Tarih boyunca önemli bir liman kenti olan ?zmir, büyük uygarl?klar? ev sahipli?i yapman?n yan? s?ra stratejik konumu nedeniyle as?rlar boyunca hem ticari gemileri hem de sava? gemilerini ?zmir Körfezi'nde a??rlad?. ?zmir, antik kentleri ile karada, bat?k gemilerle ise ?zmir Körfezi'nde önemli bir arkeoloji miras? bar?nd?r?yor. Bu kapsamda Körfez'de farkl? tarihlerde sava?, çarp??ma s?ras?nda ya da ar?za nedeniyle körfeze gömülen bat?k gemilerden biri en son 2017 y?l?nda ?zmir Büyük?ehir Belediyesi'nin Çi?li ilçesi aç?klar?ndaki ya?am adas? etüt çal??mas? s?ras?nda, DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü uzmanlar? taraf?ndan tespit edildi. Bat?k geminin, 100-150 y?ll?k ?nebolu Bat??? oldu?u belirlendi. Küçük bir bölgede yap?lan sonar çal??malar?nda yakla??k 8 bat?k tespit edilirken, konu ile ilgili herhangi bir çal??ma yap?lmad?.
'YEN?KALE'DE ÇOK SAYIDA BATIK TESP?T ETT?K'
?zmir Büyük?ehir Belediyesi ya?am adas? etüt çal??mas?nda ekibiyle birlikte yer alan DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Anabilim Dal? ö?retim üyesi Prof. Dr. Muhammet Duman, deniz bilimcilerin deniz taban?yla ilgili yap?lan ara?t?rmalarda deniz taban?nda yer alan bütün objeleri sonar ve di?er donan?mlarla saptayabilme özelli?i oldu?unu belirtip, "?zmir Büyük?ehir Belediyesi'ne ait bir proje alan?nda çal??malar yaparken bir bat??a rastlad?k. Bat???n sonar görüntülerini ald???m?zda son 100-150 y?ll?k döneme ait bir bat?k oldu?unu saptad?k. Konuyla ilgilenen arkada?lar?m?z bunun ?nebolu Bat??? oldu?unu iletti. ?zmir Körfezi'nde ba?ka bat?klar?n da oldu?u belirtilince proje alan?m?za gidip, gelirken sonar sitemimizi aktif halde tuttuk. O arada Balçova ilçesi ?nciralt? semti aç?klar? Yenikale'de çok say?da bat?k tespit ettik. Bu bat?klar sava? zaman?nda ?zmir iç körfezine gemilerin girmelerine engellemek için oldu?unu söyleseler de bu gemilerin sava? s?ras?nda çat??ma nedeniyle veya kendi aralar?ndaki çarp??ma sonucu batm?? olan gemiler olduklar?n? gördük. Yenikale'deki bat?klar özellikle tahrip edilmi?lerdi" dedi.
?ZM?R KÖRFEZ? KE?FED?LMEY? BEKL?YOR
Körfez'de yakla??k 8 tane bat?k tespit ettiklerini aktaran Prof. Dr. Muhammet Duman, sözlerini ?öyle sürdürdü:
"Yenikale dahil olmak üzere 7-8 tane bat?k var. Net bir rakam veremiyoruz. Bulundu?umuz yerin biraz aç???nda bir bat???n dire?ini tespit edebildik. Bunun bir bat??a ait oldu?unu dü?ünüyoruz. Bu bat?klar?n ara?t?r?lmas?, kaz?nmas? ve kültür de?erlerimizin ortaya ç?kart?lmas? gerekiyor. ?nebolu bat???yla ilgili yapt???m?z bulu?a kadar herhangi bir bilgi yoktu. Bu say? sadece bizim lokal olarak çal??t???m?z bölgede tespit ettiklerimiz. Yol esnas?nda ald???m?z kay?tlarda bu say? ortaya ç?k?yor. Körfezin kültür de?erini net olarak ortaya ç?karabilmek için 'Nautilus' adl? ara?t?rma gemisinin Türkiye sular?nda yapt??? ara?t?rmalara benzer ?ekilde projelerin yap?lmas? gerekiyor. ?zmir Körfezi'nde geni? çapl? bir çal??ma yap?lmas? ve bunun desteklenmesi laz?m. Son buzul döneminde deniz seviyesi 120-130 metre kadar çekilmi?ti. Böyle bir çal??may? gerçekle?tirebilirsek son buzul döneminin k?y? hatt?n?n net olarak nerede oldu?unu belirleriz ki bu muhtemel Foça aç?klar?nda bir yer olacakt?r. Böylece o alandaki kültürel de?erlerin di?er arkeolojik unsurlar?n da saptanmas? ve dünya bilim gündemine sunulma imkan?na kavu?ulmu? olacakt?r."
'BATIKLAR TUR?ZMDE KULLANILAB?L?R'
Körfez'de yer alan bat?k gemilerin ve uzun y?llar boyunca su alt?nda kalan yerle?im alanlar?n?n turizmde kullanabilece?ini belirten Prof. Dr. Duman, "Deniz seviyesi, 20 bin sene önce maksimum çekildi?i dönemlerden sonra günümüze do?ru önce 70, sonra 60 daha sonra ise 50 ve 40 metreye kadar yükseldi. En az 2 bin, 3 bin ve 4 bin y?ll?k periyotlarla bir yükselme süreci geçirdi. Bu dönemdeki kent alanlar?, yerle?im alanlar?n?n saptanmas?yla bat?k turizmi ve su alt?ndaki arkeolojik objelerle ilgili kültürel ve turizm faaliyetlerinde kullan?labilir" ifadelerini kulland?.
AMFORA BATIKLARI ?ZLER?NE RASTLANDI
Körfez'de antik dönemlere ait amfora bat?klar?n?n da olabilece?ini dile getiren Prof. Dr. Duman, "Cumhuriyet öncesi 100 y?ll?k, 200 y?ll?k döneme ait tarihçilerin belirtiklerine göre normal sava?la ilgili bat?klardan söz ediyor. Bunlar?n say?s? 10'un üzerinde. Lokasyonlar? verilmi? ama görüntüleri çok ender. Sadece su üstü orijinal görüntüleri var. Antik dönemlere ait özellikle Agora, Klazomenai, Bayrakl? taraf?nda antik alanda ya?ayanlar?n denizel aktiviteleriyle ilgili muhtemel amfora bat?klar?n?n da yer ald??? kaynaklar, lokasyonlar olabilir. Bunlardan birkaç tanesine Güzelbahçe ilçesi aç?klar? çal??mas?nda Urla ile Güzelbahçe aras?ndaki bo?lukta sonar kayd?nda rastlam??t?k. Maddi olanaklar?n yetersizli?i nedeniyle bunlar? ayr?nt?l? olarak görüntüleme ?ans?m?z olmad?. Bu tarz bir ara?t?rma yap?l?rsa tarihe yönelik çok güzel veriler ç?kaca??n? inan?yorum" diye konu?tu.