14 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazete'de yay?mlanan 68 numaral? Cumhurba?kanl??? Kararnamesi'nde yerli üretimin ve teknolojik kabiliyetlerin geli?tirilmesini sa?lamak, üreticilerin yat?r?m, üretim ve finansman süreçlerini kolayla?t?rmak üzere k?sa ad? SA?K olan Sanayile?me ?cra Komitesi'nin kurulmas?na karar verildi?i duyuruldu.
Kararnamede, Ba?kanl???n? Cumhurba?kan? Erdo?an'?n yapaca?? Komite'nin görev ve yetkileri de s?raland?. Kararname'de Komitenin görev ve yetkilerinin s?raland??? 4'üncü maddenin e bendi, “Devlet art?k istedi?i her ?irkete el koyabilir” yorumlar?na ve endi?elere neden oldu.
4. Madde'nin e bendinde ?u ifadelere yer verildi: Ülke için kritik öneme sahip ?irketlerin ortakl?k yap?lar?nda, yurtiçi üretimin süreklili?ini ve ulusal güvenli?i riske atabilecek de?i?ikliklere ili?kin yap?lacak i?lemler konusunda karar almak.
YABANCI ORTAKLIK
Ba?kent Üniversitesi ?ktisat Bölümü Ba?kan? Prof. Dr. U?ur Emek, tart??malara neden olan kararnamedeki bu maddeyi SÖZCÜ'ye de?erlendirdi. “e” bendindeki ifadenin çok net yaz?lmad???n? vurgulayan Prof. Emek, “Bu kararnameyle devlet riskli gördü?ü ?irkete el koyabilir, bana sat diyebilir” dedi.
Kararnamede amac?n yerli üretimin ve teknolojik kabiliyetlerin art?r?lmas? olarak gösterildi?ini kaydeden Emek, “Kararnamenin ideal bir biçimde uyguland???n? varsayd???m?zda, bu amaç çerçevesinde yerli üretimdeki bir faaliyette bir ?ey yapmamas? gerekiyor. Ancak yabanc? ortakl?k söz konusu oldu?unda devreye girmesi gerekiyor. Risk gördüklerinde de bir karar al?nmas? öngörülmü?. Bu kararda “Yabanc? orta?? sokma” diyebilirler. ?irket satmakta ?srar etti?inde, “Varl?k Fonu'na al?yorum” diyebilirler” diye konu?tu.
EL KOYMA ETK?S?
Prof. U?ur Emek, “Varl?k Fonu'na al?yorum” dedi?i zaman fiyatland?rmada kritik bir sorun ya?anabilece?ini belirterek ?öyle devam etti: “Devlet benim anla?t???m fiyattan al?rsa benim için sorun yok. Ama ben 100 milyona anla?m??ken, 50 milyona, 30 milyona al?yorum, derse bu benim mülkiyet hakk?ma müdahale anlam?na gelir. bu kamula?t?rma, devletle?tirme, el koyma etkisi yarat?r.”
DÜNYADA ÖRNEKLER? VAR
Emek özetle ?u de?erlendirmeleri yapt?:
“Burada cümleden anla??l?yor ki, ?irket normal faaliyetini sürdürürken bir müdahale öngörülmüyor. Ancak ortakl?k yap?s?nda bir de?i?iklik yapmaya kalkt???mda devreye girilecek. ?zlemeye alacaklar ve bir karar verilecek. Yapabilirsin ya da yapamazs?n diyecekler.
Bunun örnekleri var. ABD'de uygulan?yor, özellikle Çin'e kar??, ABD böyle bir önlem ald?. Çinlilerin do?rudan yabanc? sermaye giri?ine izin vermiyorlar Amerika'da. Kararname bu niyetle haz?rlanm?? gibi duruyor.
Dünyada bir trend var. Ticaret sava?lar?n?n ba?lamas?na neden olan Çin'in sanayile?me politikas? var. Çin Devleti, kendi ?irketlerine, yabanc? ?irketleri sat?n als?n diye, para veriyor. “Gidin sat?n al?n ve ordaki teknolojiyi bana getirin” diyor.
Mesela Çinli Midea Group, dünyan?n en büyük sanayi robotu üreticisi Alman Kuka’y? sat?n ald?, Almanya aya?a kalkt?. Bizimkilerin de bu kararnameyle bir yetkilendirmesi olmu?. Yani risk görülen ?irketleri yabanc? bir ?irket almaya kalkt???nda bunu izleyelim diye bir karar al?nm??.”