SONKALE?ZM?R-TMMOB Çevre Mühendisleri Odas? ?zmir ?ubesi'nden yap?lan aç?klamada ?zmir'in Çernobili olarak bilinen nükleer at?klar?n gömülü oldu?u Gaziemir Emrez Mahallesi'ndeki eski kur?un döküm fabrikas?ndaki temizlik çal??malar?yla ilgili tereddütler oldu?u vurguland?.
"?zmir'in Çernobili'nde neler oluyor?" ba?l?kl?, bakanl??a 8 soru yöneltilen aç?klaman?n tamam? ?öyle:
?zmir Gaziemir’de; dönemin Çevre ve ?ehircilik Bakanl??? taraf?ndan lisans verilmi? bir kur?un ve akü geri kazan?m tesisinin bahçesinde 2007 y?l?nda tespit edilen, Radyoaktif ve Tehlikeli At?klar ile ilgili, kamuoyunun ise ancak 2012 y?l?nda bir gazete haberi ile bilgi sahibi oldu?u ve “?zmir’in Çernobili” olarak an?lan at?k alan?na ili?kin süreç taraf?m?zca yak?ndan takip edilmektedir. Kentin ortas?nda çevre ve halk sa?l???n? tehdit eden at?klar?n bulundu?u alan?n temizlenmesi, ülkeye giri?i yasak olan nükleer at?klar?n nas?l ve nereden getirildi?inin belirlenerek kamuoyu ile payla??lmas? ve sürecin sorumlular? ile ilgili gere?inin yap?lmas?na yönelik ça?r?lar?m?z ve mücadelemiz payda?lar?m?z ile birlikte 17 y?ld?r devam etmektedir.
23.07.2024 tarihinde alanda çal??man?n ba?lad??? gözlemlenmi? olup süreç ile ilgili Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl??? ve TENMAK’ a bilgi edinme talebimiz yaz?l? olarak iletilmi?tir. 01.08.2024 tarihinde TMMOB ?zmir ?l Koordinasyon Kurulu, ?zmir Barosu, ?zmir Tabip Odas?, ?zmir Ya?am Alanlar? ve EGEÇEP taraf?ndan Karaba?lar ve Gaziemir Belediye Ba?kanlar?n?n, sivil toplum örgütlerinin de kat?l?m? ile ortak bir bas?n aç?klamas? düzenlenmi?tir. ?ubemiz taraf?ndan gönderilen bilgi edinme talebine ili?kin Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl??? taraf?ndan 13.09.2024 tarih E-66775017-622.03-10277392 say?l? cevap yaz?s?nda;
EKOVAR taraf?ndan Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl??? ve Nükleer Düzenleme Kurulu’na sunulan çevresel iyile?tirme plan?n?n incelemesi sonuncunda 12.07.2024 tarihinde dosyaya uygunluk verildi?i belirtilmi?tir. “Söz konusu plan?n, radyoaktif madde ile kontamine olmu? at?klar?n ve tehlikeli at?klar?n miktar? ile bertaraf?, ta??nmas?, bu at?klarla kontamine olmu? topra??n temizlenmesine ili?kin hususlar? kapsad???, radyoaktif at?klar?n yönetimi hususlar? ile ilgili mevzuat gere?ince NDK’n?n sorumlulu?unda yer ald???” ?eklinde bilgi verilmi?tir.
Çal??malar?n 10.08.2017 tarihli ÇED Olumlu karar? verilen proje ve 12.07.2024 tarihinde onay verilen Çevresel ?yile?tirme Plan?na ve ?? Termin Plan?’na göre yürütülece?i belirtilmi?tir.
24.07.2024 tarihinde ba?lat?lan çal??malar?n gaz ç?k??? nedeni ile 25.07.2024 tarihinde durduruldu?u, sahadaki çal??malar?n Bakanl?k ilgili birimleri, NDK, TENMAK ve ?zmir Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i ?l Müdürlü?ü kat?l?m? ile olu?turulan komisyonun gözetiminde yürütülece?i, çal??malar ba?lad???nda herhangi bir olumsuzluk olmas? durumunda gerekli tedbirlerin al?naca??, olumsuzlu?un muhteviyat?na göre akademik rapor haz?rlanmas? sonras?nda onayl? Çevresel Temizleme Plan? do?rultusunda çal??malar?n devam edece?i belirtilmi?tir.
Söz konusu arazideki radyoaktif ve tehlikeli at?klarla ilgili olarak, Gaziemir Belediye Ba?kan? Ünal I??k’?n 22.11.2024 tarihinde dile getirdi?i ve bas?nda yer alan iddialara göre, at?klar?n kamyonlarla Soma’ya ta??nd??? ve bir çimento fabrikas?nda yak?ld??? belirtilmi?tir. Ayr?ca, Sözcü Televizyonu’nda gazeteci Gökmen Ulu taraf?ndan 29.11.2024 tarihinde payla??lan görüntülerde sahada çal??malar?n devam etti?i gözlemlenmi?tir. Gerek payla??lan görüntüler, gerekse çevre halk?n?n devam eden ?ikayetleri alandaki at?klar?n temizlenme sürecinin sa?l?kl? bir ?ekilde yürütülmedi?ini göstermekte, temizlik safhas?nda yeni çevre ve sa?l?k risklerinin olu?aca??na dair endi?emizi artt?rmaktad?r.
Çevre ve halk sa?l???n? tehdit eden bu at?klar?n bertaraf edilmesi ve rehabilitasyon sürecinin eksiksiz bir ?ekilde yürütülmesi büyük önem ta??maktad?r. Bu süreçte tüm çal??malar?n ?effaf bir ?ekilde gerçekle?tirilmesi, ba??ms?z uzmanlar taraf?ndan denetlenmesi ve kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmesi gerekti?ini tekrar hat?rlat?yor ve a?a??da belirtilen sorular?m?z? yetkili ve görevli Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl??? ile Nükleer Düzenleme Kurumu ba?ta olmak üzere ilgili kurumlara soruyoruz:
1) Sahadan herhangi bir at???n bir çimento fabrikas?na ta??nd??? iddias? do?ru mudur? Do?ru ise, bu at?klar?n niteli?i nedir? At?klar?n niteli?i hangi yöntemlerle tespit edilmektedir? Bu at?klar?n yak?lmas? sonucu atmosfere hangi kirleticilerin, hangi seviyelerde (kirlilik yükü) ç?kaca?? öngörülmektedir? Yanma sonras? olu?an at?k malzemenin içeri?inde hangi kirleticiler bulunmaktad?r? Bu yanmayan at?k malzemeler nas?l bertaraf edilmektedir?
2) 26.07.2024 tarihinde, bilgi edinme kapsam?nda Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl???na yöneltti?imiz sorulara istinaden ald???m?z, 13.09.2024 tarihli ve E-66775017-622.03-10277392 say?l? yan?t?n?zda, gaz ç?k??? nedeniyle sahadaki çal??malar?n durduruldu?u ve faaliyetlerin Bakanl???n?z?n ilgili birimleri, Nükleer Düzenleme Kurulu, TENMAK ve ?zmir Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i ?l Müdürlü?ü’nün kat?l?m?yla olu?turulan bir komisyon taraf?ndan yürütülece?i belirtilmi?tir. 29.11.2024 tarihinde bas?na yans?yan görüntülerde görülen çal??malar, söz konusu komisyonun onay? ve denetimi dahilinde mi gerçekle?tirilmi?tir?
3) Görüntülerdeki çal??malarda araçlara yüklenen at?klar radyoaktif özellik ta??makta m?d?r? Radyoaktif olup olmad?klar? hangi yöntemlerle tespit edilmi?tir? E?er at?klar radyoaktif ise, bu at?klar? ta??yan araçlar, radyoaktif madde ta??ma standartlar?n? kar??lamakta m?d?r?
4) At?klar, tehlikeli madde içeriyor mu? At?klar?n tehlikeli madde içerip içermedi?i hangi analiz yöntemleri ile belirlenmi?tir? E?er at?klar tehlikeli madde s?n?f?na giriyorsa, kullan?lan araçlar bu tür maddeleri ta??maya uygunluk göstermekte midir?
5) E?er at?klar tehlikeli veya radyoaktif de?ilse, mevzuat?n öngördü?ü toz kontrol önlemleri neden al?nmam??t?r?
6) 29.11.2024’te kamyonlara yüklenen at?klar nereye ta??nmaktad?r? At?k yüklü kamyonlar, görüntülerdeki gibi üzeri aç?k ?ekilde mi ta??nmaktad?r?
7) Sahada doz h?z? ölçümleri gerçekle?tirilmi? midir? E?er yap?lm??sa, ölçümler mekânsal olarak kaç farkl? noktada gerçekle?tirilmi?tir? Doz h?z?n?n mekânsal da??l?m? nas?ld?r ve bu ölçümlerin koordinat bazl? say?sal sonuçlar? nelerdir? Ayr?ca, saha d???nda ve yerle?im alanlar?nda doz h?z? ölçümleri yap?lm?? m?d?r? Yap?ld?ysa hangi koordinatlarda hangi doz h?z? de?erleri ölçülmü?tür?
8) At?klar? yükleyen, ta??yan ve i?leyen i?çiler ile operatörlere gerekli koruyucu donan?m sa?lanm?? m?d?r? Bu ki?ilere yeterli e?itim verilmi? midir ve güvenlikleri hangi yöntemlerle temin edilmektedir?
Sa?l?kl? ve dengeli bir çevrede ya?aman?n anayasal bir hak oldu?unu, bu çevreyi sa?laman?n ödevleri oldu?unu yetkili kurum ve kurulu?lara tekrar hat?rlat?yoruz. Sorular?m?z?n eksiksiz cevaplanmas?n?, haz?rlanan tüm plan, analiz raporlar? ve belgelerin kamuoyu ile payla??lmas?n? talep ediyoruz.