17 A?ustos 1999'da meydana gelen 7.4 büyüklü?ündeki Gölcük merkezli depreminin ard?ndan uzmanlar?n yapt???; 30 y?l içerisinde ?stanbul'da en az 7.2 büyüklü?ünde bir deprem olaca?? yönündeki uyar?lar? hala sürüyor. 21 y?ld?r yap?lan uyar?, ?zmir'i y?kan depremin ard?ndan tekrar hat?rland?. Konunun uzmanlar? ?stanbul'u bekleyen deprem tehlikesini SÖZCÜ'ye de?erlendirdi.
?ZM?R ?LE KIYASLANAMAYACAK B?R KAYIP OLURDU
Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, ?zmir'de meydana gelen 6.9 büyüklü?ündeki deprem ?stanbul'da olsayd? yap?-nüfus yo?unlu?u ve zemin durumu göz önüne al?nd???nda özellikle Avrupa yakas?nda Tarihi Yar?mada ile Silivri aras?nda k?y?dan itibaren kuzeye do?ru 10 kilometrelik ?erit içerisinde ?zmir ile k?yaslanmayacak bir can ve mal kayb?n?n ya?anaca??n? söyledi.
Avrupa yakas?ndaki zeminin, deprem ?iddetini artt?racak nitelikte oldu?unu belirten Görür, “Zemin s?v?la?maya ve heyelana müsait. Çok daha fazla titreyecek, sars?lacakt?r. ?vme de fazla olurdu bu alanda. Dolay?s?yla binalara binen yatay yük fazla olurdu. 6.9 büyüklü?ündeki bir deprem ?stanbul'da ciddi hasara neden olurdu” dedi.
?STANBUL ?Ç?N GEÇ KALDIK, YAVA? HAREKET ETT?K
Görür, 17 A?ustos 1999 depreminden sonra ba?layan çal??malar ayn? heyecanla devam etseydi, ?stanbul'un bugüne kadar beklenen büyük depreme haz?rlanm?? olaca??n? dile getiren Görür ?u tespitleri yapt?:
– Elbette ?stanbul için geç kald?k, çok yava? hareket ettik. Seferberlik havas? olmad?. Depremi 3-5 sene sonra unuttuk. Yapt?klar?m?z? terk ettik, bozuldu. Yapacaklar?m?z? do?ru ve h?zl? yapmad?k. Yapmam?z gerekenler yapt?klar?m?zdan çok daha fazla. Hem halk unuttu, hem yönetimler unuttu. Yollarda acil durum ?eritleri ay?rd?k, otopark oldu. Kentsel dönü?üm yapal?m dedik. Eh tehlikeli yer olan Avrupa yakas?nda olmas?n? beklerdik. Ba?dat Caddesi gibi evlerin para etti?i yerlerde oldu kentsel dönü?üm.
– Biz depremden ald???m?z dersle daha h?zl? davran?p hasar? azaltacak çal??malar yapmay? b?rakt?k. Yapt?klar?m?z yava? yava? bozduk. Eski kaotik düzene döndük. Sorun sadece yönetimlerde de?il. Bir kenti depreme haz?rlamada en önemli güç yönetimlerdir. Ama bizim halkta da ayn? umursamazl?k var. Bizim öyle bir talebimiz yok.
15 GÜN KORKUYORUZ, SONRA DEVAM…
– Bir sürü seçim geçti. Hiç depremle ilgili halk?m?z?n örgütlendi?ini, seçim meydanlar?nda pankart aç?p seslerini duyurmaya çal??t???n? gördünüz mü? Deprem program? olmayan partilere oy vermeyiz diye bir ç?k?? duydunuz mu? 15 gün-1 ay korkuyoruz sonra hiçbir ?ey de?i?medi?i halde eski hayat?m?za devam ediyoruz. Halk bu tutumda olursa yönetim de risk yönetimini yapm?yor. Çünkü bu i? para ister, yap?lm?? yerleri y?kmak ister, bütçe ister, emek ister. Bunu da siyasetçiler istemiyor. 5 y?ll???na iktidar oldum nas?l olsa diyorlar. Cilal? boyal? i?ler pe?inde oluyorlar. Afet yönetimine a??rl?k veriyorlar. Afet yönetimi de deprem oluncaya kadar kulaklar?m?z? t?kayal?m, deprem olunca da bütün bakanlar?m?zla toplanal?m yaralar? saral?m, puan alal?m gibi bir bak?? aç?s?. O i?i de iyi yap?yoruz.
O SENARYO YANILTICI
– ?zmir'de bile 10-15 bina y?k?ld? 100'ün üzerinde can kayb? var. ?stanbul'da senaryoya göre can kayb? topu topu 12 bin olarak hesaplan?yor. Bu ülkenin bir vatanda?? olarak bu senaryonun do?ru olmas?n? çok isterim ve dilerim. Ama bu yan?lt?c?. ?stanbul'da 1 milyon 600 bin bina oldu?unu dü?ünüyoruz. ?stanbul'da binalar?n yüzde 99'unda ölüm kal?m olmas?n sadece yüzde 1'inde oldu?unu dü?ünelim 16 bin binaya denk geliyor.
– 1 milyon 600 bin rakam?n?n ifade etti?i daire de?il ba??ms?z binad?r. ?stanbul'da binalar 4-5 kattan az de?il. Her binada 1 ki?i hayat?n? kaybetse deprem senaryosunda tahmin edilen 12 binden daha fazla 16 bin ölüm oluyor. ?nsanlar? bu s?k?nt?l? zamanda endi?eye sokmam istemem ama bir senaryo haz?rlarken gerçekçi yapmak zorundas?n?z, haz?rl?klar da ona göre yap?ls?n. Yönetim ona göre önlem als?n, vatanda? da i?in ciddiyetini ona göre kavras?n.
“TEST? KIRILDIKTAN SONRA…”
– Kobe 10 senede depreme güvenli hale getirildi. Biz Kobe'nin iki misli olal?m 20 senede yapal?m. 1999 depreminden bu yana 20 sene geçmedi mi? Ama bunlar? ne konu?uluyor ne bu i?lerin içine giriyorlar…Bizde yönetimler için genellikle afet yönetimi önemlidir. Deprem olduktan sonra gidip h?zla yara sarmak. O da testinin k?r?ld??? a?ama oluyor. ?nsanlar ölüyor, olanlar oluyor. Ondan sonras?nda yara sarmak arama-kurtarma da büyük bir hizmet ama niye insanlar ölmeden ac? çekmeden haz?rl?k niye yapm?yoruz ki?
?MAR BARI?I ?LE AF GET?R?LD?
?TÜ Jeofizik Mühendisli?i Bölümü emekli Ö?retim Üyesi Prof. Dr. Haluk Eyido?an, ?zmir aç?klar?nda meydana gelen depremin Marmara Denizi içerisinde ?stanbul'a yak?n bir yerde olsayd? çok büyük kay?plar?n meydana gelece?ini vurgulad?. Eyido?an “Çünkü ?stanbul ve çevresinde çok say?da hasar alabilecek nitelikte sorunlu yap?lardan olu?an yo?un yerle?imler var. Bunlar?n büyük bir bölümüne ‘imar bar???' ad? alt?nda af getirildi ve bütün sorumluluk vatanda?a yüklendi” dedi.
SENARYOLAR “?Y?MSER”
Eyido?an, son yap?lan “?stanbul Deprem Tehlike ve Risk Etüd Raporu”ndaki sonuçlara göre ?stanbul'da 2000 y?l?ndan önce yap?lm?? 1 milyon 166 bin binada ortalama 13 bin yap?n?n y?k?k derecesinde a??r hasarl?, 35 bin yap?n?n a??r hasarl?, 146 bin yap?n?n da orta hasarl? olaca??n? aktard?:
– Yani 194 bin bina bir anda kullan?lamaz duruma gelecek ve ortalama 2 milyon ki?inin ya?ad??? 640 bin hane bar?nma ihtiyac? duyacak. ?stanbul için 5 farkl? risk hesab? yap?ld?. Bu veriler ‘iyimser' hesaba dahildir. Yine iyimser senaryoya göre 14 bin can kayb? var. 8 bin a??r yaral? olacak ve 39 bin ki?iye 2. seviyede hastanede tedavi gerekecek. 25 milyon ton enkaz olaca?? tahmin ediliyor. Marmara k?y?lar?m?zda 10 metreye varan yükseklikte tsunami beklentisi var. Son Sisam depreminde S??ac?k'ta 3 metreye varan tsunami 100 metreye yak?n içerilere girdi.
“DEPREM MASTER PLANI GÜNCELLENMEL?”
– Büyük kay?plar?n olu?mamas? için al?nmas? gereken faktörler tespit edilmeli. 2003 y?l?nda yap?lan ‘?stanbul Deprem Master Plan?' bir an önce güncellenmeli, plan?n öngördü?ü eylem planlar? do?rultusunda ilgili tüm sektörlerin kat?l?m? ile ‘?stanbul Deprem Tehlike ve Risk Etüd Raporu'ndaki en fazla y?k?m, a??r hasar görecek mahallerde afet öncesi toplu kentsel iyile?tirme, yenileme ve sa?l?kla?t?rma ba?lat?lmal?. Afet sonras? y?k?mlar nedeniyle kapanacak yollar tespit edilmeli ve ana arterler her durumda aç?k kalacak ?ekilde düzenlenmelidir. Aç?k alanlar ve uzun süreli bar?nma alt yap?s? olu?turulmal?d?r. Mahalle örgütlenmeleri ve depreme haz?rl?kl? toplum yaratma yolunda e?itim ve örgütlenme çal??malar?na a??rl?k verilmelidir.”