Mustafa AKBA?/SONKALE?ZM?R- Asl?nda Denizler'i idama götüren süreç, eski Ba?bakan Adnan Menderes, D??i?leri Bakan? Fatin Rü?tü Zorlu ve Maliye Bakan? Hasan Polatkan'?n 27 May?s darbesinin ard?ndan 1961 y?l?nda idam edilmeleriyle ba?lad?. 12 Mart 1971 muht?ras? sonras? ise sa? kesimin Menderesler'in idam?yla ilgili 'intikam' sesleri yükseldi. O günlerde, Türkiye Halk Kurtulu? Ordusu'nu (THKO) kuran Deniz Gezmi? ve arkada?lar?, çe?itli eylemlere giri?mi?ti. Deniz Gezmi? ve Yusuf Aslan için Ankara'da bir bankay? soyduklar? gerekçesiyle "görüldükleri yerde vurulmalar?" emri verilmi?ti. Gezmi? ve Aslan, 12 Mart 1971’deki muht?radan dört gün sonra Sivas’?n Gemerek ilçesinde yakalan?rken, bir hafta sonra da Hüseyin ?nan Kayseri’de gözalt?na al?nd?. Ankara 1 No’lu S?k?yönetim Askeri Mahkemesi'nde yarg?lanan Gezmi?, Aslan ve ?nan, Türk Ceza Kanunu’nun 146’nc? maddesine göre suçlu bulunarak idam cezas?na çarpt?r?ld?.
Menderes, Zorlu ve Polatkan'?n idam?na kar??, Deniz Gezmi? ve arkada?lar?n?n da idam edilmesi için kamuoyu olu?turuluyordu. 10 Mart 1972 tarihinde ise TBMM çat?s? alt?nda y?llarca haf?zalardan silinmeyecek bir oylama yap?ld?. Sa? kesimin "üçe üç" ba??r??lar? aras?nda TBMM'deki oturum ba?lad?.
Yap?lan oylamada Süleyman Demirel liderli?indeki Adalet Partisi’nin (AP) 251 milletvekilinden 218’i idam için kabul oyu verdi, 33’ü oylamaya kat?lmad?. Ancak AP'den idama ret oyu veren ç?kmad?. CHP'li vekillerden ise 28’i kabul oyu verirken, 2’si çekimser kald?, 47 milletvekili de ret oyu kulland?. CHP’li 66 vekil de oylamaya kat?lmad?. Oylamada hay?r oyu kullananlardan biri de Türkiye ??çi Partisi (T?P) milletvekili Mehmet Ali Aybar’d?. Bir di?er T?P'li, ?stanbul Milletvekili R?za Kuas ise a??r hastal??? nedeniyle oylamaya kat?lamam??t?. ?dam karar? ço?unluk oyuyla TBMM'den geçti.
25 ya??ndaki Deniz Gezmi? ve Yusuf Aslan ile 23 ya??ndaki Hüseyin ?nan için yap?lacak bir ?ey kalmam??t?. 3 genç, 6 May?s 1972 tarihinde sabaha kar?? Ulucanlar Cezaevi'nde as?larak idam edildi.
?ZM?R'DEN 11 KABUL, 2 RET
Ancak, 10 Mart günü, TBMM'deki o tarihi oturumda idama onay veren milletvekilleri toplum vicdan?nda yarg?lanmaya hep devam etti.
?dama onay veren, Türkiye'nin dört bir yan?ndan oldu?u gibi, ?zmir'den de milletvekilleri vard?. ?zmir milletvekilleri aras?nda, Adalet Partisi'nden 9, CHP'den 2 isim idam için elini kald?rd?. CHP'li 2 vekil ise ret oyu kulland?. CHP'den 3, AP'den 2 ?zmir milletvekili de oylamaya kat?lmad?.
CHP ?ZM?R'?N EFSANE ?SM?NDEN RET
?zmir'den ret oyun veren 2 CHP milletvekilinden birisi ise geçen y?l 91 ya??nda hayat?n? kaybeden ve ?zmir Hatay'da topra?a verilen ?smet ?nönü'nün son genel sekreteri ?eref Bak??k't?... CHP'nin ?zmir'deki efsane isimlerinden ?eref Bak??k, uzun y?llar ?zmir ?l Ba?kanl???, Milletvekilli?i ve senatörlük görevlerini yerine getirmi?ti.
Tutanaklara göre, Denizler'in idam?na ili?kin söz konusu yasa tasar?s?yla ilgili mecliste oy verenler 323, kabul edenler 273, reddedenler 48, çekimserler 2, oylamaya kat?lmayanlar 118 ve aç?k üyelikler 9 olarak kay?tlara geçti.
??te o isimler:
KABUL EDENLER
Adana: Cevdet Akçal? (AP), Faz?l Güleç (CHP), M. Salahattin K?l?ç (AP), Melih Kemal Küçüktepep?nar (CHP), Ali Cavit Oral (AP), Emir H. Postac? (CHP), Kemal Sat?r (CHP), Ahmet Topalo?lu (AP), Turgut Topalo?lu (GP), Alpaslan Türke? (MHP), Hüsamettin Uslu (AP)
Ad?yaman: M. Zeki Ad?yaman (AP), Ali Avni Turanl? (B?z.)
Afyonkarahisar: Hasan Dinçer (AP), Hamdi Hamamc?o?lu (GP), Ali ?hsan Ulubah?i (AP), Kaz?m Uysal (AP)
Amasya: Yavuz Acar (AP), Salih Aygün (AP)
Ankara: Orhan Alp (AP), O?uz Aygün (AP), Musa Kaz?m Co?kun (AP), Orhan Eren (AP), ?. S?tk? Hatipo?lu (CHP), Mustafa Maden (AP), H. Turgut Toker (AP), Ayd?n Yalç?n (AP), Ferhat Nuri Y?ld?r?m (AP), ?erafettin Y?ld?r?m (AP), Mustafa Kemal Y?lmaz (AP)
Antalya: Hasan Akçal?o?lu (AP), ?hsan Ataöv (AP), Süleyman Çilo?lu (AP), Ömer Eken (AP), Rafet Eker (AP, Hasan Ali Gülcan (CHP)
Artvin: Mustafa Rona (AP)
Ayd?n: Nahit Mente?e (AP), ?smet Sezgin (AP), Fikret Kayaalp Turhangil (AP)
Bal?kesir: ?brahim Aytaç (AP), Cihat Bilgehan (AP), M, ?ükrü Çavdaro?lu (AP), Kemal Erdem (AP), Ahmet ?hsan K?r?ml? (AP), M. Nurettin Sand?kç?o?lu (CHP), Osman Tar? (AP)
Bilecik: ?adi Binay (AP)
Bingöl: Mehmet S?dd?k Aydar (B?z.), Mehmet Bilgin (YTP)
Bolu: Ahmet Çakmak (AP), Nihat Bayramo?lu (AP), Halil ?brahim Cop (AP), M. ?ükrü K?y?ko?lu (AP)
Burdur: A. Mukadder Çilo?lu (AP), Mehmet Özbey (AP)
Bursa: Ahmet Türkel (AP), Barlas Küntay (AP), Cemal Külahl? (AP), Ertu?rul Mat (AP), Kas?m Önad?m (AP), Mehmet Turgut (AP), Mustafa Tayyar (AP)
Çanakkale E. Kemal Ba?c?o?lu (AP), Mesut Hulki Önür (AP), Refet Sezgin (AP), Zekiye Gülsen (AP)
Çank?r?: Nuretin Ok (AP)
Çorum: Abdurrahman Güler (AP), Arslan Topçuba?? (AP), ?hsan Tombu? (AP), Kemal Demirer (AP), Yakup Ça?layan (AP)
Denizli: Ali Uslu (AP), Hasan Korkmazcan (AP), Mehmet Emin Durul (AP), Sami Arslan (AP)
Diyarbak?r: Abdüllatif Ensario?lu (AP), Behzat E?illi (AP), Hasan De?er (B?z.), Necmettin Gönenç (AP), Nazif Y?ld?r?m (YTP), Sabahattin Savc? (AP)
Edirne: M. ?lhami Ertem (AP)
Elaz??: Hayrettin Hana?as? (CHP), Samet Güldo?an (AP)
Erzincan: Hüsamettin Atabeyli (AP)
Erzurum: Cevat Önder (AP), Naci Gac?ro?lu (AP), Rasim Cinisli (AP), R?fk? Dan??man (AP), Turhan Bilgin (AP), Sabahattin Aras (AP)
Eski?ehir: Mehmet ?smet Ang?, (AP) ?evket Asbuzo?lu (CHP), Orhan O?uz (AP), Seyfi Öztürk (AP), M. ?emsettin Sönmez (AP)
Gaziantep: Ali ?hsan Gö?ü? (CHP), Erdem Ocak (AP), ?. Hüseyin ?nceo?lu (GP), Mehmet K?l?ç (AP), Mehmet Lütfi Söylemez (AP)
Giresun: Abdullah ?zmen (AP), M. Emin Turgutalp (AP), Hidayet ?pek (AP), ?. Kayhan Naibo?lu (CHP), Mustafa Kemal Çilesiz (CHP), Nizamettin Erkmen (AP)
Gümü?hane: Ekrem Saatçi (AP), Mustafa Kahraman (AP), Necati Alp (CHP), Nurettin Özdemir (CHP)
Hatay: Ali Y?lmaz (AP), Hüsnü Özkan (CHP), Halil Akgöl (AP), Talat Köseo?lu (AP)
Isparta: Ali ?hsan Bal?m (AP), Süleyman Demirel (AP), Yusuf Uysal (AP)
?çel: H. Cavit Okyayuz (AP), Kadir Çetin (AP) Mazhar Ar?kan (AP), Turhan Özgüner (CHP)
?stanbul: ?brahim Abak (AP), ?smail Hakk? Arar (CHP), Sadettin Bilgiç (AP), Ferruh Bozbeyli (AP), ?lhan Egemen Darendelio?lu (AP), Tekin Erer (AP), Nuri Erdo?an (AP), Orhan Cemal Fersoy (AP), Hasan Güngör (AP), Mustafa Fevzi Güngör (AP), A. ?eref Laç (AP), Osman Özer (AP), Akgün Silivrili (AP), ?smail Hakk? Tekinel (AP), Naime ?kbal Tokgöz (AP), A. Turgut Topalo?lu (AP), Hasan Türkay (AP), Mehmet Yard?mc? (AP)
?zmir: ?evket Adalan (CHP), Mustafa Akan (AP), ?ükrü Akkan (AP), Muzaffer Fazl? Ar?nç (AP), Burhanettin Asutay (CHP), Münir Daldal (AP), Ali Nailli Erdem (AP), ?hsan Gür?an (AP), Nihat Kür?ad (AP), Ak?n Özdemir (AP), Orhan Demir Sorguç (AP)
Kars: Latif Aküzüm (AP), ?smail Hakk? Alaca (AP), Mustafa Do?an (AP), Kemal Kaya (AP), Veyis Koçulu (AP), Osman Yeltekin (CHP)
Kastamonu: Orhan Ali Deniz (AP), Hüseyin Sabri Keskin (AP), Mustafa Topçular (AP), Hasan Tosyal? (GP)
Kayseri: M. ?evket Do?an (AP), Turhan Feyzio?lu (GP), Hayrettin Nakipo?lu (AP), Vedat Ali Özkan (AP), Enver Turgut (AP), Mehmet Türkmeno?lu (GP)
K?rklareli: Mehmet Atagün (AP), Feyzullah Çar?kç? (AP), Hasan Korkut (AP)
K?r?ehir: Cevat Ero?lu (MP), Mustafa Kemal Güne? (AP)
Kocali: Cevat Ademo?lu (AP), Vehbi Engiz (AP), Sabri Yah?i (AP)
Konya: ?rfan Baran (CHP), Bahri Da?da? (AP), Mustafa Kubilay ?mer (AP), ?hsan Kabaday?, (GP) M. Necati Kalayc?o?lu (AP), ?. Ethem K?l?ço?lu (AP), Baha Müdderriso?lu (AP), Tahsin Y?lmaz Öztuna,(AP) Faruk Sükan (AP), Vefa Tan?r (GP)
Kütahya: Ahmet Fuat Azmio?lu (AP), Ali Erbek (CHP), A. Mesut Erez (AP), ?lhan Aksoy (AP)
Malatya: Ahmet Karaaslan (B?z.), ?smail Hakk? ?engüler (AP)
Manisa: Ertu?rul Akça (AP), Mustafa Orhan Daut (AP), C. Selçuk Gümü?pala (AP), Hilmi Okçu (AP), Vehbi S?nmaz (AP), Kamil ?ahino?lu (AP), Önal ?akar (AP)
Mara?: Atilla ?mamo?lu (AP), Veysi Kad?o?lu (AP), M. Zekeriya Kür?ad (AP)
Mardin: Esat Kemal Aybar (AP), Abdülkadir Kermoo?lu (AP), Abdülkadir Özmen (B?z.), Abdürrahim Türk (B?z.)
Mu?la: Adnan Akarca (AP), Mualla Akarca (CHP), Ahmet Buldanl? (AP), ?zzet Oktay (AP)
Mu?: Nimet A?ao?lu (YTP), Kas?m Emre (B?z.)
Nev?ehir: Hüsammettin Ba?er (AP), Esat K?ratl?o?lu (AP)
Ni?de: M. Naci Çerezci (AP), H. Avni Kavurmac?o?lu (AP), M. Nuri Domano?lu (CHP), Haydar Özalp (AP)
Ordu: Ata Bodur (AP), Cengiz Ekinci (AP), Hamdi Ma?den (AP), Kemal ?ensoy (AP)
Rize: Erol Y?lmaz Akçal (AP), Hasan Basri Albayrak (AP), Salih Zeki Köseo?lu (AP)
Sakarya: Nuri Bayar (AP), Ya?ar Bir (AP), Güngör Hun (AP), M. Vedat Önsal (AP)
Samsun: Talat Asal (AP), Mustafa Boyar (CHP), Do?an Kitapl? (AP), Nafiz Yavuz Kurt (AP), Hüseyin Özalp (AP), Bahattin Uzuno?lu (AP), ?smet Yalç?ner (AP)
Siirt: Zeki Çeliker (AP), Mehmet Nebi Oktay (GP)
Sinop: Hilmi Biçer (AP)
Sivas: Enver Akova (AP), Kadir Ero?an (AP), Tevfik Koraltan (AP), Yusuf Ziya Önder (AP)
Tekirda?: Orhan Öztrak (GP)
Tokat: Hüseyin Abbas (AP), ?smet Hilmi Balc? (B?z.), Osman Hac?balo?lu (AP), Mehmet Kazova (AP), Re?it Önder (GP), Yusuf Ulusoy (BP)
Trabzon: Ahmet ?hsan Birincio?lu (AP), Necati Çak?ro?lu (AP), Ekrem Dikmen (AP), Selahattin Güven (AP), Cevat Küçük (CHP), Ali R?za Uzuner (CHP)
Urfa: Mehmet Aksoy (AP), Necmettin Cevheri (AP), Mehmet Ali Göklü (AP), Bahri Karakeçili (AP)
U?ak: Orhan Dengiz (AP), M. Fahri U?ras?zo?lu (AP)
Van: Mehmet Emin Erdinç (B?z.), Kinyas Kartal (AP), Fuat Türko?lu(AP), Mehmet Salih Y?ld?z (GP)
Yozgat: ?smet Kap?s?z (MP), Turgut Nizamo?lu (AP), Ne?et Tanr?da? (AP)
Zonguldak: Fuat Ak (AP), Ahmet Nihat Ak?n (AP), Ahmet Güner (CHP), S. Tekin Müftüo?lu (AP), Kevni Nedimo?lu (AP)
REDDEDENLER
Ad?yaman: Kemal K?r?ko?lu (CHP), Yusuf Ziya Y?lmaz (CHP)
Ankara: Kemal Ataman (CHP), ?brahim Cücelo?lu (CHP), A. Sak?p Hiçerimez (CHP), Osman So?ukp?nar (CHP), Yusuf Ziya Ya?c? (CHP)
Artvin: Abdullah Naci Budak (CHP)
Bitlis: Kenan Mümtaz Ak???k (CHP)
Bolu: Kemal Demir (CHP)
Burdur: Nadir Yavuzkan (CHP)
Bursa: Nail Atl? (CHP)
Çank?r?: Nuri Çelik Yaz?c?o?lu (CHP)
Edirne: Cevat Say?n (CHP)
Elaz??: Mehmet Aytu? (CHP)
Erzincan: Hasan Çetinkaya (CHP)
Erzurum: Selçuk Erverdi (CHP)
?çel: Celal Karg?l? (CHP)
?stanbul: Mehmet Ali Aybar (T?P), Hüseyin Dolun (CHP), Mustafa Necdet U?ur (CHP), Re?it Akif Ülker (CHP), Lebit Yurdo?lu (CHP).
?eref Bak??k (CHP)
Kars: Kemal Güven (CHP), Kemal Okyay (CHP)
Kayseri: Tufan Do?an Av?argil (CHP), Mehmet Yüceler (CHP)
K?rklareli: Beyti Arda (CHP)
Konya: Mustafa Üstünda? (CHP)
Malatya: Hakk? Gökçe (CHP), ?smet ?nönü (CHP)
Manisa: Muammer Ertem (CHP), Mustafa Ok (CHP)
Mara?: Mehmet Özdal (CHP).
Mu?la: Ali Dö?erli (CHP)
Mu?: Nermin Neftçi (CHP)
Ni?de: Mevlüt Ocakç?o?lu (CHP)
Ordu: Hasan Ferda Güley (CHP)
Sakarya: B. Turgut Boztepe (CHP), Hayrettin Uysal (CHP)
Samsun: Ya?ar Akal (CHP)
Siirt: Mehmet Adil Ya?ar (CHP)
Tekirda?: Y?lmaz Alpaslan (CHP)
Tunceli: Hüseyin Yenip?nar (CHP)
U?ak: Adil Turan (CHP)
Zonguldak: Bülent Ecevit (CHP)
ÇEK?MSERLER
Erzurum: G?yasettin Karaca (CHP)
Samsun: Nihat Kale (CHP)
OYLAMAYA KATILMAYANLAR
Adana: Ali R?za Güllüo?lu (CHP), ?evket Y?lmaz (CHP)
Afyonkarahisar: Mehmet R?za Çerçel (AP), ?evki Güler (AP), Süleyman Mutlu (CHP)
A?r?: Abdülkerim Beyaz?t (CHP), Nevzat Güngör (AP), Kas?m Küfrevi (GP)
Amasya: Vehbi Me?hur (CHP), Kaz?m Ulusoy (BP)
Ankara: Hüseyin Balan (BP), Orhan Birgit (CHP), Sinan Bosna (AP), ?inasi Özdeno?lu (CHP), Emin Paksüt (GP), Fatma Suna Tural (MP), Cengizhan Yorulmaz (CHP)
Antalya: Ömer Buyrukçu (CHP)
Artvin: Sabit Osman Avc? (AP)
Ayd?n: Kemal Ziya Öztürk (AP), Mehmet Çelik (CHP), M. Kemal Y?lmaz (CHP)
Bal?kesir: Salih Zeki Alt?nba? (CHP), Mehmet Niyazi Gürer (CHP), Mevlüt Y?lmaz (AP)
Bilecik: Mehmet Ergül (CHP)
Bitlis: Abidin ?nan Gaydal? (AP)
Bursa: Sadrettin Çanga (CHP), ?brahim Öktem (CHP)
Çanakkale: Mustafa Çal?ko?lu (CHP)
Çank?r?: Mustafa Haz?m Da?l? (AP), Arif Tosyal?o?lu (AP)
Çorum: Cahit Ang?n (CHP), Ali Naki Ulusoy (BP)
Denizli: ?lhan Aç?kal?n (CHP), Fuat Avc? (AP), Arif Hüdai Oral (CHP)
Edirne: Veli Gülkan (AP)
Elaz??: Ali R?za Septio?lu (B?z.)
Erzincan: Sad?k Perinçek (AP), Naci Y?ld?r?m (CHP)
Erzurum: Fetullah Ta?kesenlio?lu (AP)
Eski?ehir: B. S?tk? Karaca?ehir (CHP)
Gaziantep: ?inasi Çolako?lu (CHP), Muhittin Say?n (CHP)
Hatay: Abdullah Cilli (B?z.), M. Sait Re?a (CHP)
Isparta: Hüsamettin Akmumcu (AP)
?çel: Hilmi Türkmen (AP), Çetin Y?lmaz (CHP)
?stanbul: E?ref Derinçay (CHP), ?brahim Bedreddin Elmal? (MP), Ahmet Bahir Ersoy (CHP), Orhan Eyübo?lu (CHP), Orhan Kabibay (CHP), R?za Kuas (T?P), Sezai Orkunt (CHP), Haydar Özdemir (BP), M. Kaz?m Özeke (CHP), ?lhami Sancar (CHP)
?zmir: Co?kun Karagözo?lu (CHP), Talat Orhon (CHP), ?inasi Osma (AP), Kemal Önder (CHP), Ali Naki Üner (AP)
Kars: Turgut Artaç (CHP)
Kastamonu: Muzaffer Akdo?anl? (CHP), Mehmet Seydibeylio?lu (CHP)
K?r?ehir: Mustafa Aksoy (CHP)
Konya:Necmettin Erbakan (B?z.), Sezai Ergun (AP), Sadi Koça? (CHP), Orhan Okay (CHP), Özer Ölçmen (AP)
Kütahya: Mehmet Ersoy (AP), Kemal Kacar (AP)
Malatya: Mustafa Kaftan (CHP)
Manisa: Veli Bak?rl? (CHP), Süleyman Ça?lar (AP)
Mara?: M. Nejat Çuhadar (CHP), ?brahim Öztürk (B?z.).
Mardin: ?evki Alt?nda? (CHP), Seyfi Güne?tan (YTP)
Ordu: Memduh Ek?i (CHP), Ata Topalo?lu (CHP), Orhan Vural (CHP)
Rize: Sami Kumbasar (CHP)
Samsun: Kamran Evliyao?lu (CHP), ?lyas K?l?ç (CHP)
Siirt: Selahattin Oran (YTP)
Sinop: Hilmi ??güzar (MP), Mustafa Kaptan (AP), Tevfik Fikret Övet (CHP)
Sivas: Vahit Bozatl? (CHP), Hüseyin Ç?nar (BP), Ahmet Durako?lu (CHP), Ekrem Kangal (CHP), M. Kemal Palao?lu (CHP), Mustafa Timisi (BP)
Tekirda?: Nedim Karahalil (AP), Mustafa Sabri Sözeri (AP)
Tokat: ?smail Hakk? Birler (CHP)
Trabzon: Mehmet Aslantürk (CHP), Mehmet Ali Oksal (AP), Ahmet ?ener (CHP)
Tunceli: Kenan Aral (CHP)
Urfa: Necati Aksoy (CHP), Vehbi Melik (CHP)
Yozgat: ?smail Hakk? Akdo?an (AP), Abdullah Ba?türk (CHP), Celal Ahmet Sungur (CHP)
Zonguldak: Hüseyin Baytürk (CHP), Sinan Fevzi F?rat (AP), Cahit Karaka? (CHP)