?zmir Körfezi’nin mevcut durumunu de?erlendirmek ve çözüm odakl? yol haritas?n? peki?tirmek amac?yla düzenlenen “2025 Körfez Bulu?mas?”, ?ZDEN?Z ile ?zmir Sivil Toplum Örgütleri Platformu (?STÖP) i? birli?inde Tarihi Bergama Vapuru’nda gerçekle?tirildi. ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan Vekili Dr. Levent Zafer Y?ld?r, ?STÖP–KONFED–KONVAK Genel Ba?kan? Mehmet Aydo?an, ?ZDEN?Z Yönetim Kurulu Ba?kan? Dr. I??khan Güler, ?ZDEN?Z Genel Müdürü Gökhan Mar?m, ?ZSU Genel Müdürü Gürkan Erdo?an ve sivil toplum kurulu?lar?, ?ZSU ve ?ZDEN?Z yöneticileri ile akademisyenler bir araya geldi. Toplant?da Körfez’de son iki y?lda elde edilen iyile?menin bilimsel temelleri ortaya koyulurken, ?zmir Körfezi’nin daha iyiye gitmesi için uygulanabilecek hedefler de masaya yat?rd?.
Ekiplerimiz büyük bir özveriyle çal???yor
?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan Vekili Dr. Levent Zafer Y?ld?r, ?zmir Körfezi’nin ana kirletici noktalar?ndan biri Gediz Nehri’ne dikkat çekerek, “275 kilometre uzunlu?undaki Gediz Nehri, dört farkl? ilden geçerek Körfez’e ula??yor ve geldi?i son noktada ne yaz?k ki çok ciddi bir kirlilik yükü ta??yor. Gerekli ar?tma süreçleri çal??mad???, kontroller ve denetimler yerine getirilmedi?i için bu kirlilik her geçen gün art?yor. Üstelik bu denetimleri yapma yetkisi yerel yönetimlerde de?il. Önümüzdeki dönemde bu yetki meselesinin yeniden tart???lmas? gerekti?ini dü?ünüyorum. Çünkü bugün geldi?imiz noktada Gediz’in kirletilmeye devam edildi?ini üzülerek görüyoruz. UNESCO’nun önerdi?i ve bilim insanlar?yla birlikte geli?tirdi?imiz modifiye kil uygulamas? konusunda da sizleri bilgilendirece?iz. Körfez üzerinde çok daha s?k? bir kontrol mekanizmas? kurmak için hem uydu hem drone izleme sistemlerini devreye ald?k. ?ZSU ekiplerimiz büyük bir özveriyle çal???yor; geçmi? y?llarda ya?ad???m?z kirlilik ve koku sorunlar?na k?yasla önemli bir mesafe ald?k. Ancak bakanl?k düzeyinde yürütülmesi gereken çal??malar henüz ba?lam?? de?il” dedi.
Körfez’i yeniden en iyi haliyle ?zmir’e kazand?rabiliriz
Geçen günlerde Bayrakl? aç?klar?nda tan?k olunan kirlilik hakk?nda konu?an Levent Y?ld?r, “Kayna?? tam olarak bilinmemekle birlikte bir tersane ya da yük gemisinden b?rak?ld??? de?erlendirilen bu at?k, deniz yüzeyinde ciddi bir kirlili?e yol açt?. Körfezde ya?anan her sorunun siyasi gerekçelerle yaln?zca belediyeye yüklenmesi do?ru de?il ve çözüm üretmiyor. Çünkü mevzuata göre denizlerde yetkili üç bakanl?k var: Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl???; Ula?t?rma ve Altyap? Bakanl???; Tar?m ve Orman Bakanl???. Dolay?s?yla kal?c? çözüm için bu bakanl?klar?n deste?i hayati önem ta??yor. Onlar?n sahiplenmesiyle birlikte Körfez’de çok daha güçlü ad?mlar atabilir, Körfez’i yeniden en iyi haliyle ?zmir’e kazand?rabiliriz. Bugün aram?zda bulunan STK temsilcileri, federasyon ba?kanlar?, akademisyenler ve uzmanlar asl?nda dayan??man?n en güzel örne?ini olu?turuyor. ?STÖP’ün ve Bilim Kurulu’nun yürüttü?ü çal??malar?n, yerel yönetimlerle birlikte çözüm üretmede Türkiye’ye örnek olaca??na inan?yorum. Bu bulu?man?n, daha güçlü ortakl?klar?n ba?lang?c? olmas?n? diliyorum. Körfez bizim için sadece bir co?rafya de?il; ?zmir’in kültürü, nefesi, kimli?i ve gelece?idir. Bugün att???m?z her ad?m, çocuklar?m?z?n temiz bir Körfez’de yeniden yüzebilmesi, bal?klar?n ço?almas? ve k?y?lar?m?z?n yeniden hayat bulmas? içindir” ?eklinde konu?tu.
Aydo?an: 21 bilim insan?yla çal??mak için buraday?z
?STÖP–KONFED–KONVAK Genel Ba?kan? Mehmet Aydo?an ise “21 bilim insan?yla birlikte çal??mak için bugün buraday?z. ?zmir’in en büyük sorunlar?ndan biri olan Körfez’e katk? sunaca??z. Bu proje ?zmir’in sivil toplum kurulu?lar?n?n yerel yönetimlerle birlikte çözmesinde bir ilk ve devam?n?n ad?m? olacakt?r. Biz burada bilimsel olarak nas?l bu konuya katk? sunar?z onlar? ara?t?raca??z” dedi.
Erdo?an: Ya?mur suyu kanal ayr??t?rma çal??malar?m?z devam ediyor
Program?n sunum bölümünde ilk olarak ?ZSU Genel Müdürü Gürkan Erdo?an söz ald?. Erdo?an, “Özellikle son dönemde gerçekle?tirdi?imiz 2,5 milyar liral?k büyük altyap? program?, Lot 1, Lot 2 ve Lot 3 olarak adland?rd???m?z geni? bir bölgeyi kaps?yor. Alsancak, Konak, Karata? ve Karaba?lar’da yeni ya?mur suyu hatlar? olu?turarak, ya??? an?nda kanalizasyon hatlar?n?n ta?mas?n? engelliyor; ya?mur suyunun do?ru hatta yönlendirilmesini sa?l?yoruz. ?zmir Körfezi’ne ç?kan ve Körfez çevresini besleyen 33 dere bulunuyor. Bu derelere yaln?zca do?al ak?? de?il; kentteki kirlili?in tamam?, sokaklardan ta??nan at?klar, ya?mur suyu ?zgaralar?ndan sürüklenen çöpler ve maalesef vatanda?lar taraf?ndan bilinçsizce çevreye b?rak?lan at?klar da ula?abiliyor. Bu nedenle 33 derenin tamam?nda her y?l düzenli olarak kapsaml? temizlik çal??malar? gerçekle?tiriyoruz. Y?ll?k olarak yakla??k 100 bin ton malzeme bu derelerden ç?kar?l?yor. Bunun en yo?un örneklerinden birini, halk?m?z?n da yak?ndan bildi?i Halkap?nar–Meles hatt?nda görüyoruz; ta?k? dönemlerinde en kritik çal??an bölge oldu?u için burada çok yo?un mesai harc?yoruz” ifadelerini kulland?.
“Çi?li A.A.T 2019’da kaybetti?i geçici faaliyet belgesini geçti?imiz hafta yeniden ald?”
?zmir’in merkezinde olu?an at?k suyun %96’s?n?n Çi?li At?k Su Ar?tma Tesisi’ne gitti?ini söyleyen Erdo?an, “Y?llard?r konu?ulan dördüncü faz?n in?aat?n? nisan ay?nda tamamlayarak i?letmeye ald?k. Bununla birlikte birinci, ikinci ve üçüncü fazlarda gerekli tadilatlar? yapt?k; tüm ekipmanlar? yeniledik; ön ar?tma tesisini kurduk; içerideki mevcut birikimleri temizledik. Dördüncü faz devreye al?n?rken, ilk üç faz? da sistemden ç?kart?p tamamen temizleme f?rsat? bulduk. Bugün itibar?yla ?unu rahatl?kla söyleyebiliriz: Çi?li At?k Su Ar?tma Tesisi, bakanl?k taraf?ndan anl?k ve tam yetkili bir ?ekilde izleniyor. Tüm de?erler mevzuata uygun olarak sa?lan?yor. Tesis, 2019’da kaybetti?i geçici faaliyet belgesini geçti?imiz hafta yeniden ald?. Yani ?zmir’in at?k sular?n?n %96’s?n? ar?tan bu tesisle ilgili tart???lacak teknik bir olumsuzluk yok. Türkiye’nin en büyük, Avrupa’n?n say?l? ar?tma tesislerinden biri olan bu tesis, sürekli yenilenmeyi gerektiren ‘canl?’ bir tesis; elbette yap?lacak çok ?ey var. Ancak ?u anda Körfez üzerinde olumsuz bir etkisine dair herhangi bir veri bulunmuyor ve tesis tamamen kontrol alt?nda çal???yor” dedi.
Mar?m: 48 saatte kontrol alt?na al?yoruz
?zmir Körfezi’nde 2024 ve 2025 yaz dönemlerinde ya?anan alg patlamalar?na yönelik yürütülen bilimsel müdahale çal??malar? hakk?nda konu?an ?ZDEN?Z Genel Müdürü Gökhan Mar?m, modifiye kil uygulamas?n?n UNESCO taraf?ndan do?ruland???n?, bal?k ölümlerini iki gün içinde kontrol alt?na alma kapasitesine sahip olduklar?n? belirterek, “Do?ru zamanda müdahale etti?imizde alg patlamalar?n? 48 saatte bask?layabiliyoruz. Bu y?l?n bal?k kay?plar?, haziran-a?ustos döneminde uygulamaya izin verilseydi ya?anmayacakt?. Onay geldikten sonra h?zla müdahalelere ba?lad?k. Önümüzdeki y?l kil yöntemini düzenli uygularsak bal?k ölümleri olmayacak; bunu hedefliyoruz” ?eklinde konu?tu.
Mar?m, alg patlamas?n?n ?zmir Körfezi’nde uzun y?llard?r bilinen bir durum oldu?unu belirterek ?öyle konu?tu: “1955 y?l?nda Alman bilim insanlar? taraf?ndan yap?lan ara?t?rmada Körfez’de alg patlamalar? tespit edilmi?. 1987’de yine benzer olaylar ya?anm??. Ara y?llarda yap?lan çal??malar da bunu do?ruluyor. Alg patlamas? yaln?zca ?zmir’e özgü de?il; Gölcük Gölü’nde, Manyas Ku? Gölü’nde de ayn? süreçleri görüyoruz.”
“Koku ve bal?k ölümleri bu y?l yüzde 80 azald?”
Mar?m, bu yaz?n önceki y?llara k?yasla çok daha olumlu geçti?ini belirterek, “2024 yaz?na göre bu y?l koku ?ikâyetleri ve bal?k ölümleri yüzde 80 azald?. Bilimsel yöntemle do?ru zamanda müdahale etti?imizde Körfez’in nas?l h?zla toparland???n? görüyoruz” ?eklinde konu?tu.
Mar?m, Körfez’deki kirlili?in yaln?zca alg patlamas?ndan de?il, d?? kaynakl? de?arjlardan da beslendi?ini söyleyerek, “Her ?ehrin kendine has tar?msal ve kentsel girdileri var. Körfez’deki kirlilikte insan kaynakl? faktörler büyük rol oynuyor. Bu nedenle Ba?kan?m?z Cemil Tugay’?n talimat?yla 30’dan fazla kamera ve gemi denetim sistemi kuruyoruz. Körfez’e yap?lan izinsiz at?k b?rakma giri?imlerini anl?k izleyece?iz” diye konu?tu.
Güler: Körfez’in dola??m kapasitesi daha da zay?flayacak
?zmir Körfezi’nde y?llard?r devam eden s??la?ma ve sediman birikimi sorununa da dikkat çeken ?ZDEN?Z Yönetim Kurulu Ba?kan? Dr. I??khan Güler, “Körfez’de d??a do?ru bir su hareketi olsa bile, k?y? çizgisi boyunca ciddi bir s??la?ma görüyoruz. Haritalarda sar? olarak i?aretlenen bölgeler sediman birikiminin en yo?un oldu?u alanlar. Bu süreç körfezin zaman içinde bir göle dönü?mesine yol açabilecek bir risk ta??yor. Gemilerin geçi? yapt??? alan giderek daral?yor ve bu durum Yenikale Burnu ve Çakalburnu hatt?nda kritik bir derinlik kayb?na yol açt?. Bugün gemi trafi?inin kulland??? koridor son derece daralm?? durumda. Sediman hareketine müdahale edilmezse Körfez’in dola??m kapasitesi daha da zay?flayacak” dedi.
“Nükleer santral kadar zor bir ÇED süreci gerektirdi”
Dokuz Eylül Üniversitesi’nin önerileri ile geli?tirilmi? büyük Körfez rehabilitasyon projesinin y?llarca sürdü?ü ve 4,5 y?ll?k yo?un bir ÇED sürecinin ard?ndan 2016 y?l?nda onay alabildi?i hat?rlatan Güler, “Bu proje, Türkiye’de en kapsaml? ÇED süreçlerinden biri oldu. Size bir örnek vereyim: Akkuyu Nükleer Santrali’nin ÇED süreci yaln?zca 6 ayda tamamland?. ?zmir Körfezi için yap?lan ÇED ise 4,5 y?l sürdü. Çünkü buradaki çal??ma çok daha karma??k, çok daha fazla kurumun ve çevresel de?i?kenin dahil oldu?u bir süreç” ifadelerini kulland?.
“Körfez’in gelece?i için iki yapay ada öneriyoruz”
Toplant?da, ?zmir Körfezi’ndeki sirkülasyon ve derivasyon kanallar?nda yap?lmas? planlanan büyük ölçekli dip tarama çal??malar?na da de?inen Dr. Güler, “Ç?kar?lacak malzemenin büyüklü?ü, Türkiye’de bugüne kadar görülmemi? bir çevre lojisti?i ihtiyac? do?uruyor. Bu iki proje tamamland???nda ç?kar?lacak toplam malzeme miktar? 45 milyon metreküp civar?nda. Ama bu malzeme kirli de?il; tehlikeli at?k s?n?f?nda de?il. Yani yeniden kullan?m için ideal bir malzeme. Çevre Bakanl???’n?n belirledi?i mevcut döküm alan? Homa Dalyan?’n?n aç?klar? ancak oras? özel çevre koruma bölgesine çok yak?n oldu?u için ciddi ekolojik risk ta??yor. Dünyan?n birçok yerinde tarama malzemesi, do?al ya?am adas?na dönü?türülerek de?erlendiriliyor. Biz de Körfez’in hemen d???nda iki yapay ada olu?turmay? öneriyoruz. Bu adalar ku?lar, deniz canl?lar? ve lagün ekosistemleri için yeni bir ya?am alan?na dönü?ebilir” diye konu?tu.
“Biz malzemeyi nereye ataca??z?”
Projenin çevresel ve teknik olarak uygulanabilirli?i için gerekli imar ve kurum görü?lerinin büyük bölümünün al?nd???, ancak henüz merkezi yönetimden onay ç?kmad??? belirten Dr. Güler, “Çevre Bakanl??? projeyi onaylamayaca??n? bildirdi. ‘Peki 45 milyon metreküp malzemeyi nereye ataca??z?’ Ramsar alan? olan Ku? Cenneti’ne dökülemez, karaya dökemezsiniz, denize rastgele b?rakamazs?n?z. Sivil toplum örgütlerinin deste?i bu noktada çok önemli. Çünkü sirkülasyonun art?r?lmas? ve Körfez’in temizlenmesi için en kritik ad?mlardan biri bu adalar?n onaylanmas?. Toplumsal destek olmadan bu projeyi hayata geçirmek çok zor” ?eklinde konu?tu.
Körfez için ortak hedef: Bilim, izleme, ar?tma ve i? birli?i
Etkinlik sonunda ?STÖP üyeleri ?ZDEN?Z ve ?ZSU temsilcilerine soru sorarak ?zmir Körfezi’nin sa?l?kl? bir ekosistem haline gelmesi için:
•Bilim kurulunun önerilerinin izlenmesi
•Ar?tma tesislerinin kapasite ve teknoloji olarak güçlendirilmesi
•Dip tarama ve dere temizli?i gibi kal?c? müdahalelerin sürdürülmesi
•Gemi kaynakl? kirlilikle aktif mücadelenin güçlendirilmesi konular?nda kararl? olduklar?n? duyurdu.