Orman Bakan? Bekir Pakdemirli, Türkiye'de koronavirüsün da??l?m?na ili?kin detayl? bilgi edinmek ve olas? erken uyar? sistemini geli?tirmek amac?yla, Türkiye Su Enstitüsü Ba?kanl??? koordinatörlü?ünde çal??ma yap?laca??n? duyurmu?tu. Pilot il olarak ?stanbul'un seçildi?i projede, 81 ilden ve 250 at?k su ar?tma tesisinden numune al?mlar? gerçekle?ti, 52 tanesinin ise analizleri tamamland?.
Havalar?n ?s?nmas? ve tatil beldelerinin kalabal?kla?mas? ile birlikte numune al?m?n? turistik bölgelerde yo?unla?t?rd?klar?n? belirten Marmara Üniversitesi Ö?retim Üyesi Doç. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi, çal??malardan elde ettikleri güncel sonuçlar? anlatt?.
"?STANBUL'DA VER?LER HAZ?RAN AYINA GÖRE ARTMA MEY?L?NDE"
?stanbul'da Haziran ay?nda at?k su numunelerinde bulunan virüsün, Temmuz ay?nda art?? meylinde oldu?unu ifade eden Kocamemi ?öyle konu?tu:
"?stanbul'da ilk Nisan ay?nda numuneleri ald?k. Nisan ay?nda at?k sularda konsantrasyonlar dü?üktü. Sonra may?s ay?nda bu konsantrasyonlardaki yükseli?i, vakalar ile birlikte gözlemledik. Haziran ay? itibar?yla vakalarda dü?ü? oldu, bununla birlikte konsantrasyonlarda da dü?ü? oldu. Hala biz ?stanbul'da rutin numune almaya devam ediyoruz. ?u anki durumu soracak olursan?z, ?stanbul'da ?u an ald???m?z örneklerde virüsü tespit edemiyoruz ama tespit etme, etmeme s?n?r?nda gibiyiz. Yani ?unu söyleyebiliriz, biz her ne kadar bunu ?u anda daha at?k sularda gözlemlemiyor olsak bile ?stanbul'da vaka say?s? artma e?iliminde gibi görünüyor. Virüs konsantrasyonunu at?k su giri? numunelerinden çok, ?stanbul'da ç?k?? numunelerinde ve çamurlarda daha kolay takip edebildik. ?stanbul'da durum böyle ve hala ?stanbul'dan her hafta ?SK?'nin yard?mlar?yla belirlenen tesislerden numuneler al?narak, rutin analizler yap?l?yor. E?er vaka say?s?nda bir art?? olursa, biz bunu at?k su numunelerinde gözlemeyebilece?imizi dü?ünüyoruz."
"KONYA'DAN ALINAN NUMUNELERDE V?RÜS, ?STANBUL'DAN B?LE DAHA YO?UN"
Türkiye genelinde ise ?u an itibar?yla 81 ilden ve 250 at?k su ar?tma tesisinden numuneler topland???n? anlatan Kocamemi, "Bunlar?n ço?u ?stanbul Pendik Veteriner Ara?t?rma Enstitüsü Laboratuvar?nda, bir k?sm? da Samsun da analiz ediliyor. 81 ilin 52 tanesi tamamlanm?? durumda. Tesis olarak bak?ld???nda da, 250 tesisten 130'u tamamlanm?? durumda. Tabii bunlar, Haziran ay?n? temsil ediyor. Numuneler al?nd??? gibi analiz edilemiyor çünkü laboratuvar say?s? k?s?tl?. Analizlere bak?ld???nda at?k suda SARS-CoV2'yi en yo?un olarak biz bugüne kadar, Konya ilinde gözlemledik. Konya ilini takip eden ?stanbul'du. ?stanbul ve Konya aç?k ara diyelim, onlar? takiben ise Bursa, ?zmit, ?zmir ve Antalya'n?n baz? bölgelerinde virüs konsantrasyonlar?na gözlemlenebilir mertebede rastlad?k. Ama ?unu belirtmek istiyorum, gözlemlenemiyor olmas? virüsün olmad??? anlam?na gelmiyor. Tabii ki, bu ölçüm metodunun bir dedeksiyon limiti var. Bu limitin alt?nda olanlar? biz gözlemleyemiyoruz diyoruz" ?eklinde konu?tu.
"ANTALYA'NIN BAZI BÖLGELER?NDEK? ATIK SULARDA V?RÜSE RASTLANDI"
Haziran ay? itibar?yla turistik bölgelerden numune almaya odakland?klar?n? dile getiren Kocamemi, ?öyle devam etti:
"Türkiye genelinde biz ?u anda yazl?k bölgelere odakland?k. Oralardan rutin olarak analiz almaya ba?layaca??z. Almadan önce, ilk önce bütün Antalya'y? tarad?k ve baz? at?k su ar?tma tesislerinde virüse rastlad?k. Ama hepsinde de?il, çok az bir bölgede. Mu?la ve Ayd?n bölgesinde yani Bodrum, Göcek, Datça, Marmaris, Fethiye, Ölüdeniz bunlar?n hepsinden numuneler ald?k. Haziran ay? itibar?yla, bunlar dedeksiyon limitinin alt?nda ç?kt?. ?imdi önümüzdeki haftadan itibaren bu illerden rutin olarak, numuneler alarak inceleyece?iz. Ama Haziran ay? itibar?yla, bu bölgelerde at?k sularda ciddi anlamda bir SARS-CoV2 konsantrasyonu gözlemlenemedi. Antalya'da ise sadece belirli bölgelerde gözlemlendi. Antalya'n?n her yeri o kadar turistik ki, hiçbir yerden fedakarl?k edemedik ve en çok numune, ?stanbul kadar Antalya'dan topland?. Antalya'da çok az yerde ve dü?ük konsantrasyonda ç?kt?. Ama daha tesisler dolmam??t?. Biz Antalya Su ve At?k Su ?daresi Genel Müdürlü?ü (ASAT) ile de ileti?im halindeyiz, 'Daha tesisler dolmad? hocam, dolmadan numuneleri al?n. Bir baz olu?tursun, tesislerde art?? oldu?unda gözlemleyebilin.' Gibi bir yakla??mda bulunuldu. O baza göre Antalya'da yerli halk ve yazl?kç?lar diyelim, onlara göre benim bekledi?imin çok alt?nda ç?kt?. Bodrum'da da dedeksiyon limitinin alt?nda ç?kt? ama ?u anda durum nedir bilmiyorum. Yazl?k siteler ve oteller dolmaya ba?lam??. Haziran ay? itibar?yla tatil beldelerinde kötü bir durum gözlemlemedik" ifadelerini kulland?.
"ATIK SULARDAK? V?RÜS CANLI DE??L"
Çal??man?n önemli bir a?amas? olan, virüsün at?k sularda ölü mü yoksa diri mi oldu?u ara?t?rmalar?n?n devam etti?ini, ancak ?u ana kadar ç?kan sonucun sevindirici oldu?unu vurgulayan Bilge Alpaslan Kocamemi, "Son a?ama ise herkesin merakla bekledi?i aktif-inaktif yani bu virüs at?k suda ölü mü yoksa diri mi çal??mas?. Biz size verdi?imiz en son beyanat sonras?nda, SARS-CoV2'yi en yo?un gözlemledi?imiz at?k su ar?tma tesislerinin giri?lerinden, ç?k??lar?ndan, çamurlar?ndan, dezenfeksiyon öncesi ve sonras?ndan numuneler ald?k. Bu analizler hala devam ediyor ama yapm?? oldu?umuz analizlere göre ço?unlu?unda bu virüs inaktif ç?kt?. Ama bu her yerde inaktif olacak demek de?il çünkü çal??malar devam ediyor. Yüzde yüz inaktiftir dememiz için, daha fazla veriye ihtiyac?m?z var. Ama ?u ana kadar ç?kan veriler bize, at?k suda virüsün canl? olmad???n? gösteriyor. Ama bizim grup olarak iste?imiz, at?k su ar?tma tesislerinin özellikle sulama amaçl? kullan?lan ç?k?? sular?nda dezenfeksiyonun uygulanmas?. Çünkü Türkiye'de her tesiste dezenfeksiyon yok, belirli tesislerde var. Bu dezenfeksiyon için hangi metodun uygun oldu?u noktas?nda da biz grup olarak çal??malar ba?latt?k. Dünyada pek çok metot var, ülkemizde de a??rl?kl? olarak ultraviyole kullan?l?yor. Bu çal??man?n da çat?s? kuruldu" dedi.
KARADEN?Z'DE BÖLGES?NDE SADECE ORDU VE SAMSUN'DA GÖZLEMLEND?
Türkiye genelindeki durumu anlatan Kocamemi, Karadeniz'de sadece Ordu ve Samsun'dan al?nan numunelerde virüsü gözlemlediklerini kaydederek ?öyle konu?tu:
"Mesela Güneydo?u Anadolu'da hiçbir yerde dedeksiyon limitinin üzerinde ç?kmad?. Karadeniz Bölgesi'nde sadece Ordu ve Samsun'da gözlemledik. ?ç Anadolu'da hatta Türkiye genelinde en belirgin Konya'da gözlemledik. ?stanbul'dan da çok daha fazlayd? ama bugün Konya'dan ?stanbul'a yeni numuneler geldi. Hatta vakalar fazla oldu?u için gönderilecek eleman bulunamad? ve numuneleri müdür getirdi. Çünkü Konya'y? gerçekten yak?n takip etmek gerekiyor ama belki de azalm??t?r. Ben Haziran verilerden bahsediyorum. Ege'de ?zmir'de birkaç yerde ç?kt? ama ciddi anlam ifade eden bir sonuç ç?kmad?. Türkiye geneline bak?ld???nda, Haziran ay? itibar?yla belirli lokasyonlarda vakalar daha fazla görünüyor. Ama ?imdi bayram gelecek, yasaklar bitti. Bundan sonras?nda takip bence çok daha önemli"