirde daha çok kamu binalar?, tap?naklar ve kral saray?ndan kalanlar görülüyor. Teraslar üzerine konumland?r?lan binalar oldukça görkemli imi?. Üç ana teras olu?turularak zeminin engebeli yap?s? giderilmi?tir. Alana ilk girildi?inde, solda Pergamon krallar?na adanm?? kutsal alan (Heroon), Athena kutsal alan?, kütüphane, Trajan Tap?na??, arka tarafta silah depolar? ve su kemerleri görülür. Antik dünyan?n en dik tiyatrosu...10 bin ki?ilik bu eser portatif ah?ap bir sahne tasar?m?na sahipti. Tiyatronun bat? kenar?nda hak etti?i yerde Dionysos Tap?na??, agoras? ve di?er yap?lar? ile etkileyici bir kenttir. Bugün çam a?açlar?n?n gölgesinde temel izlerini görebildi?imiz Zeus Altar? ise kaz?lar s?ras?nda Almanya’ya götürülmü?. Galatlar'a kar?? kazan?lan zaferin an?s?na yap?lan bu eser dönemin en etkileyici yap?lar?ndan biridir. 2. Eumenes zaman?nda in?aa edilmi?tir.
Bergama ilçe merkezi de görülmeye de?er tarihi yap?lara ev sahipli?i yap?yor. 4. yüzy?l?n en önemli terapi merkezlerinden biri olan Asklepios bunlardan biridir.