SONKALE?ZM?R-?zmir Tabip Odas? yönetimi, ?zmir'de 13 ya??ndaki bir çocu?un HIV virüsü nedeniyle hayat?n? kaybetmesiyle ilgili aç?klama yapt?. CHP ?zmir Milletvekili Sevda Erdan K?l?ç taraf?ndan gündeme getirilen, "K?z?lay'?n ?zmir'deki hastanelere verdi?i kan nedeniyle 3 hastaya HIV virüsünün bula?t???" iddialar?na da de?inilen aç?klamada kan ba??? süreci ile ilgili detayl? bilgi verildi. Odadan yap?lan aç?klaman?n tamam? ?öyle:
"Sa?l?kl? ki?ilerin gönüllü ba????yla toplanan kanlar i?lenerek farkl? bile?enlere ayr?lmaktad?r. Bir kan ba???ç?s?ndan elde edilen kandan ayr??t?r?lan k?s?mlar eritrosit, trombosit, plazma gibi farkl? kan bile?enleri olarak kullan?ma haz?r hale getirilmektedir. Bu a?amada kan ba???ç?s?n?n sa?l?k durumu ayr?nt?l? olarak sorgulanmakta ve ba???ç?n?n kan örne?i belirli enfeksiyon hastal?klar? aç?s?ndan test edilmektedir. Zorunlu tarama testleri olarak tan?mlanan bu testlerin hangilerinin nas?l ve ne ?ekilde test edilece?i ilgili mevzuat?nda tan?mlanm??t?r. Ülkemizde kan bankac?l??? ve transfüzyon hizmetleri özel bir yasa, bir yönetmelik ve hizmet standartlar?n? ve i? ak??lar?n?n tan?mlayan rehberler ile mevzuat kapsam?na al?nm??t?r.
K?z?lay Kan Merkezleri de bu mevzuat çerçevesinde hizmet vermekle yükümlüdür. Buna göre her kan ba???ç?s? HIV, hepatit B, hepatit C ve frengi bula?? yönünden zorunlu olarak incelenmektedir. Ülkemizde ilgili mevzuat çerçevesinde AB standartlar?nda bir kan bankac?l??? ve transfüzyon hizmeti yap?land?r?lm??t?r.
Ancak uygulanan testlere ra?men ba???ç?da enfeksiyon etkeninin tan?mlanamad??? nadir durumlar olabilir. Bilim dilinde “rezidüel risk” olarak ifade edilen bu durum hizmet kalitesiyle ilgili olmay?p testlerin veya enfeksiyon etkeninin do?as? ile ilgilidir. ABD’de yap?lan bir çal??mada 10 y?ll?k bir dönemde HIV enfeksiyonu için 2.3 milyonda bir rezidüel risk bildirilmi?tir. Kan transfüzyonu yoluyla bir enfeksiyon bula? ku?kusu oldu?unda i? ak???nda bir aksakl?k olup olmad??? elbette kontrol edilmelidir. Ülkemizde bunu sa?layacak bir sistem bulunmaktad?r.
Ancak kamuoyuna bu tür olaylar?n yans?mas? sonras?nda yurtta?lar?n kan ba????ndan vaz geçmeleri çok daha büyük s?k?nt?lara yol açmaktad?r. Kan, sadece ki?ilerin gönüllü ba???? ile sa?lanabilen bir tedavi arac?d?r. Düzenli kan transfüzyonuna ihtiyaç gösteren pek çok hastal?k bulunmaktad?r.
Bu nedenle kamuoyunun ku?kular?n? ortadan kald?racak ?ekilde ?effaf bir inceleme süreci yürütülmesine, yurtta?lar?m?z?n da kan ba???? konusunda duyarl?l?klar?n? kaybetmemelerine ihtiyaç vard?r.
HIV ta??y?c?s? veya AIDS hastas? bireyler konusunda hasta mahremiyeti çok daha önemlidir. Bas?n ya da hekimlik meslek ilkeleri ve etik kurallar? bu hastal?kta da geçerli olmakla birlikte, HIV/AIDS olgular?nda ek olarak hasta kimli?inin korunmas? konusunda yasal yükümlülükler de bulunmaktad?r. Bu nedenle hastan?n kimli?inin ya da aile bilgilerinin gizli kalmas? ve if?a edilmemesi gerekir.
Bu nedenle söz konusu hastaya enfeksiyonun bula? yolu ya da hastan?n cinsel istismara u?ray?p u?ramad??? gibi konular ?u a?amada kamuoyu ile aç?kça payla??lamayacak bilgiler niteli?indedir. Hastan?n ilgili sa?l?k kurulu?una ba?vurusu s?ras?nda AIDS tablosuna özgü klinik bulgular?n ortaya ç?km?? oldu?u ve hastal???n son döneminde bulundu?u anla??lmaktad?r.
HIV bula??n?n ard?ndan erken dönemde koruyucu ilaç tedavisinin uygulanmas? ile AIDS tablosunun geli?imini geciktirilmekte, HIV ta??y?c?s? bireylerin ya?am süresi uzat?labilmektedir. Ancak HIV ta??y?c?s? bireylerin ya da AIDS hastalar?n?n toplum nezdinde damgalanmas? ve ayr?mc?l??a maruz b?rak?lmas?, pahal? ilaçlar?n düzenli ve sürekli kullan?lmas? zorunlulu?u hastalar?n hem sosyal hem de mali nedenlerle tedaviye eri?imini zorla?t?rmaktad?r. HIV ta??y?c?s?/AIDS hastas? bireylerin ihtiyaç duyduklar? t?bbi tedavinin tümüyle ve kesintisiz olarak sosyal güvenlik kurumu taraf?ndan kar??lanmas? gerekmektedir.
HIV/AIDS bula??nda cinsel ili?ki önemli bir bula?ma yolu olsa da tek bula? yolu de?ildir. Gebelikte anneden bebe?ine geçebilen HIV etkeni kan yoluyla da bula?abilir. Kan yoluyla bula?ma ne denli özen gösterilirse gösterilsin, kan nakli yoluyla veya t?bbi giri?imler vas?tas?yla olabilir. Ancak toplumsal ya?amda yayg?n uygulama f?rsat? bulan manikür-pedikür, piercing, dövme gibi kozmetik i?lemlerde veya hacamat ve benzeri, modern t?p d??? uygulamalarda kullan?lan araç gereçlerin yetersiz sterilizasyonu da kan yoluyla bula?ma aç?s?ndan önemlidir.
Söz konu?u hastada enfeksiyonun hangi yolla bula?t??? konusunda henüz kan?ta dayal? bir bilgi bulunmamaktad?r. Bu noktada, her türlü iddian?n ara?t?r?lmas?, her türlü ku?kunun ortadan kald?r?lmas? ?artt?r. ?lgili hastanede söz konusu hastaya bak?m ve tedavi uygulayan meslekta?lar?m?z?n görevlerini eksiksiz yerine getirmek konusundaki hassasiyetlerine güvenimiz tamd?r. Elbette bir istismar söz konusuyla ilgili hastanenin idari birimlerinin ve adli makamlar?n olay? takip etmesi ve gere?ini yapmas?n?n takipçisi olaca??z.
Dünya HIV/AIDS konusunda fark?ndal??? artt?rmak, dayan??may? güçlendirmek için Birle?mi? Milletler taraf?ndan Dünya AIDS Günü olarak belirlenmi? olan 1 Aral?k günü için 2024 y?l?na özel “Do?ru Yolu Seç” slogan? belirlenmi?tir. BM taraf?ndan da vurguland??? gibi HIV/AIDS konusunda etkili bir çözüm ancak insan haklar?na odakl?, sa?l?k hakk?n?n korunmas? ve ulusal sa?l?k sistemlerinin güçlendirilmesini hedefleyen bir yakla??m ile mümkün olacakt?r."