Bu haftan?n dikkat çeken geli?melerinden biri, ithal do?algaz için Rusya'ya yap?lacak ödemelerin ertelendi?i iddias?n?n bizzat Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan? Fatih Dönmez taraf?ndan do?rulanmas? oldu.
Dönmez, 2 May?s ak?am? bir televizyon program?nda yapt??? aç?klamada, “Rusya ile, Gazprom ?irketi ile, geçen y?l fiyatlar ola?anüstü art?nca belli bir rakam?n üzerindeki ödemelerin ertelenmesi konusunda mutabakat sa?land?, bir müzakere yap?ld?” dedi.
Rusya'n?n erteledi?i do?algaz faturas?n?n 20 milyar dolar tutar?nda olup olmad??? sorusuna, “Denilen rakam öyle de?il, onu da düzeltmi? olal?m” cevab?n? veren ancak ertelenen tutara dair bilgi payla?mayan Dönmez, anla?man?n ödemeler dengesi için yap?ld???n? ifade ederek, “Bu (müzakereler) tamamen Hazine ve Maliye Bakanl??? koordinasyonunda götürdü?ümüz, ödemeler dengesi aç?s?ndand?r. Bu ticari ili?kiler aç?s?ndan her zaman yap?labilen, geçmi?te de yap?lan hadiseler” dedi.
Dönmez, ertelemenin hangi dönemi kapsad??? hakk?nda da bilgi vermedi.
Dönmez’in erteleme itiraf?n? ve “geçmi?te de yap?lan hadiseler” aç?klamas?n? eski BOTA? Genel Müdürü Gökhan Yard?m’a ve eski BOTA? Do?algaz Al?m Dairesi Ba?kan? Ali Arif Aktürk’e sorduk.
‘?LK KEZ OLUYOR’
Hem Yard?m hem de Aktürk, geçmi?te Rusya ya da ba?ka bir ülkeye do?algaz ödemesinde erteleme yap?lmad???n?, bu durumun ilk oldu?unu vurgulad?.
Her ay?n do?algaz ithalat faturas?n?n normalde takip eden ay?n 15’i ile 24’ü aras?ndaki dönemde ödendi?ini belirten Yard?m, erteleme nedeniyle Rusya’ya faiz ödenmesinin muhtemel oldu?unu, Rusya ile önümüzdeki y?llarda yap?lacak yeni do?algaz sözle?me müzakereleri için de Türkiye’nin elini zay?flatan bir durum ortaya ç?km?? oldu?unu vurgulad?.
Yard?m, Karadeniz’den de ?u an sisteme do?algaz gelmedi?ini ve seçim öncesi ücretsiz verilen gaz?n tamamen ithal gazla kar??land???n?, ithal gazda da ilk kez borç erteleme ile kar?? kar??ya olduklar?n? dile getirdi.
Aktürk, gaz ödemelerinin ertelenmesinin Rusya’ya ba?ka konularda taviz verilmesini de beraberinde getirebilece?ine i?aret etti ve ertelemenin detaylar?na dair TBMM’ye bilgi verilmesi gerekti?ini vurgulad?.
ERTELEME NE KADAR?
Dönmez, Rusya’ya ödemesi ertelenen tutar?n 20 milyar dolar oldu?u yönündeki iddialar? yalanlad? ancak gerçek tutar?n ne oldu?unu belirtmedi.
Kas?m 2021 ile Haziran 2022 tarihleri aras?nda Merkez Bankas?’n?n (TCMB) BOTA? dahil K?T’lere döviz sat??? 23,6 milyar dolar olmu?tu. Temmuz 2022 ile Mart 2023 aras?nda ise kay?tlarda TCMB’nin K?T’lere döviz sat??? görünmüyor, bu da ertelemenin bir i?areti olarak yorumlan?yor ancak TCMB döviz piyasas?nda dolayl? olarak ana al?c? ve sat?c? konumunda oldu?u için K?T’lere dolayl? döviz sat??? mümkün.
2022’de toplam do?algaz ithalat faturas?n?n toplam 53 milyar dolar oldu?u tahmin ediliyor. 2022’de Türkiye’nin toplam enerji faturas? 96,6 milyar dolar olmu?tu. Bunun ne kadar?n?n Rusya’ya oldu?u belirsiz.
Rusya’dan toplam ithalat da 2022’de 58,9 milyar dolar olarak kay?tlara geçmi?ti.
Resmi verilerde kamunun k?sa vadeli d?? borcunda Ocak 2022-?ubat 2023 döneminde 9,3 milyar dolarl?k art?? ve toplam ithalat borçlar?nda yine ayn? dönemde kaydedilen 7,3 milyar dolarl?k art?? dikkat çekiyor ancak bu veriler de gaz ödemelerindeki ertelemenin ne kadar oldu?una dair net bir i?aret vermiyor.