Bütçe verileri bozulan mali yap?y? te?hir etti. Hazine ve Maliye Bakanl???'n?n aç?klamas?na göre geçen y?l 21,5 milyar lira fazla veren ocak ay? bütçesi, bu y?l 24,1 milyar lira aç?k verdi. Geçen y?l Merkez Bankas?'n?n Hazine'e ait olan kar pay?n?n ocak ay?nda tahsil edilmesi üzerine bütçe fazla vermi?ti. Tek seferlik gelirler olmay?nca bütçe rekor seviyede aç?k veriyor.
Faiz harcamalar?n?n da geçen y?la göre yüzde 72 artt??? ocak ay? bütçesinde hiç faiz harcamas? yap?lmasayd? bile 2,2 milyar lira aç?k verilecekti.
Faiz harcamalar? neredeyse 2 kat?na ç?kt?
Hazine borç bata??nda. Ancak borcun da faiz maliyeti var. Zaten 2018’den bu yana borcu katlanan hazine 2020’de h?zla borçlan?nca faiz giderlerinde de h?zl? art??lar ya?and?. Geçen y?l ocak ay?nda 12,7 milyar lira olan bütçenin faiz giderleri bu y?l?n ocak ay?nda 21,9 milyar liraya yükselerek y?ll?k bazda yüzde 72 oran?nda artt?. Öte yandan hiç faiz harcamas? yap?lmasayd? bile bütçe 2,2 milyar lira aç?k verecekti. Üstelik faiz harcamalar?n?n bütçe giderleri içindeki pay? da art?yor. Hazine’nin 5 liral?k harcamas?n?n 1’i faize gitti. Toplam harcamalar içinde faize giden pay son 3 y?lda ?u ?ekilde;
2019 Ocak: yüzde 7,9
2020 Ocak: yüzde 12,7
2021 Ocak: yüzde 19,3
Merkez’in paras? yatmay?nca bütçe aç??? patlad?
Hazine ve Maliye Bakanl??? 2021’in Ocak ay?na ili?kin bütçe verilerini yay?mlad?. Geçen y?l?n ocak ay?nda 21,5 milyar lira fazla veren bütçe, bu y?l?n ocak ay?nda 24,1 milyar lira aç?k verdi. Aç???n nedeni merkezi yönetim giderlerinin yakla??k olarak enflasyon oran?nda artarken, merkezi yönetim gelirlerinin sert ?ekilde dü?mesi oldu. Peki merkezi yönetim gelirlerindeki bu azalman? nedeni neydi? Hat?rlanaca?? üzere geçen y?l normal ?artlarda Nisan ay?nda Hazine’ye yat?r?lmas? gereken Merkez Bankas? karlar?, acele bir kararla Ocak ay?nda tahsil edilmi?ti. Bu nedenle geçen y?l?n ocak ay?nda merkezi yönetim gelirleri 122,2 milyar liraya f?rlam??, bunun da üçte birine denk gelen 42,5 milyar liras? “te?ebbüs ve mülkiyet gelirleri” olmu?tu. Te?ebbüs ve mülkiyet gelirlerinin bu denli yüksek olmas? ise bu kalemin içinde yakla??k 40 milyar liral?k Merkez Bankas? karpay?n?n bulunmas?ndan kaynaklan?yordu. Ancak bu y?l ocak ay?nda bu devasa gelirden mahrum kalan Hazine, fahi? miktarda aç?k verdi. Geçen y?l 42,5 milyar lira olan “te?ebbüs ve mülkiyet gelirleri” bu y?l?n ocak ay?nda yüzde 96’l?k azalmayla 1,6 milyar liraya geriledi. Böylece geçen y?l 122,2 milyar lira olan merkezi yönetim gelirleri bu y?l?n ocak ay?nda 89,6 milyar lira dü?tü.
Otomobil sat??lar? yüzde 60, vergi tahsilat? yüzde 285 artt?
Otomobil Distribütörleri Derne?i’nin (ODD) verilerine göre geçen y?l ocak ay?nda sat?lan otomobil ve hafif ticari araç say?s? 27 bin 273 iken bu say? bu y?l?n ocak ay?nda yüzde 60 artarak 43 bin 728’e yükseldi. Hat?rlanaca?? üzere 2020’nin yaz aylar?nda faizlerin dü?ük tutuldu?u dönemde hükümet otomobillerden al?nan ÖTV’ye zam yapm??, bunu da ithalat? engellemek amac?yla yapt???n? duyurmu?tu. Sat??larda yüzde 60’l?k art?? var, peki ya vergi gelirlerinde? Hazine ve Maliye Bakanl??? verilerine göre geçen y?l ocak ay?nda motorlu ta??tlardan toplanan ÖTV, 874,8 milyon TL iken, bu tutar bu y?l?n ocak ay?nda 3,37 milyar TL’ye yükseldi. Motorlu ta??tlarda sat??lar yüzde 60 artt? ama ÖTV zamm?yla beraber bu ta??tlardan tahsil edilen vergi geliri böylece yüzde 285 artt?.
Vergi yükü halk?n s?rt?nda, dolayl? vergilerin pay? yüzde 70’e yükseldi
Hazine ocak ay?nda toplam 79,2 milyar lira vergi toplad?. Geçen y?l?n ayn? ay?nda 67,4 milyar lira vergi topland??? dü?ünülürse 1 y?lda vergi gelirlerindeki art?? oran? yüzde 17,5 olarak gerçekle?ti. Art???n temel sebebi enflasyonla birlikte paran?n de?erini kaybetmesi. Bunun yan? s?ra özellikle dolayl? vergilere y?l içinde yap?lan zamlar da vergi gelirlerini art?ran bir di?er etken oldu.
Vergilerin türüne göre paylar?na bak?ld???nda ise büyük ölçüde tüketimin vergilendirildi?i anla??l?yor. Geçen y?l ocak ay?nda vergi gelirlerinin yüzde 65,7’si dolayl? vergilerden olu?urken, bu y?l?n ocak ay?nda bu oran yüzde 70,2’ye yükseldi.