Ege Denizi'nde ?zmir'in Seferihisar ilçesi aç?klar?nda 30 Ekim 2020 tarihinde meydana gelen depremde çok say?da bina y?k?l?p, hasar gördü. 117 ki?inin ya?am?n? yitirdi?i depremde, çok say?da ki?i yaraland?.
DEÜ önderli?inde 8 üniversiteden yakla??k 30'a yak?n bilim insan?, depremin ?zmir'de yaratt??? hasar?n yer bilimsel sebeplerini ara?t?rd?. Kente 75 kilometre uzakta olu?an depremin niçin daha yak?ndaki yerler yerine Bornova Havzas?'n? daha çok etkiledi?ini ara?t?rd?.
'YER B?L?MSEL VER?YE ?HT?YACIMIZ VARDI'
DEÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisli?i Bölümü Ö?retim Üyesi ve DAUM Müdürü Doç. Dr. Ökmen Sümer, çal??malarla ilgili bilgi verdi. Daha önce yap?lm?? bilimsel çal??malarla durumu anlamaya çal??t?klar?n belirten Doç. Dr. Ökmen Sümer, "?unu gördük. Bornova Havzas? dedi?imiz yani ?zmir Fay? ile ve Bornova Fay? ile s?n?rlanm?? olan Do?u-Bat? uzan?ml? çöküntü alan?ndaki yer bilimsel veriler yetersiz. Yani daha önce yap?lan bütün literatürdeki çal??malar, buradaki deformasyonun yani depremin olu?turdu?u etkiyi anlamam?za yetmiyor. Dolay?s?yla bizim daha fazla yer bilimsel veriye ihtiyac?m?z vard?. Depremden sonra TÜB?TAK bir ça?r? yapt?. Biz de hemen Dokuz Eylül Üniversitesi olarak harekete geçtik. Bölgede bulundu?umuz için bunun sorumlulu?unu da alarak h?zl?ca proje geli?tirdik. 6 ay içerisinde bu proje ç?kt?. Yakla??k 2,5 seneden beri çal???yoruz. Projenin sonuçlar?n? geçen hafta TÜB?TAK'a yükledik. Bu yer bilimsel veriler havzaya uzak ya da yak?n konumlu farkl? faylarda geli?ebilecek deprem senaryolar?yla bilgisayarlar üzerinde simülasyonlara tabi tutulacak" diye konu?tu.
YEN? FAYLAR TESP?T ETT?K
Projeyle ilgili ön sonuçlar? payla?an Doç. Dr. Sümer, "?zmir Fay?'n?n ve Bornova Fay?'n?n havza içerisindeki baz? parçalar?yla ilgili veriler yakalad?k. Özellikle güneyden gelen Tuzla Fay?'n?n ya da Orhanl? Fay Zonu dedi?imiz yap?sal süreksizli?in havza içerisinde, havzan?n alt?nda baz? kollar? olabilece?ini yakalad?k, diyebiliriz. Bu proje öncesi havzan?n derininde ne oldu?unu bilmiyorduk. Bu projede ortaya ç?kt?. Dünyada belki de böyle bir metropol alan?nda 8 kilometreye varan uzunlukta sismik yans?ma kesitini ilk kez yapt?k. Bu çok önemli. Havzan?n alt?nda neler oldu?unu gördük. Bir nevi röntgenini çektik diyebiliriz. Böyle bir metropol alan?nda Tübitak-MAM ile Dünya'daki en uzun kesitleri ald?k. Bornova Havzas?'n?n alt?nda ne oldu?unu ilk defa gördük. Daha önce belirlenmemi? faylar? tespit ettik. Bu faylar do?rudan tehlikelidir, deprem üretecektir anlam?na gelmiyor. Fakat gelecekte olu?abilecek bir depremde, bu faylar?n ne etkileri olaca??n? da mutlaka say?sal verileriyle ortaya koymam?z gerekiyor" dedi.
KIYIDA ETK?L? OLMASININ SEBEB? ÇÖKELT? YO?UNLU?U
Sisam Depremi'nin Bornova Havzas?'nda etkili olmas? hakk?nda da bilgi veren Doç. Dr. Ökmen Sümer, "Havzan?n geometrisi k?y? kesimlerine do?ru derinle?iyor. Burada havza dolgusunda farkl? türde çökeltiler var. Bunlardan özellikle depremde farkl? davran?? gösteren bölümler k?y? kesimlerinde ve s?? derinliklerde bulunuyor. K?y?ya do?ru gerek havza dolgusu kal?nl???n?n artmas? gerekse kötü zemin özellikleri burada deprem dalgalar?n?n daha fazla etkili olmas?n? sa?lam??. Bu nedenle havzan?n daha çok bat? bölgeleri etkilenmi?. Ön sonuçlar bunu söyleyebilir" ifadelerini kulland?.
Doç. Dr. Sümer, özellikle fayla kontrol edilen havzalar için ilk kez bu kapsamda ve boyutta uygulanan bu projeye benzer bilimsel çal??malar?n mutlaka yap?lmas? gerekti?ini söyleyerek, "Mutlaka önce havza baz?nda multidisipliner bir perspektifte tüm yer bilimsel özelliklerinin ç?kart?lmas? gerekiyor. Sonra mikro bölgeleme sonra kentsel dönü?ümdeki mühendislik parametrelerinin yeniden de?erlendirilmesi gerekiyor. Bütünü görmeden detaya inmeye çal??mak, bizi zamansal aç?dan geriye götürebilir. Bu çok çok önemli" dedi.