Türkiye’nin i? gücüne kat?l?m oranlar?n?n yüzde 53-54’ler seviyesinde oldu?unu aktaran Türeli; “Anayasam?z?n 49’uncu maddesine göre “Çal??ma, herkesin hakk? ve ödevidir ve devlet, çal??anlar?n hayat seviyesini yükseltmek, çal??ma hayat?n? geli?tirmek için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.” Fakat ülkemizde çal??ma hakk?n? ve ödevini kullanmak istemesine ra?men kullanamayan milyonlarca insan var. Burada biz mevcut i? gücüne kat?l?m oranlar?yla hesaplanan bir i?sizlik oran?n? konu?uyoruz. Türkiye'nin i? gücüne kat?l?m oranlar? yüzde 54 ama OECD'nin ortalamas? yüzde 74. Orada 15 ya??n üstünde çal??ma ça?? nüfusunda olan insanlar?n yüzde 74’ü i? gücü piyasas?na girerken bizde sadece 54'ü giriyor. Bir an i? gücüne k at?l?m oran?n?n yüzde 74 oldu?unu dü?ündü?ümüzde i?sizlik oran? 4 kat?na ç?k?yor.” de?erlendirmesini yapt?.
2023'te i?sizlik oran?n?n yüzde 5'e indirilmesi hedefi, çöpe at?ld?!
2023 için konulan “i?sizlik oran?n?n yüzde 5’e indirilmesi” hedefini hat?rlatan Türeli; “?? bulma ümidi olmad??? için i?siz ama i? bulma ümidi olmad??? için i? aramayanlar ile çal??mak isteyen ama resmî i? arama kanallar?n? kullanmayanlar? da katt???n?z zaman yüzde 8,5-9'lar seviyesinde olan i?sizlik oranlar? yüzde 27-28'lere ç?k?yor ve buna göre 3,5 milyon de?il, 10 milyon ki?i Türkiye'de i?siz. Gerçek rakamlar bunlar yani analiz yaparken bunlar? ortaya koyal?m. Buna ra?men i?sizlik oranlar? hâlâ çok yüksek seviyelerde. Nerede bizim 2023 hedefimiz vard?? 2023'teki hedeflerden biri de i?sizlik oranlar?n?n yüzde 5'e indirilmesiydi. Ne oldu, 2023 geldi geçti ama b?rak?n, yüzde 5'i, onun 2 kat?, yüzde 10'lar seviyesinde bir i?sizlik oran?m?z var.” ifadeleriyle iktidar? ele?tirdi.
Son bir y?lda i? bulma ümide olmayanlar?n say?s? yakla??k 300 bin ki?i artm??!
Gençlerin i? bulma ümitlerinin kalmad???n? vurgulayan Türeli; “Son bir y?lda ne olmu? diye bakt???m?zda: 2023'ün ikinci çeyre?inde i? bulma ümidi olmayanlar, 1 milyon 671 bin ki?iymi?, bir sene sonra 1 milyon 965 bin ki?iye ç?km??, 294 bin ki?i. ??ba?? yapabilecek olup i? aramayanlar 1 milyon 407 bin ki?iymi? bir y?l önce, ?imdi 1 milyon 880 bin ki?i olmu?, 473 bin ki?i artm??. Sunu?unuzda dediniz ki: "Önümüzdeki dönem 758 bin ki?ilik y?ll?k ortalama art?? olacak." Geçen senenin OVP'sinde 909 binlik bir y?ll?k ortalama istihdam art??? ?imdi siz 758 bin ki?iye dü?ürdünüz, 150 bin ki?i dü?tü. Neden dü?tü, ne oldu? Yani içine girdi?imiz zaman rakamlarda çok ciddi bir s?k?nt? gözüküyor.” dedi.
Kay?t d???l?k çok yüksek, sendikala?ma oranlar? dü?ük, çal??ma ko?ullar? a??r, ücretler yetersiz!
Çal??ma hayat?n?n temel sorunlar?n? vurgulayan Türeli, kay?t d???l???n çok yüksek oldu?unu aktard?. Çal??ma ko?ullar?n?n a??r, sendikala?ma oran?n?n dü?ük ve ücretlerin yetersiz oldu?unu aktaran Türeli; “Çal??ma hayat?na bakt???m?z zaman kay?t d???l?k hâlâ çok yüksek, çal??anlar?n dörtte 1'inden fazla, tar?mda yüzde 80'lerin üzerinde. Sendikala?ma oranlar? dü?ük, "yüzde 14,76", yakla??k 4,5 milyon ki?i, bunun yar?s? i?çi, yar?s? memur. Memurun grevsiz toplu sözle?me hakk? oldu?unu dü?ündü?ümüz zaman çok dü?ük sendikala?ma oranlar? var ve y?llar içinde ciddi bir art?? yok. Çal??ma saatleri uzun, çal??ma ko?ullar? a??r; kamuda hâlâ ta?eron çal??ma ili?kisi devam ediyor, her gün bize yüzlerce, binlerce mail geliyor "Kamuda çal???p ayn? i?i yapt???m?z hâlde kadrolu olmad???m?z için dü?ük ücret al?yoruz." diye.” ifadelerini kulland?.
?? güvenli?inde i? güvenli?i uzmanlar?n?n çal??mas?n?n hiçbir etkinli?i yok, patrondan ücret alan bir yap?n?n ba?ar?l? olma ?ans? yok.
?? kazalar?nda Avrupa’da en üst s?ralarda Türkiye’nin oldu?unu aktaran Türeli; “?? sa?l??? ve güvenli?i konusu en problemli alanlardan biri. ?? kazalar?nda Avrupa'da ve dünyada en üst s?ralarda Türkiye; in?aat, madencilik, ta??mac?l?k, tar?m, hepsinde. Art?k biz onlara i? kazalar? demiyoruz, “i? cinayetleri” diyoruz. Soma, Ermenek, Amasra maden kazalar?. Maden kazalar? 19 ve 20'nci yüzy?l?n ilk yar?s?nda yayg?n, dünyada 20'nci yüzy?l?n?n ikinci yar?s?nda kalmam??, 21'inci yüzy?lda hemen hemen hiç yok. Bizde hâlâ bunlar devam ediyor. Neden? Çünkü uygulamada çok ciddi problemler var. ?? güvenli?inde i? güvenli?i uzmanlar?n?n denetiminin hiçbir etkinli?i yok, patrondan ücret alan bir yap?n?n ba?ar?l? olma ?ans? yok. Gelin, buna ili?kin yeni bir yap? olu?tural?m, bir üst kurul kurulsun, onun içinde denetim standartlar?, ücretlerin nas?l al?naca?? belirlensin, patronla orada çal??an ki?i aras?ndaki bu çarp?k ili?kiyi düzeltelim. Buna ili?kin hiçbir ?ey yapm?yorsunuz ve ondan sonra da i? cinayetleri olunca da vah vah diye bütün Türkiye bir süre bununla yat?p kalk?yor, üzülüyor ama sonra hiçbir ?ey olmam?? gibi her ?ey devam ediyor.” de?erlendirmelerinde bulundu.
Ücret seviyeleri dü?ük, reel ücretler geriliyor!
Ücretlerin dü?ük oldu?una dikkat çeken Türeli; “Ücret seviyeleri dü?ük, reel ücretler geriliyor ve reel ücretler, biliyorsunuz nominal ücretlerin enflasyondan ar?nd?r?lm?? hâli. Türkiye'de biz TÜ?K'in enflasyonu do?ru ölçmedi?ini biliyoruz, herkes biliyor, alternatif hesaplamalar yap?l?yor. Gerçek enflasyonla hesaplam?? olsak bugün reel ücretlerdeki dü?ü? çok daha fazla.” ifadeleriyle TÜ?K’in enflasyon hesab?n? do?ru yapmad???na dikkat çekti.
Türkiye, asgari ücretle çal??anlar?n dünyada en çok oldu?u ülkelerden biri, asgari ücret ve civar?nda çal??anlar?n oran? yüzde 50! Asgari ücret ile ortalama ücretler aras?ndaki fark gittikçe kapan?yor!
Türkiye’de asgari ücretli çal??anlar?n oran?n? aktaran Türeli; “Türkiye, asgari ücretle çal??anlar?n, oran olarak dünyada en çok oldu?u ülkelerden biri, asgari ücret ve civar?nda çal??anlar?n oran? yüzde 50! Dünyada bu oran yüzde 4-5. Türkiye, Avrupa Birli?i ülkeleri içinde en dü?ük asgari ücret seviyesine sahip ülkelerden biri, 4'üncü s?rada. Ve daha vahimi asgari ücret ile ortalama ücretler aras?ndaki fark gittikçe kapan?yor, ortalama ücretler asgari ücret seviyesine yak?ns?yor. Biz bu ücret seviyesiyle mi katma de?eri yüksek mal ve hizmet üretece?iz, teknoloji yo?unlu?unu art?raca??z ve dünyayla rekabet edece?iz? E?er Türkiye'de bir vizyon ortaya koyuyorsan?z, yüksek katma de?erli mal üretecekseniz eme?i de ona göre e?iteceksiniz, nitelikli emek olacak, ücret seviyeleri uygun olacak, verimlilik ile ücretler aras?nda ili?ki kuracaks?n?z. Bunlar?n hiçbiri yok, hâlâ kendi kendine giden bir yap? var.” dedi.
Asgari Ücret Tespit Komisyonunda i?çi kesimini temsil eden TÜRK-??'in belirledi?i açl?k s?n?r? 20.431 lira, yoksulluk s?n?r? 66.553 lira!
Türeli, ?nsan Haklar? Evrensel Bildirgesi’nin 23’üncü maddesine dikkat çekerek, Türkiye’de uygulanan asgari ücretin “insan onuruna yara??r bir ya?am” ?art?n? kar??lamad???n? vurgulad?. Türeli; “Asgari Ücret Tespit Komisyonu, çal??an?n asgari ihtiyaçlar?n? kar??layacak ücreti belirlemek üzere kurulmu? bir komisyon. ?nsan Haklar? Evrensel Bildirgesi'nin 23'üncü maddesi diyor ki: "Çal??an herkesin kendisine ve ailesine insanl?k onuruna yara??r bir ya?am sa?lama." Avrupa Konseyine üye ülkelerin taraf oldu?u Avrupa Sosyal ?art? diyor ki: "Çal??anlar?n kendilerine ve ailelerine sayg?n bir ya?am düzeyi sa?layacak ücret haklar?." Sadece çal??an de?il “çal??an ve ailesi” ve asgari ihtiyaçlar de?il “insan onuruna yara??r bir ya?am.” Bizde öyle bir ?ey yok, asgari ücret 17 bin lira. 4 ki?ilik bir aile için açl?k s?n?r?, Asgari Ücret Tespit Komisyonunda i?çi kesimini temsil eden TÜRK-??'e göre Ekim ay?nda 20.431 lira, yoksulluk s?n?r? 66.553 lira. Yani bununla bir ki?inin geçinebilme ?ans? yok. Bekâr bir çal??an?n ayl?k ya?ama maliyeti 26.526 lira ve bunlar her ay art?yor.” ifadelerini kulland?.
Bu kadar krizin oldu?u, gelir da??l?m?n?n bu kadar bozuldu?u ve yoksullu?un artt??? bir zamanda 2024 y?l?nda asgari ücreti 1 kere art?rd?n?z, oysa 4 kere art?rma ihtiyac? vard?! Enflasyonun nedeni ücretler de?il!
Asgari ücretin 2024 y?l?nda 1 kere art?r?ld???n? hat?rlatan Türeli, mevcut ko?ullarda bu art???n yetersiz oldu?unu vurgulayarak; “Bu kadar krizin oldu?u, gelir da??l?m?n?n bu kadar bozuldu?u ve yoksullu?un artt??? bir zamanda 2024 y?l?nda asgari ücreti 1 kere art?rd?n?z; 2 kere bile de?il, belki 4 kere, üç ayda bir artt?rma ihtiyac? vard?; ama oturup da enflasyonun nedenine ücret-fiyat sarmal? üzerinden bakarsan?z ve enflasyonun nedenini yanl?? bir tespitle ücretler seviyesinde bulursan?z, o zaman bu sonuç ortaya ç?kar. Enflasyonun nedeni ücretler de?il, ücret de elbette bir maliyet unsuru ama onun d???nda, kâr oranlar?n?n bu kadar yükseldi?i bir yerde bunun nedenlerini ba?ka yerde aramak laz?m.” de?erlendirmesini yapt?.
Ülkemizde emeklinin torunu geldi?i zaman çikolata alacak paras? yok!
Emeklinin durumuna da dikkat çeken Türeli; “Emekli maa?lar? dünya ülkeleriyle kar??la?t?r?ld???nda en dü?ük seviyelerde. Dünyada emekliler, emeklilik sonras? insan gibi ya?arken, dünyay? gezerken bizdeki emeklinin çar??ya pazara gidecek, kahveye ç?kacak, arkada?lar?na çay ?smarlayacak, torunu geldi?i zaman çikolata alacak paras? yok cebinde; böyle bir Türkiye'nin içindeyiz ?u anda, çok aç?k ve çok net.” dedi.
??verene destek ??sizlik Sigortas? Fonundan de?il bütçeden verilmeli!
Türeli, konu?mas?n?n devam?nda i?verene deste?in bütçeden verilmesi gerekti?ini söyleyerek; “??sizlik Sigortas? Fonunda biriken para 323 milyar lira ama burada i?çiden çok, istihdam aç?s?ndan i?verene destek verilmi?; tabii, i?verene de destek verilebilir, i?çiye verilirse i?verene de verilir ama bütçeden verilir; bütçe kaynaklar? bunun için var, ??sizlik Sigortas? Fonu bunun yolu de?il, yeri de?il. 2024 Ekim itibar?yla 2,3 milyon kay?tl? i?siz var; bu, ??KUR'un rakam?, TÜ?K'le ayn? de?il, uyu?muyor zaten. Yaln?zca 420 bin ki?i i?sizlik yard?m? alabilmi?; bu, yüzde 18'lik bir oran. Biz hep ?unu söylüyoruz: Bütün planlarda, programlarda var, ??sizlik Sigortas? Fonu kaynaklar?ndan yararlanma ko?ullar?n?n kolayla?t?r?lmas?, yararlanma süresinin uzat?lmas? ve ödemelerinin art?r?lmas? gerekti?i söyleniyor, sizlerin de program?nda var ama bu konuda att???n?z hiçbir ad?m yok.” de?erlendirmesini yapt?.
Kademeli emeklilik büyük bir problem!
Milyonlarca insan?n faydaland??? EYT’nin yaratt??? ma?durlar? hat?rlatan Türeli, adaleti sa?lamak gerekti?ini vurgulayarak; “Emekliye ili?kin sorunlar, intibak yasas? çok büyük bir problem, kademeli emeklilik büyük bir problem; bir gün üzerinden insanlar?n on yedi y?l beklemesini, 8 Eylül 1999 öncesi ve sonras? aras?nda on yedi-yirmi y?ll?k bir fark? kabul etmek mümkün de?il; o adaleti sa?lamak zorunday?z. Ç?rakl?k, staj ma?durlar?n?n emeklilikle ilgili sigortalar? kabul edilmedi?i için emekli olam?yor. Esnaf?n 9000 i? gününün 7200 i? gününe indirilmesi gerekiyor. Bunlar ciddi problemler, bunlarla yat?p kalk?yor insanlar; bunlar o kadar büyük problemler ki ate?, dü?tü?ü yeri yak?yor.” dedi.
Yoksulluk, sadece i? bulamayanlar?n, çal??amayanlar?n sorunu de?il; çal??anlar?n yoksullu?u bu ülkenin en büyük problemlerinden biri!
Sadece i?siz kesimin de?il çal??anlar?n da yoksulluk çekti?ini aktaran Türeli; “?nsanlar bugün geçinemiyorlar, bu ülkede gelir da??l?m? bozulmaya devam ediyor ve yoksulluk art?yor. Ama ben ne yaz?k ki orta vadeli programda da ?unu görüyorum: Tek amaç dezenflasyon, enflasyonu indirmek. Hatta 2026 sonu enflasyon hedefi tek haneydi, ?imdi Merkez Bankas? en son bir aç?klama yapt?, yüzde 9,7 olan hedefi yüzde 12'ye ç?kard?. Bu ülkedeki yoksulluk, sadece i? bulamayanlar?n, i?sizlerin sorunu de?il; çal??anlar?n yoksullu?u da bu ülkenin en büyük problemlerinden biri ve bunlar sizin Bakanl???n?z?n görev alan? içinde. Bu sorunlar?n acilen çözülmesi gerekiyor.” ifadeleriyle konu?mas?n? noktalad?.