?zmir Fuar?’n?n ev sahibi Kültürpark, anlam?na yak??an bir müzeyle dünyaya aç?lmaya haz?rlan?yor. ?zmir Büyük?ehir Belediyesi, ?zmir Mutfak Müzesi’ni eski Göl Gazinosu binas?nda hayata geçiriyor. 1953 y?l?nda aç?lan, fuar döneminde en ünlü assolistlerin sahneye ç?kt???, seçkin konuklar? a??rlayan mekân?n köklerinden ald??? güçle yenilenen kimli?i, yine bir fuar döneminde tan?t?lacak. Asl?na uygun ?ekilde yeniden in?a edilerek müze olmaya haz?rlanan binada çal??malar devam ederken tan?t?m sergisi, 29 A?ustos-9 Eylül’de 94. ?zmir Enternasyonal Fuar? kapsam?nda aç?lacak.
“Bir kültürel seferberlik”
Kentin ve bölgenin mutfak miras?n? eri?ilebilir k?lma ihtiyac? y?llard?r duyulan bu müzeyi ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Dr. Cemil Tugay’?n deste?iyle hayata geçirdiklerini vurgulayan ?zmir Mutfak Müzesi Küratörü Nejat Yentürk, “Türkiye'de ilk kez bir metropolde, sadece kentin de?il, bu co?rafyan?n gastronomisini anlatacak, belgeleyecek müze ihtiyac?, y?llard?r dile getiriliyordu. Cemil Tugay’?n ba?kanl???nda hayata geçirme f?rsat? yakalad?k. Müjde niteli?inde bir i?. ?zmir’e de?er katacak. Konuya dar bir yerellikle yakla?m?yoruz, geni? co?rafyam?z?n köklü mutfak kültürünü ele al?yoruz. Çok zengin bir koleksiyonla dünyaya bir müze arma?an ediyoruz. Yüzölçümü olarak Türkiye'deki en büyük, dünyada ise say?l? mutfak müzelerinden olacak” dedi.
Göl Gazinosu’nun kapal? alan?n?n müzeye tahsis edildi?ini, teras?n da ayn? adla bistro olarak i?letilece?ini belirten Yentürk, sözlerine ?öyle devam etti: “?zmir Mutfak Müzesi, kentimizin gastro turizmde cazibe merkezi olma potansiyelini güçlendirecektir. Bu e?siz projeyle ?zmir, zengin mutfak miras?n? gelece?e ta??makla kalmayacak, mutfa??m?z?n sürdürülebilirli?ine dair fark?ndal?k yaratan güçlü bir merkez kazanacakt?r. ?zmir Mutfak Müzesi; iklim krizi, kurakl?k tehlikesi, sa?l?kl? g?daya eri?im, yerel üretimin te?viki ve gastronomik çe?itlili?in korunmas? gibi alanlara e?ilecektir. Yerel mutfa??m?z? savunurken gelece?in sofralar?n? ?ekillendiren referans noktas? olacakt?r.”
?erbet gü?ümü ve kahve kültürü
Ara?t?rmac?, yazar, koleksiyoner Yentürk, “?htiyac? kar??layacak geni?likte bir binay?, müze anlat?s?n? in?a edecek koleksiyonlar? ve projeye dört elle sar?lan bilim kurulunu ?zmir’de bulu?turmak gibi tarihi bir f?rsat? yakalad?k” derken 11 ki?ilik bilim kurulunun geni?leyece?ini söyledi. “Ülkemizin önde gelen mutfak tarihi koleksiyoncular?n?n ba???lar?yla yola ç?k?yoruz. Ben, Priscilla Mary I??n ve Gökçen Adar, çok büyük ba???larda bulunduk. Di?er koleksiyonculardan ve ?zmirlilerden ba??? ve geçici sergileme için eser kabulüne ba?lad?k. Binlerce parçal?k koleksiyonumuz h?zla geni?liyor” diyen Yentürk, ?zmir mutfa??n?n, ?ehrin tarih boyunca sahip oldu?u özgün demografisi, tar?msal üretimi, ticaret ba?lant?lar?, sanayile?mesi ve ald??? göçlerle geli?ti?ini belirtti. Kentte gastronomi alan?nda pek çok ilke imza at?ld???n?, müzede bunlar?n da yer alaca??n? anlatan Yentürk’ün dikkat çekti?i parçalar aras?nda, ?zmir do?umlu ?erbet gü?ümü var: “Osmanl?’da s?rtta ta??nan ?erbet gü?ümü, ?zmir'de icat edildi, Kudüs'ten Saraybosna'ya kadar yay?ld?. Literatürdeki ad? da ?zmir ?erbet gü?ümü. Baz? ?ekerleme çe?itlerini Bat?’ya kazand?ran ?stanbul ve ?zmir’dir. Tahin helvas?, ?ekerlemeler, ?uruplu tatl?lar, sütlü tatl?lar… Dünyaya tatl? kültürünü arma?an eden co?rafyan?n mirasç?s?y?z. Müzede ?ekercilik ve tatl?c?l?k alan?nda e?siz bir koleksiyona sahibiz.”
Kahveyi dünyaya Osmanl? ya?ay???n?n arma?an etti?ini, Avrupa’daki ilk kahvehaneyi ise 1651’de Londra'da ?zmirli Pasqua Rose’nin açt???n?, bu ki?inin Pa?a R?za ad?nda bir Müslüman oldu?unu öne sürenler de bulundu?unu söyleyen Yentürk, “Müzede kebap dükkân?ndan kahvehaneye kadar birçok mekân canland?r?lacak. Çok köklü bir ikram ve misafir a??rlama kültürüne sahibiz. Bunun bir lüksü mevcut. Bohemya kristalleri, Beykoz camlar?, billurlar, gümü? tak?mlar, gümü? ka??klar, narin kahve tak?mlar? hemen her evde ya?at?l?yor” dedi. Yemek haz?rlama, pi?irme, sofra ve sunum gereçlerinin yan? s?ra ?ehrin g?da sanayinin sergilenece?ini, müzeleri e?itim kurumu olarak gördüklerini belirten Yentürk, bilimsel müze yakla??m?ndan söz etti: “Söyle?iler yapaca??m?z küçük amfiteatr?m?z; geçici sergiler ve interaktif etkinliklerimiz olacak. Güçlü bir birikimin mirasç?s? oldu?umuzu genç nesillere, gastronomi aktörlerine ve turistlere anlataca??z. Baz? tarifler bin-iki bin y?ld?r, hatta ilk günkü ad?yla ya??yor, bunlar? ele alaca??z.”
“Döner kebab?, Kemeralt?’nda ortaya ç?kt?”
Türk mutfa??n?n dünyadaki a??rl??? ve ?zmir’in rolü, müze kurgusunda büyük önem ta??yor. “Mezopotamya’dan Balkanlara uzanan geni? co?rafya, yüzy?llarca mutfak kültürlerinin iç içe ola?anüstü zenginlik olu?turdu?u bir medeniyet havzas?. Bu kadar çok yemek tarifinin listelenebilece?i ba?ka co?rafya bulamazs?n?z. ?zmir de özgün tarifler meydana getirmi?” diyen Yentürk, döner kebab?n ?zmir’den yay?ld???n? hat?rlatt?: “?zmir, dünyaya tarifler hediye etti. En me?huru döner kebab?. Bu bir çar?? bulu?udur, Kemeralt?’nda ?ekillenmi?tir. Ca? kebab?n?n türevidir. Yatay ?i?te pi?irilirken ya?? kömüre damlar ve çok duman ç?kar?r, bacal? oca?a ihtiyaç duyar. Az duman ç?karman?n tek yolu, ?i?i dik hale getirmektir. En erken tarihli tan?kl?klar bu kebab?n adresi olarak Kemeralt? Çar??s?’n? i?aret ediyor. 19. yüzy?lda tek bir ismi var; ?zmir kebab?. Almanya’n?n bile üzerinde hak iddia etti?i bu yeme?i art?k sahiplenmeliyiz. Müzede en güçlü ?ekilde sergilenecek.”
?EF’de “teaser sergi”
94. ?EF döneminde Göl Gazinosu’nun fuayesinde düzenlenecek bir ön sergiyle müzenin içeri?inden seçmelerin yer alaca??n? söyleyen Yentürk, “Teaser sergi ad?n? verdik, tad?ml?k bir merakland?rma sergisi” dedi.
Bilim Kurulu kimlerden olu?uyor?
Müze fikrinde yola birlikte ç?kt?klar?, ancak yak?n zamanda kaybetti?imiz Serdar Çelenk, Burçin Kipman ve Prof. Dr. Eren Akçiçek’i sayg?yla anan Yentürk, “Ke?ke hayatta olsalard?, hayalimizi gerçekle?tirdi?imizi görebilselerdi” dedi. Bilim kurulu; Priscilla Mary I??n, Prof. Dr. Arif Bilgin, Gökçen Adar, Gonca Tokuz, Nihal Kad?o?lu Çelik, Aycan Has?rc?lar, Prof. Dr. Seda Genç, Ahmet Örs, Osman Serim, Ayfer Yavi ve Nejat Yentürk’ten olu?uyor.