Tunç Soyer'in "Rantsal Dönü?üm: Sürecin siyasi boyutu" ba?l??? ile yapt??? aç?klaman?n tamam? ?öyle:
Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl???, toplu konut imalatlar? ile ilgili yeni bir proje ba?latt???n? aç?klad?. “Gayrimenkul Sertifikas?” ad?yla ba?lat?lan bu projenin tan?t?m slogan? “Küçük paylarla büyük yat?r?m”. 7,59 liral?k sertifikalardan 600 küsur bin adet sat?n al?rsan?z, 1+1 68m2’lik bir evi yakla??k 4,5 milyon liraya sahip olabiliyorsunuz. Sertifika al?m talebi için son tarih 8 A?ustos 2025 idi. Damla Kent ad?yla halka sunulan sertifikalar beklenenin yakla??k 2 kat? taleple kar??la?m??, 21.4 milyar bir kaynak toplanm??.
Bu proje AKP iktidar?n?n toplu konut imalat?na ve kentsel dönü?üme nas?l bakt???n? ve bizim ortaya koydu?umuz kentsel dönü?üm modeliyle aras?ndaki farklar? çok net bir biçimde ortaya koyuyor.
Ama önce geriye dönüp, iddianame konusu olan kentsel dönü?üm alanlar? ile ilgili süreçleri hat?rlamakta fayda var.
Halk Konut uygulamas?yla ba?latt???m?z kooperatifçilik modelinden ilham ve cesaret alarak, benden önceki dönemde belirlenen kentsel dönü?üm alanlar?nda da bunun benzeri bir modeli hayata geçirebilece?imizi gördüm.
2012 y?l?nda ba?layan kentsel dönü?üm çal??malar?, göreve geldi?im zaman kilitlenmi? durumdayd?.
Örnekköy Kentsel Dönü?üm yap?m i?i için
3. Etap 20.08.2020 tarihinde,
4. Etap 27.08.2020 tarihinde,
Gaziemir Kentsel Dönü?üm 1. Etap yap?m i?i için
23.05.2019 tarihinde, Uzundere Kentsel Dönü?üm 3. Etap yap?m i?i için
09.05.2019 tarihinde 29.07.2021 tarihlerinde 2 kez ihaleye ç?k?lm?? ancak hiçbirine teklif veren olmad??? için ihaleler yap?lamam??t?. 2012, 2013 ve 2015 y?llar?nda ba?layan kentsel dönü?üm alanlar?nda hak sahiplerine kira yard?m? ödenmeye devam ediliyordu.
30 Ekim 2020 depreminden 18 gün sonra, kangren olmu? bu hayati konu ile ilgili tarihi bir ad?m att?k ve oybirli?iyle bir Meclis karar? ald?k. Kentsel dönü?üm alanlar?nda bundan sonra 6306 Say?l? Kanun’un 8. Maddesi uyar?nca i?lerin yürütülmesine karar verildi. Bu Meclis Karar? ile ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ve ?ZBETON aras?nda yap?lan Protokol ve Özel Teknik ?artname oybirli?iyle kabul edildi.
Protokol, ?ZBETON’a kat kar??l??? in?aat anla?mas? (temlik) yapma hakk? veriyordu. ?ZBETON’un in?aatlar? tek ba??na kendi yapma kapasitesi olmad??? için, in?aatlar ?ZBETON ile kooperatifler aras?nda yap?lan sözle?meler ile sürdürüldü.
Bu model ile bir tek müteahhit ile yap?lan anla?mada örne?in 500 birim müteahhidin, 500 birim hak sahiplerinin olacakken, 500 ortakl? bir kooperatif ile yap?lan sözle?me kapsam?nda 500 ki?i bir yandan kendisine bir yandan da hak sahiplerine ev yap?yor.
1000 ki?inin istikbali 1 müteahhidin keyfiyetine de?il 500 ki?inin kendi içinden seçece?i denetlenebilir, hesap sorulabilir bir yönetime b?rak?l?yor.
Kooperatiflerle yap?lan sözle?meler d???nda, ?ZBETON’u di?er kentsel dönü?üm ihalelerine sokmaya ba?lad???m?z için ihalelere girmekte nazlanan müteahhitler, ihalelere girmeye ba?lad?lar.
Nitekim, Ege Mahallesi Kentsel Dönü?üm projesi ?ZBETON de?il bir ba?ka müteahhit taraf?ndan al?nd?. 674 ba??ms?z birimi kapsayan bu proje, ?zmir’in en yoksul sosyal gruplar?ndan roman vatanda?lar?n güvenli ve konforlu evlerine kavu?mas?n? sa?layacak.
Esasen ihaleleri sürdürüyor olmam?z bile, “kast?m?z?n” yurtta?lar? evlerine kavu?turmak ve kentsel dönü?ümü bir an önce tamamlamak oldu?unu ortaya koymuyor mu?
Kentsel dönü?üm yapma kararl?l???m?zla ve dirençli bir kent yaratma maksad?yla;
- Geçmi? dönemde ihalesi yap?lm?? Örnekköy 1. Etap ?n?aat? ba?lan?p bitirildi, A?ustos 2020’de 143 ba??ms?z birimin anahtar teslimi yap?ld?.
- Örnekköy 2. Etap’ta ihaleye ç?k?ld?, ihaleye teklif gelmesi üzerine in?aatlar tamamland?, Kas?m 2023’te 190 ba??ms?z birimin anahtar teslimi yap?ld?.
- Uzundere’de 2. Etap göreve geldi?imde kaba in?aat?n?n yar?s? tamamlanm?? de?ildi, in?aatlar? tamamlad?k, Kas?m 2020’de 476 ba??ms?z birimin anahtar teslimini hak sahiplerine yapt?k.
Bizden önceki 7 y?lda 341 ba??ms?z birimin anahtar teslimi gerçekle?tirildi?i göz önüne al?nd???nda kentsel dönü?üme önemli bir ivme kazand?rd???m?z aç?kça görülecektir.
Bu ivmenin ba?ka bir göstergesi, kentsel dönü?ümde kooperatifçilik modeliyle kent bütününde yeni bir yol açt?k ve 5.560 ba??ms?z birimin yap?lmas? için yeni bir imkan yaratt?k.
Bu noktaya elbette ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin tüm Türkiye’ye örnek, liyakatli, cesur ve ba?armak iradesi ta??yan kadrolar? ile gelindi. Ve hiç ku?kusuz bugün benimle birlikte hapis yatan ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Genel Sekreteri Bar?? Karc?, ?ZBETON Genel Müdürü Heval Sava? Kaya, yard?mc?lar? Hüseyin ?im?ek, Alphan Bozan ve yönetim kurulu üyeleri Gürhan Özata, Levent ??ler, Sertaç Dölek ve Sevcan T?naztepe ayr?ca bir te?ekkürü hak ediyorlar. Her biriyle gurur duyuyorum. Ayn? cezaevinde bulundu?um CHP ?l Ba?kan?m?z ?enol Aslano?lu’nun ve Cihangir Lübiç’in masumiyetlerine inan?yorum. Her birinin en yak?n zamanda özgürlü?üne kavu?mas?n? diliyorum.
Peki hukuksal temelleri sa?lam, al?nan Meclis kararlar?yla me?ruiyeti tescillenmi? kooperatifçilik modeli neden durduruldu ve doland?r?c?l?k suçlamas?na nas?l dönü?tü?
Bu sorunun teknik yan?tlar?n? son bölüme b?rakaca??m ama burada sadece iki hususa de?inece?im.
· TÜ?K in?aat maliyet endeksi verilerine göre 2024 y?l?nda 2020 y?l?na göre in?aat maliyetleri %681 oran?nda, Çevre ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl???’n?n her y?l tebli? olarak yay?nlad??? yap? yakla??k birim maliyetleri ise %1047 oran?nda artm??t?r.
· Maaliyetlerdeki büyük art??a ek olarak, baz? kooperatiflerin iç i?leyi?i ile ilgili baz? sorunlar gecikmelere ve aksamalara sebep oldu. Ayr?ca 2023 y?l?nda Örnekköy’de kooperatif eliyle yap?lan bir binan?n in?aat?nda ?zmir Büyük?ehir Belediyesi kontrolörleri taraf?ndan in?aat alan?nda yap?lan tespitte 300 m2 bir tabliye betonunda hatal? imalat tespit edildi. Verdi?im talimatla yap?lan y?k?m nedeniyle bu in?aat özelinde bir gecikme ya?and?.
Bu hususlar d???nda, in?aatlar?n gecikmesine sebep olan hukuki veya teknik hiçbir sebep yoktur. O nedenle, Temmuz 2024’te ?ZBETON’un kooperatiflere gönderdi?i tek tarafl? fesih yaz?s? ile in?aatlar?n durdurulmas? büyük ma?duriyetler ortaya ç?kard?.
18 Kas?m 2020’de al?nan Meclis Karar? ile ba?lat?lan Kentsel Dönü?üm süreçlerinin, bu süreçler boyunca ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ve ?ZBETON taraf?ndan yap?lan i? ve i?lemlerin hiçbir hukuki eksikli?inin bulunmad???n?, yap?lan tüm i?lemlerin mevcut yasalar ve Meclis kararlar? ile me?ru ve hukuki oldu?unu ve bunlara ba?l? olarak hakl?l???m?z? 19 Eylül’de yap?lacak duru?mada ortaya koyaca??z. Burada sürecin siyasi boyutunu anlatmak için günlü?ün ba??na dönece?im.
TU?K’in yay?nlad??? “Yap? Kullanma ?zin Belgesi ?statistikleri”ne göre, 2002 y?l?nda kooperatifler taraf?ndan imal edilip yap? kullanma izin belgesi alm?? binalar?n say?s? toplam?n %31,97’si iken bu oran 2024 y?l?nda %1,15’e dü?mü?. Özel sektör ise 2002’de %66,71’iken 2024 y?l?nda %93,10’a ç?km??.
AKP hükümeti, in?aat sektöründe kooperatifçili?i bitirmi? ve özel sektörün çok büyük bir a??rl?k kazanmas?na sebep olmu?tur.
· Ad?na ister Gayrimenkul Sertifikas? densin ister ba?ka bir isim bulunsun amaç vatanda?? konut sahibi yapmak de?il sektördeki müteahhitler için finansman yaratmakt?r.
· Bizim Modelimiz “rantsal de?il kentsel dönü?ümdür.” Bizim modelimizde müteahhit kar? yoktur ve kooperatif üyeleri kendi in?aatlar?n?n in?aat maliyetlerini mümkün olan en dü?ük seviyeye dü?ürme imkan?na sahiptir. Kooperatif yönetimi, üyeler aras?ndan seçildi?i için ve hesap verilebilirlik aç?s?ndan bir müteahhide göre çok daha güçlü bir biçimde denetleme imkan? sundu?u için “Rant?” ortadan kald?r?r.
· Modelimizde, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin de ?ZBETON’un da kasas?ndan bir para ç?kmamakta, aksine ?ZBETON, hak sahibi olarak kooperatiflerden yap-i?let-devret modeli nedeniyle dü?ük bir miktar da olsa kazanç elde etmektedir.
· Sonuç olarak; Modelimiz halktan yanad?r ve müteahhit kar?n?, rant? ortadan kald?r?r. Gayrimenkul Sertifikas?ndaki reklamda söylendi?i gibi, gerçek anlam?yla vatanda??n “küçük paylarla büyük yat?r?m” yapmas?n?n önünü açar.
Bu projenin durdurulmas?n?n kimi memnun etmi? olabilece?inin cevab?n? ve bugün gelinen ortamda yaratm?? oldu?u olumsuz sonuçlar?n de?erlendirilmesini sizlere b?rak?yorum.
Kooperatifler, halk?n kendi kaderini ekonomik anlamda tayin edebilece?i en güçlü dayan??ma modellerinden biridir. Görev sürem boyunca ekonomik demokrasiyi güçlendirmek için üreticiyi ve tüketiciyi karar alma süreçlerine dahil eden kooperatifçili?i destekledim.
Refah?n adil payla??lmas? için;
ula??mda ?ZTA?IT’tan tar?mda kooperatiflere verilen deste?e,
kad?nlar?n kooperatiflere kat?l?m?n?n desteklenmesinden sokak toplay?c?lar?n?n kooperatifle?erek güçlenmesine kadar birçok alanda sosyal demokrat belediyecili?in gere?i olarak bu modelin yan?nda yer ald?m, savundum ve destekledim. Yar?n teknik olarak sürecin de?erlendirmesini takdirinize sunaca??m. Sa?l?cakla kal?n..!