?n?aat Mühendisleri Odas? ?zmir ?ubesi, kentte 7 ve üzeri büyüklü?ünde ya?anabilecek bir depremde ortaya ç?kacak tablo ile ilgili korkutan bir rapor haz?rlad?. Buna göre ?zmir'deki yap?lar?n yüzde 6’s?n?n y?k?laca??, bir o kadar?n?n da hasar görece?i vurgulan?rken, iyi ihtimalle 30 bin ki?inin ya?am?n? yitirebilece?ine dikkat çekildi.
?n?aat Mühendisleri ?zmir ?ube Yönetimi’nin haz?rlad??? rapor ve aç?klamas? ?öyle:
24 Ocak günü meydana gelen merkez üssü Elaz?? Sivrice olan 6.8 büyüklü?ündeki depremde 41 vatanda??m?z hayat?n? kaybetti. Hayat?n? kaybeden vatanda?lar?m?z? rahmetle an?yor, geride kalanlara sab?r diliyoruz. Elaz?? depremi bir kez daha gösterdi ki ülke olarak depremlere haz?rl?kl? de?iliz. Deprem bir do?a olay? olmas?na ra?men y?k?lan binalar sebebiyle afete dönü?mü? ve pek çok vatanda??m?z?n hayat?n? kaybetmesine ve evsiz kalmas?na sebep olmu?tur.
Ülkemizde ya?anan büyüklü?ü 7 ve üzerinde olan depremlerde yap?lan istatistiksel çal??malar sonucunda yap? stokunun yakla??k %6 s?n?n y?k?laca??, bir o kadar?n?n da a??r hasar alaca?? tahmin edilmektedir. Bu bilgilerle ?zmir ilini ele ald???m?zda; ?zmir’de yakla??k 630.000 bina mevcuttur, olas? bir ?zmir depreminde 75.000 binan?n kullan?lamaz hale gelece?i, can kayb?n?n en iyimser tahminle 30.000 civar?nda olaca??, alt yap?n?n ve haberle?me a?lar?n?n kullan?lamaz hale gelece?i öngörülmektedir. Bu bir senaryo oldu?u için ?u anda etkileyici görülmeyebilir. Ancak bunun er ya da geç ya?anaca?? bir gerçektir. Deprem ülkemizin bir gerçe?idir. Böylesi bir depremi ?zmir’inde ya?amas? kaç?n?lmazd?r. Fay hatlar? ?zmir ve çevre illerini de ayn? ?ekilde tehdit etmektedir. Sürekli depremin ne zaman olaca?? sorular? sorulmaktad?r. Depremin ne zaman olaca?? sorusuna cevap bulmak, bugün kar?? kar??ya oldu?umuz deprem riskini azaltmayacakt?r. Deprem riskini azaltmak ancak ve ancak zarar azaltma çal??malar? ile mümkündür.
Ülkemizde zarar azaltma çal??malar? kapsam?nda yap?lan çal??malardan biri 1999 y?l?nda ?zmir’de deprem kay?p modeli olarak “?zmir Deprem Master Plan? (RADIUS PROJES?)“ haz?rlanm??t?r.
?zmir Deprem Master Plan? sonuç raporunda yap?lacaklar;
Yap? Stoku Envanteri,
Kaçak yap?lar?n izlenmesi -denetlenmesi ve ilçe belediyelerin imara ili?kin faaliyetlerinin denetlenmesi
Merkez kentte belirlenen yenileme program alanlar?,
Kentsel dönü?üm ya da daha do?ru bir deyi?le yenileme,
Tarihsel dokunun korunmas? ve sa?l?kla?t?r?lmas?na yönelik çal??malar? sürdürme olarak s?ralanmaktad?r.
Bir di?er çal??ma 2012 y?l?nda Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Plan? (UDSEP) haz?rlanm??t?r. Bu planda çe?itli kurumlara görevler verilmi? olup bina stokuna ili?kin görevler belediyelere verilmi?tir.
Her iki plana göre de yap? stoku envanterinin önemi ortad?r. Özellikle Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Plan?na göre 2017 y?l? sonuna kadar ülkemizde bina envanterinin tamamlanm?? olmas? gerekirken envanter çal??malar? oldukça s?n?rl? düzeyde kalm??t?r. 2012 y?l?nda ?zmir'de Seferihisar ve Balçova’da envanter çal??malar? yap?lm??t?r. Özellikle kentsel planlama aç?s?ndan yap? stokunun yap?lmas? önemlidir. Yerel yönetimlerin bu konuya öncelik vermesi gerekmektedir. Yap? stoku envanter çal??mas? kentsel planlamaya altl?k olu?turan önemli bir çal??mad?r.
Yap?lan eylem planlar?, master planlar?, deprem çal??taylar? veya deprem konferanslar? zarar azaltma çal??malar? kapsam?nda çok de?erli çal??malard?r. Sonuçlar? itibar? ile yerel ve merkezi yönetimlere görev vermektedir. Üzerinden y?llar geçmi? olmas?na ra?men gere?inin ilgili kurulu?larca yerine getirilmemi? olmas? konuya verdi?imiz önemi göstermektedir.
Elaz??’da ya?anan depremin ard?ndan Elaz??’?n yap? stokuna bakt???m?zda, ayn? bölgede y?k?lan yap?lar?n yan? ba??nda ayakta kalan ve içinde bar?nd?rd??? insanlar?n “CAN GÜVENL???N?” sa?layan binalar?n oldu?unu da gördük. Ayn? zemin üzerine in?a edilmi? betonarme yap?lar?n ayn? deprem etkisine maruz kal?p farkl? davran?? göstermesinin nedeni ne olabilir diye dü?ünmelidir herkes.
Depreme dayan?kl? yap? nedir?
Yap?ld??? dönemin deprem yönetmeli?ine uygun olarak yap?lan
Konusunda uzman in?aat mühendisleri taraf?ndan projelendirilen
Yap?m i?i, projesine uygun olarak ?antiye mühendisinin gözetiminde Yap? Denetimli olarak yap?lan
Projesinde tasarland??? gibi, uygun yap? malzemeleri kullan?lan
Projesinde tasarland??? kullan?m amac?na uygun olarak kullan?lan. (konut, i?yeri, okul v.s)
Proje d???nda imalatlar?n yap?lmas?na izin verilmedi?i yap?lard?r.
Elaz??’da 6.8 büyüklü?ündeki depremde ayakta kalan, hasar görse de içinde ya?ayanlar?n hayatta kalmas?n? sa?layan yap?lar yukar?da sayd???m ilkeler do?rultusunda yap?lm??t?r.
Mevcut yap? stokumuzun büyük bir ço?unlu?u 01 Ocak 2019 tarihinde yürürlü?e giren Türkiye Bina Deprem Yönetmeli?i 2018'in talep etti?i kriterleri yerine getirmekten çok uzakt?r. Projesine uyularak in?a edilmi? olsa 1975 yönetmeli?i ile yap?lm?? bir bina dahi a??r hasar almas?na ra?men ayakta kalabilecekken, denetime tabi tutulmadan kontrolsüz bir ?ekilde in?a edilmi? milyonlarca yap? ?ehirlerimizde canl? bomba gibi çökecekleri günü beklemektedir.
Günümüz ?artlar?nda standart haline gelen haz?r beton kullan?m?n?n olmad??? y?llarda in?a edilmi? her yap? acilen kontrol edilmelidir. Müteahhidin ve in?aat ustas?n?n insaf?na göre imal edilmi? elle karma betonlar?n karot dayan?m sonuçlar? ne yaz?k ki faciad?r. ??lenmesi kolay olmas? için bol su ile haz?rlanm?? betonlar yap?lar?n ayakta kalmas? için gerekli olan dayan?m de?erlerinden çok uzakt?r. Çevre ve ?ehircilik Bakanl???’nda bu güne kadar yap?lm?? tüm riskli bina tespitlerinin ar?iv bilgisi mevcuttur. Bakanl?k elindeki verileri kamuoyu ile payla??rsa Yap? Stokumuzun durumu daha net anla??lacakt?r.
Betonarmenin ikinci asli unsuru olan donat? çeli?inin nervürsüz yani düz demir olmas?, deprem an?nda beton ve demirin birlikte çal??mas?na engel te?kil etmektedir. Depremlerde y?k?lan binalara bakt???m?zda bu demirlerin betonun içinden s?yr?l?p ç?kt??? ve i?levini yerine getiremedi?i gözlenmektedir.
Yap?lar?n deprem an?nda en çok zorland??? ve sünek davran?? dedi?imiz esneme hareketini yapt??? birle?im bölgelerinde yap?lmas? gereken etriye s?kla?t?rmalar?n?n ne yaz?k ki pek çok yap?da yap?lmad??? ve bunun da deprem an?nda pek çok binan?n y?k?lmas?na sebep olaca?? su götürmez bir gerçektir.
Tüm bunlar?n yan?nda su yal?t?m? yap?lmam?? binalarda, özellikle deniz k?y?s?nda konumlanm?? ?ehirlerimizde, tuzlu sular?n donat? çeli?i ile girdi?i kimyasal reaksiyon sonucu olu?an korozyon, yap? güvenli?ini daha temel safhas?nda yok etmektedir. Özellikle bodrum ve zemin katlarda donat?lar?n pul pul döküldü?ü pek çok binada apaç?k bir ?ekilde görülmektedir.
Depremlerden korkmadan ya?aman?n tek yolu mühendislik hizmeti alm??, etkili bir ?ekilde denetlenmi? yap?lar in?a etmektir. Bunun da bir an evvel yap?lmas? gerekmektedir. Ya?ad???m?z her depremin arkas?ndan “umar?m tekrar ya?amay?z” temennilerinde bulunmak bilimsel gerçekleri göz ard? etmektir. Deprem gerçe?ini unutmak insan hayat?n? önemsememektir. Oysaki asla geri döndüremeyece?imiz bir ?ey varsa oda insan hayat?d?r. Devleti yönetenlere ve tüm vatanda?lara çok büyük bir uyar?d?r. Acilen ?ehrimizdeki ve ülkemizdeki tüm yap?lar?n envanter çal??malar? yap?lmal?, tüm taraflar?n bilimin ?????nda ayn? masa etraf?nda oturmas? ve kentsel dönü?ümün sistematik bir ?ekilde h?zland?r?lmas? gerekmektedir.