Ege Denizi’nde son günlerde meydana gelen depremler, ?zmir’de tsunami riskini de bir kez daha gündeme getirdi. Deprem Master Plan? için altl?k olu?turacak yap? envanteri, depremsellik-tsunami ara?t?rmas? ve mikrobölgeleme etüt çal??malar?n? sürdüren ?zmir Büyük?ehir Belediyesi, Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalç?ner yürütücülü?ünde ODTÜ’den 10 akademisyenle tsunami olaylar?na kar?? tehlike analizi modellemesini de tamamlad?. Buna göre ?zmir’in 600 kilometrelik k?y? ?eridi ve k?y?ya biti?ik bütün ilçeleri için olas? tsunami bask?nlar? hesaplanarak modelleme yap?ld?. Elde edilen tüm bilgiler ?????nda vatanda?lar?n tahliye edilmesi için haritaland?rma yap?l?p kaç?? yollar? için tabelalar haz?rlanacak. Ayr?ca di?er önlemler masaya yat?r?lacak.
Veri taban? olu?turuldu, modelleme yap?ld?, harita ç?kart?ld?
Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel ?yile?tirme Dairesi Ba?kan? Eylem Uluta? Ayatar, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin k?y? alanlar?nda olas? tsunami olaylar?na kar?? tehlike analizlerini tamamlad?klar?n? belirterek çal??malara ili?kin ?u bilgileri aktard?: “Öncelikle tsunami olu?turabilecek kaynak mekanizmas?n?n ve etki alan?ndaki tesislerin belirlendi?i bir veri taban? olu?turduk. Ard?ndan kayna?? dikkate alarak tsunami modellemesini gerçekle?tirdik. Tsunami dalgalar?n?n karadaki ilerleyi?i, ak?m derinlikleri, tehlike da??l?mlar? ortaya ç?kar?ld? ve son olarak bask?n haritalar?m?z? elde ettik.”
Tsunami riskine dair tüm bilgiler mevcut
“?zmir olarak hem deprem hem de tsunami aç?s?ndan bir risk alt?nda oldu?umuzu ifade edebiliriz ancak önemli olan bu riski tan?mlamak ve buna kar?? önlem almak” diyen Eylem Uluta? Ayatar, ?zmir k?y?lar?nda tsunami ile ilgili bilinmesi gereken her türlü bilgiye sahip olduklar?n? ifade etti. ?zmir Büyük?ehir Belediyesi olarak bu bilgiler ?????nda çal??malar?n? yürüttüklerini kaydeden Eylem Uluta? Ayatar, “Bu a?amadan sonra hem vatanda?lar?n bilgilendirilmesi için tabelalar haz?rlanacak hem de yap?sal ya da yap?sal olmayan önlemlerin al?nmas? noktas?nda çal??malar gerçekle?tirilecek” bilgisini verdi.
?zmir’in k?y?lar? mercek alt?na al?nd?
Çal??man?n yürütücüsü Orta Do?u Teknik Üniversitesi ?n?aat Mühendisli?i Bölümü K?y? ve Deniz Mühendisli?i Dal? emekli Ö?retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalç?ner de ?zmir için modelleme a??rl?kl? bir tsunami tehlike analizi yapt?klar?n? belirtti. ?zmir’in 600 kilometrelik k?y? ?eridi üzerine çal??t?klar?n? ve denize biti?ik bütün ilçeler için olas? tsunami bask?nlar?n?n hesaplamas?n? yapt?klar?n? kaydeden Yalç?ner, “Bunu yapmak için çok sa?l?kl? bir veri taban? olu?turmam?z gerekti?inden ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ile i? birli?i halinde ayr?nt?l? ve yüksek çözünürlüklü batimetri ve topografik veri taban? haz?rland?. Denizdeki faylar?n tsunami olu?turma potansiyellerine ve özelliklerine göre k?y?lardaki bask?n alanlar?n hesaplamalar? yap?ld?. Her bir ilçe için olas? bask?n alanlar? haritalanm?? olarak ortaya ç?kar?ld?” bilgisini verdi.
Tahliye haritalar? olu?turulup kaç?? yollar? için tabelalar haz?rlanacak
Çal??ma kapsam?nda, elde edilen haritalar üzerinden tsunaminin etkili olmas? beklenen yerlerde etki azalt?c? yap?sal önlemler, bunun için k?y?lara baz? yap?lar?n yerle?tirilip yerle?tirilemeyece?i, bu yap?lar?n maliyetleri ve performanslar? gibi pek çok konu incelendi. Bu incelemeler ?????nda vatanda?lara yönelik yap?lacak çal??malar? aktaran Yalç?ner, “?nsanlar?n tsunami etkisine kar?? neler yapabilece?i ile ilgili fark?ndal?k art?rma çal??malar? yap?lacak ve tsunami k?y?lara geldi?inde bask?n ya?anacak bölgelerden nas?l tahliye olaca??na ili?kin haritalar olu?turulacak. Tahliye haritalar?na ba?l? olarak k?y?larda bilgi panolar? ile kaç?? yollar?n? ve güvenli bölgeleri gösteren tabelalar haz?rlanacak” ifadelerini kulland?.
?zmir örnek olacak
?zmir’de yap?lan çal??man?n benzerinin ?stanbul Büyük?ehir Belediyesi taraf?ndan Marmara k?y?lar?ndaki ilçeler için tamamland???n? hat?rlatan Yalç?ner, “O çal??ma, UNESCO taraf?ndan önemli bir çal??ma olarak gösterildi. Bu kez ayn? çal??ma ?zmir’in 600 kilometrelik k?y? ?eridinde yap?ld?. Bundan sonraki ad?mlar? da ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ile i? birli?i halinde yürütece?iz. ?stanbul ?zmir’e örnek oldu, ?zmir de sadece ba?ka illerimize de?il dünyadaki ?ehirlere örnek olacakt?r. ‘Tsunamiye Haz?r Kentler’ aras?nda yer almak için UNESCO’nun ?artlar?n?n ad?m ad?m sa?lanmas? yolunda çok ileri mesafeler kat ettik. Kalan k?sm?n? da tamamlayaca??z” diye belirtti.
“30 metreleri a?an tsunami olaylar? Ege Denizi’nde olmaz”
?zmir’de tsunami konusunda en riskli bölgelerin k?y?ya yak?n ve dü?ük kotlu alanlar oldu?unu, bu alanlarda da yerle?imin olmad???n? söyleyen Yalç?ner, sözlerini ?öyle sürdürdü: “Çok say?da insan?n ya?ad??? Alsancak gibi bölgelerde tahliye yollar? için tabelalar haz?rlanacak. Vatanda?lar?n da bu tabelalar?n fark?nda olmas? önemli. Okyanuslarda, Japonya’da ya?and??? gibi 30 metreleri a?an tsunami olaylar? Ege k?y?lar?nda olmaz. Ege Denizi, okyanuslara göre daha s??d?r. Olu?acak 7’den büyük deprem ya da ba?ka olaylar tsunami yarat?r. Bu olaylarda ?zmir k?y?lar?na dalgan?n gelmesi için bir zaman gerekir. Türkiye’de erken uyar? sistemi kurulmu? durumda ve Kandilli Rasathanesi Deprem Ara?t?rma Merkezi taraf?mdan yürütülüyor. Tsunami olaylar?na kar?? UNESCO ba?lant?l? çal??an Kandilli Rasathanesi uyar? mesajlar?n? veriyor. Haber geldikten sonra tsunami yakla?ana kadar k?y?lardan uzakla?mak mümkün.”
Dalgan?n h?z?n?n insan?n ko?ma h?z?ndan fazla oldu?unu da söyleyen Yalç?ner, bu yüzden beklemeden uzakla?mak gerekti?ini vurgulad?. Yalç?ner, “Bir kaptan denizde ise 50 metreden derin suya gitmeli. Tsunaminin genel habercisi, denizin yava? yava? çekilmesidir” dedi.
“Olas? volkanik patlama sonucunda tsunami, Türkiye k?y?lar?na ula?mayacak”
Son günlerde Ege Denizi’nde meydana gelen depremler ve volkanik patlama olas?l??? üzerine de de?erlendirmede bulunan Yalç?ner, “Ege Denizi’nde say?s? 2 bini geçen depremler ya?an?yor. Bu depremler büyük bir depremin öncüleri olabilir. Bu depremler bir etki yapmayabilir ya da depremlerin oldu?u yerde bir denizalt? volkan? patlayabilir. O da bir tsunami yaratabilir. Yola ç?kan tsunami, Ege Denizi’nde dola??p bizim k?y?lar?m?za gelebilir. Tüm bu alternatiflere bak?p bu durumun da modellemesini yapt?k. ?zmir k?y?lar?n?n bu olaylarda olu?abilecek tsunamiye kar?? riskli olmad??? sonucuna vard?k. Yani ?zmir ve kuzeyindeki Türkiye k?y?lar?na, oradan ç?kacak tsunami dalgalar? ula?mayacak veya ula?sa da etki bak?m?ndan zay?f kalacakt?r” diye konu?tu.
30 Ekim 2020'de Sisam Adas?’nda ya?anan 6.6 büyüklü?ündeki depremin ard?ndan Seferihisar S??ac?k Mahallesi’nde tsunami ya?anm??t?. Tsunami etkisiyle bir ki?i ya?am?n? yitirirken bal?kç? bar?na?? ve marinaya ba?l? tekneler batm??, sahil ?eridindeki ev ve i? yerlerinde hasar meydana gelmi?ti.
Kapsaml? bir deprem çal??ma program? yürütülüyor
?zmir Büyük?ehir Belediyesi, kenti afetle dirençli hale getirmek, do?ayla uyumlu ve güvenli ya?am alanlar? olu?turmak için çal??malar?na dört koldan devam ediyor. Deprem Master Plan? için altl?k olu?turacak yap? envanteri, depremsellik-tsunami ara?t?rmas? ve mikrobölgeleme etüt çal??malar? tamamland???nda güvenli bir kent için gerekli veriler elde edilmi? olacak. Tüm ara?t?rma sonuçlar? entegre edilerek deprem etkisinde yap?-zemin etkile?imi en gerçekçi ?ekilde analiz edilecek. Deprem tehlike haritas? ile yerle?ime uygunluk haritalar? olu?turulacak. K?y?lar? etkileyecek tsunami tehlikesine kar?? gerekli önlemler al?nacak.
?zmir Büyük?ehir Belediyesi, yap? stoku çal??malar? kapsam?nda Bornova ve Bayrakl?’da yakla??k 100 bin binan?n envanterini ç?kard?. Bu çal??mayla yap?lar?n deprem s?ras?ndaki davran??lar? belirlenerek, binaya ili?kin her türlü bilginin yer ald??? kimlik belgesi olu?turuldu. Yap? envanteri çal??malar? 2025 y?l? içinde Kar??yaka’da bulunan 22 bin 767 konut için devam edecek.
?zmir il merkezini referans alan 100 kilometre yar?çapl? alanda sürdürülen “?zmir ?li Depremsellik Ara?t?rmas? Projesi” ise hala ülkemizin en geni? ve kapsaml? deprem ara?t?rma projesi olarak biliniyor. Proje tamamland???nda ?zmir’in gelecekte kaç büyüklü?ünde depremle kar?? kar??ya kalabilece?ine, yap?lar? etkisi alt?na alacak deprem ivmesinin olas? büyüklü?üne, depremlerin yüzey faylanmas? yaratma riski ta??y?p ta??mad???na, k?y?larda olu?abilecek olas? tsunami senaryolar?na ili?kin somut bilgiler elde edilmi? olacak.
Mikrobölgeleme çal??malar?yla da ?zmir’in zemin yap?s? inceleniyor. 30 Ekim ?zmir Depremi’nden en çok etkilenen Bornova baseninin (Bayrakl?, Konak, Bornova ?lçelerini kapsayan) zemin yap?s? ve basen etkisi dâhil davran?? özelliklerinin ara?t?r?lmas?na yönelik çal??malar h?zla devam ediyor. Bornova mikrobölgeleme çal??mas? kapsam?nda 7 bin 12 hektarl?k alanda yakla??k 1500 adet sondaj kuyusu aç?ld?. ?lçede yürütülen çal??malar tamamlanmak üzere.
Yak?n bir zamanda Kar??yaka ilçesinde mikrobölgeleme çal??malar? ba?lat?lacak. Di?er 11 merkez ilçede de çal??malar?n etaplar halinde tamamlanmas? hedefleniyor.