?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin kenti afetlere kar?? dirençli hale getirmek amac?yla karada ve denizde ba?latt??? depremsellik ara?t?rmas? sürüyor. Yap?la?malar için sa?l?kl? zeminleri belirlemek amac?yla Bornova Ege Üniversitesi Kampüs bölgesinde de sondaj çal??mas? ba?lat?ld?. Bornova Ovas? ve çevresinin zemin özelliklerinin yan? s?ra deprem s?ras?ndaki davran??lar?n? belirlemeye yönelik çal??malar tamamland???nda, mikrobölgeleme olarak bilinen yap?la?maya uygun ve uygun olmayan alanlar belirlenecek. Ayr?ca mevcut yerle?im bölgelerinin olas? depremlerden nas?l etkilenece?i de çal??man?n ard?ndan netlik kazanacak.
Bölgeden örnekler al?n?yor
?lçede 49 bin 900 metre jeolojik, jeoteknik ve hidrojeolojik amaçl? aç?lacak sondaj kuyular?ndan biri olan Ege Üniversitesi Kampüsü’ndeki kuyunun derinli?i 300 metre. Çal??may? yürüten ekipte yer alan Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi ?n?aat Mühendisli?i Bölümü Ö?retim Üyesi Nihat Sinan I??k, Bornova Ovas? ve çevresinin zemin özelliklerini, deprem s?ras?ndaki davran??lar?n? belirlemeye yönelik çal??malar yürüttüklerini ve bölgeden örnekler al?nd???n? söyledi. Örnekler üzerinden laboratuvarlarda deneyler yap?laca??n? ifade eden Nihat Sinan I??k, “Bunlar?n ard?ndan zeminin mekanik özellikleri ve dinamik özellikleri belirlenip, projenin sonunda bilgisayar ortam?nda deprem hareketi uygulanarak bu bölgenin deprem s?ras?ndaki tepkisi ölçülecek” dedi.
Jeoteknik amaçl? 17 derin kuyu aç?lacak
Çal??malar kapsam?nda hem heyelanlar? izleme hem de zemin özelliklerini belirleme amaçl? kuyular?n aç?ld???n? anlatan I??k, ?unlar? söyledi: “Toplamda 17 derin kuyu sondaj çal??mas? olacak. Derinlikleri de?i?ecek, yerinde belirlenecek. Türkiye’de bu kadar derinlikte yap?lan ilk çal??ma. Di?er jeoteknik amaçl? sondaj kuyular? 30 metre ile 15 metre aral???ndayd?. Onlar daha s?? yap?lar amaçl?. Ama bu derin sondaj oldu?u için bütün ovan?n, bütün basenin yap?s?n? belirleyece?iz.”
Bornova Ovas? üç boyutlu olarak modellenecek
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ö?retim Üyesi Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Ayd?n Büyüksaraç ise zeminin dinamik modüllerinin tespitine yönelik bir yöntem olan PS logging uygulamas?n? kulland?klar?n? belirtti. Bu denli yo?un ölçümün ilk kez uyguland???n? da vurgulayan Büyüksaraç, “Bornova Ovas?’nda 200 metrekarelik hücrelerde bin 560 jeofizik ölçü al?yoruz. Bu 9 farkl? ölçü ayn? anda ve düzenli aral?klarla gerçekle?tiriliyor. Bir de ivme kay?tlar? yap?yoruz. ?vme kay?tlar? da Bornova Ovas?’n?n en derin olabilece?i yerlerinde yap?l?yor. Bunlar?n hepsinin bir arada de?erlendirilmesi ile Bornova Ovas?’n? üç boyutlu olarak modellemeyi planl?yoruz. Daha önce yap?lan çal??malar var ama bu denli yo?un ve kapsaml? çal??ma ilk kez yap?l?yor” diye konu?tu.
Havza modeli ortaya ç?kacak
Sismik ölçülerin normalde yüzeyden yap?ld???n? anlatan Ayd?n Büyüksaraç, “Burada sondaj derinli?i 300 metre ve 300 metre derinlikte PS logging çal??mas? Türkiye’de ilk kez yap?lm?? oluyor. O aç?dan da çok önemli bir çal??ma. Bu cihaz 7 metre uzunlu?unda. Çelik vinç ile kuyunun içerisine indiriyor. Havzan?n en derin noktalar?ndan sismik h?z de?erlerini elde ediyoruz. ?lk 30 metrelik derinlikteki bilgilerin al?nmas?yla yerle?im yeri uygunluk haritalar? ortaya ç?kar?l?yordu. Ancak günümüzde özellikle Bornova Ovas? gibi derin havzalar?n oldu?u yerlerde ilk 30 metrelik bilgilerin yeterli olmad??? anla??ld?. PS logging çal??mas?, yüzeyden yap?lan di?er jeofizik çal??malarla bütünle?tirilerek, daha do?ru daha yüksek hassasiyetli bir havza modelinin ortaya ç?kmas?n? sa?layacak. Havza karakterini daha iyi tan?mlam?? olaca??z” dedi.
Güvenli ?ehirler kurulacak
Çal??malar sonunda zay?f zeminler ile nitelikli zeminlerin netle?ece?ini ifade eden Prof. Dr. Büyüksaraç, ?u bilgileri verdi: “Buna ba?l? olarak da mikrobölgeleme gerçekle?ecek. Yani yerle?ime uygun veya uygun olmayan yerler ay?rt edilecek. ?mar planlar?na bu ?ekilde i?lenecek. ?mar izni verilirken hangi kat yüksekli?inin tehlikeli olabilece?i yönünde net bilgi ortaya ç?kacak. Do?rudan yap?la?may? etkileyecek bilgileri elde edece?iz. Türkiye’de ?ehirlerin sürdürülebilir olmas?n?n temel ko?ulu, deprem güvenli?inin ön plana ç?kar?lmas?. Deprem güvenli ?ehirler olu?tururken öncelikle üzerinde ya?ad???m?z zeminin, topraklar?n hangi özellikleri ta??d???n? bilmeliyiz. Havzay? modelledi?iniz zaman yap?la?ma için hangi derinli?e kaç metre temel indirmek zorunday?z, ya da mevcut binalar?n depreme dayan?kl?l??? ile ilgili bilgi edece?iz.”
20 bin metre sondaj kuyusu aç?ld?
Aç?lmas? planlanan 49 bin 900 metre sondajdan ?u ana kadar yakla??k 17 bin metre jeoteknik, 3 bin metre heyelan ve hidrojeoloji amaçl? olmak üzere toplam 20 bin metre sondaj kuyusu aç?ld?. Çal??malar tamamland???nda ilçenin heyelandan s?v?la?maya, t?bbi jeolojiden ta?k?na kadar her türlü afet tehlikesi ve riski, bölgenin yerle?ime uygunlu?u de?erlendirilecek. Proje kapsam?nda Bayrakl?, Bornova ve Konak s?n?rlar? içerisinde toplam 12 bin hektarl?k alanda çal??ma yürütülecek