Dünya genelinde küresel ?s?nman?n etkileri her geçen gün daha fazla hissediliyor. Akdeniz Havzas?'nda yer alan Türkiye ise bu etkileri en fazla etkilenen ülkeler aras?nda yer al?yor. Geçen hafta dünya genelinde s?cakl?k ortalamas? üst üste 4 gün boyunca rekor k?rarken, Türkiye de 7 gün sürmesi beklenen s?cak hava dalgas? içine girdi.
EÜ Edebiyat Fakültesi Co?rafya Bölümü ö?retim üyesi ?klim Bilimi Uzman? Prof. Dr. Ecmel Erlat, dünyada k?r?lan s?cakl?k rekorlar?n?, küresel ?s?nman?n Türkiye'ye etkilerini ve ülkemizde görülen s?cak hava dalgalar?na ili?kin de?erlendirmelerde bulundu. 2016 y?l? A?ustos ay?nda 16.92 santigrat ile k?r?lan rekorun yenilendi?ini belirten Prof. Dr. Erlat, “3-4 Temmuz tarihlerinde insanl?k tarihinde baz? paleoklimatik verilere göre son yüz bin y?ldaki en yüksek s?cakl?k de?erlerine ula?t?k. Son ölçülen küresel ortalama de?erler bunun 17.18 santigratta ula?t???n? gösteriyor. Bunun ana nedeni biziz, insan kökenli iklim de?i?ikli?i. Sanayi devriminden bu yana atmosfere b?rakt???m?z fosil yak?tlar, dünyan?n sera etkisini güçlendiriyor. Bunun gözle görülür ve hissetti?imiz taraf? da s?cakl?klarda görüyoruz. Tüm dünyada ortalama s?cakl?klar art?yor. En fazla ?s?nan bölge kutup bölgesi ba?ta geliyor. Türkiye'nin de içinde bulundu?u Akdeniz Havzas? da dünyada h?zla ?s?nan bölgelerden biri. 1950 y?l?ndan bu yana Türkiye 1.46 santigrat ?s?nd?. Paris ?klim Anla?mas?'ndaki s?n?r e?ik de?eri olan 1.5 santigrat de?ere 1950 y?l?ndan bu yana ula?m?? vaziyette. Dünyada en h?zl? ?s?nan alanlardan biriyiz. Dünya ortalamas?n?n 3 kat? ?s?nan bir bölgede yer al?yoruz" dedi.
'DÜNYA 1.5 SANT?GRAT ISINDI?INDA DÜNYADAK? B?TK?LER?N YÜZDE 4'Ü YOK OLACAK'
Prof. Dr. Erlat, 2030'lara gelindi?inde 1.5 santigrat s?cakl?k e?i?inin a??laca??n? dikkat çekip, ?öyle konu?tu: "Bunu izleyen y?llarda s?cakl?klar 1.5 santigrad?n üzerinde olmaya devam ederse, tüm ekosistem üzerinde çok ciddi kal?c? etkiler b?rakaca?? anlam?na geliyor. Gerekli önlemler al?nmazsa, iklim modelleri diyor ki 2052 y?l?nda 2 santigrat s?cakl?k e?i?ini a?aca??z. Dünya 1.5 santigrat ?s?nd???nda küresel deniz seviyeleri 50 santim yükselecek, dünyadaki bitkilerin yüzde 4'ü geri gelmemek üzere yok olacak. Türler yok olacak, deniz seviyesinde art?? h?zlanacak, buzul kay?plar?m?z artacak, kurakl?klar ?iddetlenecek, seller, ta?k?nlar ve s?cak hava dalgalar? gibi tüm ekstrem olaylarda art?? meydana gelecek. Ortalama de?erler kayd???nda uç de?erler de kay?yor. Ortalama yükselirse, tayfunlar, kurakl?klar seller bunlar?n s?kl??? ?iddeti, alansal da??l?m?, zamanlamas? de?i?iyor. S?cak hava dalgas? temmuz, a?ustosta olmas? gerekirken art?k may?s ay?nda da görmeye ba?lad?k."
'9 KAT ARTI?'
Türkiye'nin 2023 y?l? s?cak hava dalgas?n? ya?amaya ba?lad???n? aktaran Prof. Dr. Erlat, meteorolojik verilere göre 1950'lilere göre s?cak hava dalgalar?n?n daha s?k olu?maya ba?lad???n? belirtip, "Elimizdeki veriler, 1950'li y?llarda may?s ve eylül aylar? aras?nda y?lda 1 kez s?cak hava dalgas? olurken, son yapt???m?z çal??ma ortaya koydu ki bu de?er 9 kat art?? gösterdi. Çok daha s?k s?cak hava dalgas?na maruz kal?yoruz. S?cak hava dalgas?n?n süresi de uzad?. Bu hafta ya?ayaca??m?z s?cak hava süreci yakla??k 7 gün devam edecek. Ölçülen s?cakl?klarda çok büyük bir anormallik yok fakat daha s?k ve daha uzun s?cak hava dalgalar?n? ya??yoruz. Örnek verirsek, 2020 y?l?n?n may?s ay?nda Ödemi?, Nazilli, Dalaman istasyonlarda 15 May?s'ta ölçülen hava s?cakl??? 43 dereceye ula?t?. O y?l zeytin, narenciye, portakal üretiminde dü?ü? ortaya ç?kt?" diye konu?tu.
?ZM?R'?N TROP?K GECE SAYISI 100 GÜNÜN ÜZER?NDE
Betonarme, asfalt gibi yüzeylerin ?s?y? çok daha fazla hapsetti?i için kentlerin k?rsal bölgelere göre iklim de?i?ikli?inden daha fazla etkilendi?ini aktaran Prof. Dr. Erlat, ?zmir özelinde de?erlendirmelerini ?öyle anlatt?:
“Kentler k?rsal bölgelere göre 6-7 santigrat daha s?cakl?klara sahip. ?zmir'de s?cak hava dalgalar?na bakt???m?zda, 1950'li y?llarda may?s, eylül aylar?nda en fazla bir veya iki kez s?cak hava dalgas? ya?an?rken bu rakam 2010 y?l?ndan itibaren y?lda en az dört, be? s?cak hava dalgas?na ula?m?? vaziyette. Kentlerdeki ye?il alanlar?n azl??? sa?l?k ko?ullar?n? tehdit ediyor. Rekor s?cakl?klar?n yan?nda s?cak hava dalgas?n?n süresinin uzamas? insan sa?l???n? tehdit olu?turuyor. Meteorolojide tropik gece kavram? vard?r. Gece en dü?ük s?cakl?klar 20 santigrat? geçti?inde tropik gece olarak tan?mlan?r. ?zmir için yap?lan çal??malar gösteriyor ki 1950'li y?llarda gece s?cakl?klar?n?n 20 santigrat? geçti?i gün say?s? en fazla 70 güne ula??rken ?u anda 100 günün üzerinde. Gündüzleri de s?cakl?klar?n 30 santigratlar? geçti?i gün say?lar? 70'lerden 100'e ç?kt???n? görüyoruz. ?zmir y?l?n en az 3,5 ay?nda gündüz s?cakl?klar? 30 santigrat?n üzerinde seyrediyor." .
'TÜRK?YE'DE SEL FELAKET?NDEN EN FAZLA ETK?LENEN ?K?NC? ?L ?ZM?R'
?zmir'in iklim de?i?ikli?indeki en önemli sorunlar?ndan bir tanesinin sel ve ta?k?nlar oldu?unu anlatan Prof. Dr. Erlat, ?öyle devam etti:
"Meteoroloji Genel Müdürlü?ü'nün 2010 ile 2021 y?llar? aras?n?n kapsayan çal??mas?nda, Türkiye'de en fazla sel felaketinde etkilenen 2'nci il, ?zmir oldu. Bu dönemde ?zmir'de 95 tane sel felaketi ya?anm??. Dere yataklar?n do?al ak???n?n bozulmas?, dere yataklar?n?n beton bir yatak içine al?nmas?, akarsu ak??lar?n?n, dere yataklar? ak?? düzenini bozuyor ve bu da sel ta?k?na neden oluyor. Kentler beton ve asfaltla kapl? oldu?u için ya?an ya?mur yüzeysel ak??a geçiyor. S?cakl?klar artt?kça buharla?ma ?iddetleniyor. Atmosferde çok fazla nem var. Hem nem hem s?cakl?k atmosferdeki olaylar? ?iddetlendiriyor. O nedenle eskiye gök gürültülü sa?anak ya???lar? özellikle bahar aylar?nda daha fazla oluyor. Dolu ya????, ?im?ekli, y?ld?r?ml? ya???lar? daha fazla görüyoruz. ?zmir'de gözle görünür de?i?imlerden biri deniz kabarmalar?. K?? mevsiminde bas?nç dü?tü?ünde deniz seviyesi kabar?r. ?zmir'in alçak bölgeleri, Bostanl?, Mavi?ehir, Kar??yaka, Konak gibi yerler sular alt?nda kal?yor. 20 y?lda bir olan deniz kabarmalar? neredeyse 4 veya 5 y?lda tekrarlan?r oldu. ?zmir'de art?k y?lda 2 defa 'su hortumlar?' veya 'tornado' ad?n? verdi?imiz hortumlar olu?maya ba?lad?. Küresel ?s?nma dedi?imiz sadece ortalama s?cakl?klardaki art?? olarak alg?lamamal?y?z. ?klim de?i?ikli?i a??r? hava ve iklim olaylar? olarak görüyoruz. A??r? hava olaylar? can kay?plar?n yan?nda milyon dolarlara bulabilecek hasarlara neden olabilir."