Hava kirlili?i de en az sigara içmek kadar insan sa?l???n? olumsuz etkiliyor. ?TÜ'den Prof. Dr. Hüseyin Toros'un nüfusu en fazla olan 4 büyük ili baz alarak yapt??? hesaplamaya göre ?stanbul'un havas?n? solumak y?lda 16 paket sigara içmeye e? de?er. Bu rakam Ankara'da 17, ?zmir'de 23, Bursa'da ise 38 paket olarak belirlendi.
Hava kirlili?ine neden olan zararl? partikül maddeler (PM2,5) akci?er ve alt solunum yollar? ba?ta olmak üzere birçok hastal??a yakalanma riskini art?r?yor. ?nsan sa?l???n? sigara kadar tehdit eden hava kirlili?i dolay?s?yla Dünya Sa?l?k Örgütü (DSÖ) rakamlar?na göre her y?l 7 milyon ki?i hayat?n? kaybediyor, Türkiye'de ise bu rakam 30 bin civar?nda. Havas? en kirli ülkelerde ba?? Hindistan, Çin, M?s?r, Pakistan çekiyor. Buradaki en önemli faktör düzensiz ?ehirle?me ve trafik yo?unlu?u.
EN BÜYÜK R?SK BURSA'DA
?stanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Mühendisli?i Bölümü ö?retim üyesi Dr. Hüseyin Toros, hava kirlili?inin insan sa?l??? için ne kadar tehlikeli oldu?unu gözler önüne sermek amac?yla sigara üzerinden bir çal??ma hayata geçirdi. 2018 y?l? hava kirlili?i de?erleriyle nüfusu en fazla olan 4 büyük ili baz alarak sigara üzerinden hesaplama yapan Dr. Toros, "?stanbul'un havas?n? solumak y?lda 16 paket sigara içmeye e? de?er. Bu rakam Ankara'da 17, ?zmir'de 23, Bursa'da ise 38 olarak bulduk. Hava kirlili?i oran? her ?ehirde ayn? de?il. O yüzden sigara paketi say?lar? da de?i?iyor. ?ehri planlarken meteorolojik ?artlar, çarp?k yap?la?ma, sanayile?me ve o y?l içindeki de?i?kenler oran? etkiliyor" dedi.
Nüfus ve trafik yo?unlu?uyla birlikte hava kirlili?inin de artt???n? Dr. Hüseyin Toros, "?stanbul'da 4 milyonun üzerinde kay?tl? araç var. Bu araçlar genelde fosil yak?t kullan?yor. Do?al gaz d???nda evlerimizde kullan?lan di?er yak?tlar da dahil olmak üzere atmosferi kirletiyoruzö ifadelerini kulland?.
?EH?RLER? METEOROLOJ?K ?ARTLARA GÖRE PLANLAMAK GEREK?YOR
?ehirle?menin hava kirlili?ini art?rd???n? belirten Dr. Toros, "Fakat ?ehirle?me iyi planlam??sa örne?in, meteorolojik ?artlar göz önünde bulundurmu?sa hava kirlili?i oran? yükselmeyebilir. Ancak dünya genelinde ?ehirler meteorolojik ?artlara göre planlanmad??? için hava kirlili?i giderek art?yorö diye konu?tu.
SANAY? TES?SLER?, EVLER VE YOLLAR HAK?M RÜZGAR YÖNÜNE PARALEL YAPILMALI
Hava ak?m? olmad??? zaman kirlili?in artt???n? vurgulayan Dr. Toros, "Sanayi tesislerinden ç?kan duman rüzgarla birlikte ?ehir merkezine do?ru gidiyorsa iyi bir planlama yap?lmam?? demektir. Evler, cadde ve sokaklar hakim rüzgar yönüne paralel olarak yap?lmal?d?r. Buna dikkat edilmezse ?ehirlerde hava ak?m? olmayaca?? için kirlilik miktar? artar" ifadelerini kulland?.
Her y?l ?stanbul nüfusunun yar?s? kadar insan?n sigara nedeniyle hayat?n? kaybetti?ini söyleyen Dr. Hüseyin Toros, hava kirlili?inden ölen insan say?s?n?n da bir o kadar oldu?unu vurgulad?.
"?NSANLARIN ÖNÜNDEK? EN ÖNEML? SORUN PM2,5'DUR"
Sigara ve hava kirlili?inin önüne geçilmeyen iki önemli problem oldu?unu aktaran Dr. Toros, "Havada kirli?e neden olan parçac?klara partikül madde (PM) diyoruz. Bu parçac?klar?n çaplar? 2,5 mikrometreden daha küçükse ve biz bunlar? soluyorsak önce akci?ere sonra kalbe, damara en son da beyne kadar gidip hasara neden oluyor. ?nsanlar?n önündeki en önemli sorun PM2,5'dur. Bu de?erle sigaray? e?le?tirdik. PM2,5'in ortalama de?eri 22 mikrogramsa günde bir adet sigaraya e?de?er oldu?u tespit edildi. Örne?in ?u anda bulundu?umuz ortamda hava kirlili?i 22 ?m/m³ ise bu bir adet sigaraya e?de?erdir. Bu hesaplamadan yola ç?kararak büyük ?ehirlerdeki insanlar?n y?ll?k kaç paket sigaraya e?de?er hava kirlili?ine maruz kald???n? hesaplayabiliyoruz" diye konu?tu.
?STANBUL 16, ANKARA 17, ?ZM?R 23, BURSA 38 PAKET S?GARA
Di?er ülkelere göre Türkiye'deki ?ehirlerin havas?n?n temiz oldu?unu aktaran Dr. Toros, "2018 y?l? hava kirlili?i (PM2,5) de?erlerine göre nüfusu en fazla olan 4 ?ehrin y?ll?k sigara paketi e?de?erlerini hesaplad?k. ?stanbul'da ya?ayanlar y?lda 16 paket sigaraya e?de?er hava kirlili?ine maruz kal?yor. Bu rakam Ankara'da 17, ?zmir'de 23, Bursa'da 38 paket sigara olarak kar??m?za ç?kt?. Hava kirlili?i oran? her ?ehirde ayn? de?il. O yüzden sigara paketi say?lar? da de?i?iyor. Meteorolojik ?artlar, çarp?k yap?la?ma, sanayile?me ve o y?l içindeki de?i?kenler oran? etkiliyorö dedi.
ARAÇ SAYISI HAVA K?RL?L???N? ARTIRAN EN ÖNEML? FAKTÖR
Son y?llarda araç say?s?ndaki art???n hava kirlili?ini tetikleyen en önemli faktör oldu?unu söyleyen Dr. Hüseyin Toros, "Evlerde do?algaza geçmeliyiz. Araç say?s?n? azaltmal?y?z, dur kalk yapmadan yola devam etmelerini sa?layacak önlemler almak laz?m. Araçlar durup kalkt?kça yak?t ihtiyac? art?yor ve havaya daha fazla kirletici sal?yorö ifadelerini kulland?.
KOAH ALEVLENMELER?, ASTIM ATAKLARI, AKC??ER ENFEKS?YONU…
Ba?ar? Hastanesi'nden Gö?üs Cerrahisi Uzman? Op. Dr. Fatih Hikmet Canda? ise, hava kirlili?inin insan sa?l??? için büyük bir sorun oldu?unu söyleyerek, birçok hastal??? tetikledi?ini dile getirdi.
Uzun süre hava kirlili?ine maruz kalan ki?ilerde inme, felç ve kalp damar hastal?klar?n?n görüldü?ünü ifade eden Op. Dr. Canda?, "Özellikle k?? aylar?nda hava kirlili?i nedeniyle KOAH alevlenmelerine, ast?m ataklar?na ve akci?er enfeksiyonlar?na s?k rastl?yoruz. 2013 y?l?nda Dünya Sa?l?k Örgütü'nün (DSÖ) çal??mas?na göre hava kirlili?i akci?er kanserine neden oluyor. Yine uzun süre hava kirlili?ine maruz kalan ki?ilerde inme, felç, kalp damar hastal?klar? görülüyor" diye konu?tu.
HAVA K?RL?L??? AKC??ER KANSER? NEDEN?
"PM2,5, havada as?l? kalan 2,5 mikrondan küçük olan zararl? partiküllere verilen isimdirö diyen Op. Dr. Canda?, "Bu zararl? partiküller nefes yoluyla akci?er hava keseciklerine direk gidebiliyor. Akci?erlerde ciddi enfeksiyonlara uzun dönemde de kansere neden olabiliyor. PM2,5, kan yoluyla yay?larak damar sertle?melerine yol aç?yor" ifadelerini kulland?.
YILDA 30 PAKET S?GARA ?ÇMEK AKC??ER KANSER? R?SK? TA?IYOR
?stanbul için y?lda 16 paket sigaran?n önemli ve yüksek bir rakam oldu?unu söyleyen Op. Dr. Canda?, "Y?lda 30 paket sigara içenleri akci?er kanseri için riskli grupta say?yoruz. Akci?er kanserinin en önemli nedeni sigara. Hava kirlili?i de sigara gibi insan? zehirliyor e?er önleyebilirsek, akci?er kanserini, di?er hastal?klar? da azaltm?? oluruz. Y?lda 30 paket sigara içmek akci?er kanserine yakalanma riskini art?r?yor. Bu ki?iler tarama program? içine dahil ediliyor" dedi.