Aileden, okuldan ba?layarak büyükler/güçlü olanlar hakl?d?r ve daha iyi bilir kültürü ile yeti?iyoruz. Büyüklerin, ö?retmenlerin, a?abeylerin kararlar? tart??ma konusu olam?yor. Çocuklara; “sen daha m? iyi bileceksin?” ?iar? i?leniyor. Ortakla?a al?nan karar de?il, büyük ve güçlü olan?n karar ve fikirleri geçerli oluyor. Dolay?s?yla kat?l?mc? demokrasi kültürü geli?emiyor Sonuçta bu toplumsal yap? içinde yeti?en insanlar “birey” olam?yor. Yönetici konumda olanlar ise ele?tiriyi kald?ramayan, otoriter ki?iliklere dönü?üyor. Bu karakter yap?s?na sahip olan ki?ileri sadece kamu yönetimlerinde de?il, özel sektörde, sivil toplum kurulu?lar?nda, site yönetimlerinde her yerde görmek mümkün… Bu da esas?nda en küçük aile biriminden en üst yönetim kademesine kadar bir demokrasi kültürü sorununun varl???na i?aret ediyor.
Türkiye’de kent yönetimleri demokrasinin neresinde?
Ülkemizdeki demokrasi kültürü sorunu yerel yönetimlerde de benzer biçimde ya?an?yor ve otoriter kent yönetimleri ortaya ç?k?yor. Siyasi liderler ald?klar? oyun kendilerine sa?lad??? ‘mutlak güç’ mant??? içinde tepeden inmeci, emrivaki, dayatmac? kararlar? alabiliyorlar. Ça?da? dünyada sorunlar?n oyda?ma kültürü ile tan?mland??? gerçe?ine z?t olarak ötekile?tirici pratikte iktidardan anla??lan, toplumda kar?? olanlar olsa bile, hatta az?msanmayacak bir say?da olsalar bile kendisinin çözümünü zorla uygulamaya çal??mak biçiminde ortaya ç?k?yor.
Ötekile?tirici siyasetin sonucu olarak seçimlerde taraftar mant??? ile oy veriliyor. Belediye ba?kan adaylar?n? çok az tan?yoruz, meclis üyesi adaylar?n? ise hiç tan?m?yoruz. Bunlar kimlerdir? Bilgi birikimleri nedir? Kent ve çevre sorunlar? mücadelesi içinde ?imdiye kadar ne yapt?lar? Ne amaçla belediye ba?kan?, meclis üyesi olmak istiyorlar? Meclis üyesi oldu?unda kentle ilgili ne yapmak istiyor, özellikle hangi sorun alan?nda çal??mak istiyor? Ne gibi bir fark yaratacaklar? gibi sorular?n hepsi havada kal?yor. Öyle ki, bir gecede partinin kamuoyuna aç?klanm?? belediye ba?kan aday?n?n ismi bile de?i?ebiliyor… Çünkü biliniyor ki taraftar mant??? ile, ötekile?tirici siyaset üzerinden nas?l olsa oy verilecek… Aday?n niteli?inin, birikiminin çok da önemi yok!
Bu yap? içinde demokrasi ahlak?n? içselle?tirmemi?, dolay?s?yla demokrat olmayan siyasetçileri yönetime getirebiliyoruz. Bilgisi, birikimi, yönetim deneyimi olmayan insanlar? al?p a??r? güçle donat?yoruz, koskoca kurumlar?n yönetimini bir anda bir ki?inin verece?i kararlara emanet ediyoruz. O yüzden bizde yerel yönetimlerde bir türlü kurumsalla?ma tam olarak sa?lanam?yor. Ba?kanlar?n ki?ilik yap?s?, dünya görü?ü, estetik yarg?s?, bilgi birikimine göre kent mekân? ?ekillendiriliyor, belediye bütçesi kullan?l?yor. Belediye ba?kan?, kendi tercihlerini toplumun tercihleri olarak görebiliyor.
Siyasal bir önder ç?lg?n proje sunabilir mi? Bu projenin me?ru olabilmesi için projenin ç?lg?nl???n?n yan?nda, gerçekte de ak?lc?/rasyonel oldu?unun verilerle gösterilmesi gerekir. Siyasetçi, kendisine verilen yetkileri kararlar?n demokratik olarak al?nmas? için kullanmal?d?r. Ancak ülkemiz demokrasi prati?inde, verilen yetki ço?u zaman karar almay? demokratikle?tirmek için kullan?lmaz.
Seçimler demokrasinin sadece bir bölümü
Bu demokrasi kültürü sorununun bir tezahürü olarak mevcut yerel demokrasi prati?imizde kentli yurtta?, ya?ad??? çevrenin olu?umunda (t?pk? genel seçimlerde oldu?u gibi) seçimden seçime oy veren salt bir seçmene indirgenir. Kentli yurtta?? olu?turan çe?itli toplumsal kesimler, belediyenin alaca?? önemli kararlarda kamusal bir özne olamaz ve karar süreçlerinden d??lan?r. Kamusal özne olma yolu sadece siyasetçiler için geçerli kabul edilir. Oysa seçimlerde halk?n oyuyla verilen yönetim yetkisi, kent için verilecek önemli kararlarda be? y?l boyunca halka dan??madan, halk? bilgilendirmeden, halkla uzla?madan yönetimin istedi?i her ?eyi yapma hakk?na sahip oldu?u anlam?na gelmiyor. En az?ndan gerçek demokrasilerde bu böyle...
Ancak ülkemizde demokrasi sadece temsili düzeyde ve sand??a indirgendi?i için yönetim dönemi boyunca halk?n denetimi çok s?n?rl?... Belediye meclisleri yoluyla halk?n denetime kat?ld??? varsay?l?yor, ancak pratikte böyle olmuyor, meclis üyeleri ço?unlukla parti grup karar?na uymak durumunda kal?yor. Belediye ba?kanlar?n?n iradesi ve mevzuattan gelen gücü bu demokratik, ço?ulcu, kat?l?mc?, müzakereci yakla??m? da keyfekeder hale getiriyor. Vergisine sahip ç?kan aktif yurtta?l???n geli?medi?i ülkemizde sand?k sonuçlar? yurtta??n iradesinin tümüyle devredildi?i kabulüne yol aç?yor.
Seçimler demokrasinin sadece bir bölümü oldu?u halde bizde ‘tamam?’ olarak görülüyor. Seçimlerde oy çoklu?unun al?nmas?, iktidar?n her istedi?ini sorgusuz sualsiz yapma hakk?na sahip oldu?u gibi alg?lan?yor. Sürekli bir emrivakiler ve dayatma içinde ülke ya da kent yönetilmeye çal???l?yor. Oysa, karar süreçlerinin de demokratik olmas? gerekiyor. Toplumda ya?ayan yurtta? ya da topluluklar karar süreçlerine ne kadar etkin kat?l?rsa yap?lanlar?n me?ruiyetinin de o denli artaca??, itirazlar?n azalaca??, toplumsal çat??ma yerine uzla?ma kültürünün egemen olaca?? ve bunun sonucunda bireyin/yurtta??n kendini kamusal bir özne olarak sayg?n bir konumda görece?i unutulmamal?…
Ama bu demokratikle?me a?amas?na kendi kendine ula??lmayaca??n? ya da siyasi irade taraf?ndan yurtta?a sunulmayaca??n? bilmek gerekiyor. Yurtta?, yönetime kat?lma hakk?n? istemeli, bunun için inat etmeli ve bunu zorlayarak, mücadele ederek demokratik yollarla almal?... Mücadele edilmeden verilen demokratik haklar?n iktidarlar taraf?ndan yine kolayca geri al?nabilece?i her zaman hat?rda tutulmal?…