Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan başkanlığında bugün toplanacak kabine toplantısında pandemi kısıtlamalarına yönelik olası gevşeme kararları beklenirken; pandemide yüzde 65 daralan yeme-içme sektörüne yönelik açılma kararı gelse bile, işletme sahipleri kredi taksitleri ve vergi ödemelerinin de ertelenmesi gerektiğini vurguluyorlar.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Twitter’da geçen hafta yaptığı açıklamada, vaka sayılarının il bazında açıklanmaya başlanmasıyla birlikte, “Yerinde karar dönemindeyiz” demişti. Bu açıklamanın ardından restoran ve cafelerde il bazında kademeli açılışların olabileceği beklentisi oluşmuştu.
PANDEMİ ÖNCESİ CİROLARIN CİROLARIN YÜZDE 20’Sİ
Paket servis ile pandemi öncesi ciroların ancak yüzde 20'sinin yakalanabildiğini belirten sektör temsilcilerine göre, işletmelerin bir an önce açılmaması halinde firmaların daha fazla ayakta kalabilmeleri zor görünürken; biriken borçların da etkisiyle işletmelerin ekonomik olarak toparlanmasının birkaç yılı bulabileceği belirtiliyor.
“Haftada yaklaşık 4,000-5,000 kişiye hizmet veriyorduk. Şu an paket servisle 500 kişiye hizmet veriyoruz. Yani pandemi öncesine göre yüzde 10-20 iş yapıyoruz… Garsonları 4-6 kişi azalttık. Hiçbir destekten faydalanmadım, kredi desteği almadım. Şu an elimdeki birikimlerimle ve paket servisten yaptığım ciro ile idare etmeye çalışıyorum ama ne kadar dayanabileceğimi bilemiyorum.”
İstanbul Sarıyer’de faaliyet gösteren Pideban’ın sahibi Yusuf Kaptanoğlu, ayakta durmakta zorlanan ve kapanma riski taşıyan binlerce işletme sahibinden biri.
135 MİLYAR TL’DEN 47 MİLYAR TL’YE GERİLEDİ
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl'e göre, şu anda sayısal olarak net bir tablo ortaya konulamasa da, pandemi döneminde finansal nedenlerle ayakta kalmayı başaramayarak kapanan çok sayıda işletme söz konusu.
Yeme-içme sektöründe son bir yılda yaşanan sert daralmaya dikkat çeken Bingöl, “Sektörün 2019 yılındaki büyüklüğü 135 milyar TL olarak gerçekleşmişti. 2020'de ise pandemi etkisiyle 47 milyar TL’ye geriledi” dedi ve ekledi:
“Sektörde 150,000'e yakın işletme var. Buralarda istihdam edilen 2 milyonu aşkın kişi bulunmaktaydı. Ama pandemi etkisiyle çoğu işletme zor durumda kalıp işletmelerini kapattı.”
SEKTÖR ERTELEME TALEP EDİYOR
İşletmelerin yedek akçe diye adlandırılabilecek bütün birikimini bu süreçte kaybettiğini belirten Bingöl, 'Biriken fatura borçları, SGK ödemeleri, vergiler ve kredi borçları hala duruyor ve bunlara faiz işliyor. Bu örnekler ne denli büyük bir hasar yaşandığını özetlemekte' dedi ve ekledi: 'Taleplerimiz ise işletmelerimizin bir an önce açılması, SGK, kredi, fatura ve vergi ödemelerinin ertelenmesi. Sektörümüze yönelik faizsiz kredi desteği verilmesi... Şimdiye kadar yapılan destekler sektöre can suyu oldu ama daha kapsayıcı, orta ve büyük ölçekte işletme sahiplerine yönelik de katkı sağlayan düzenlemeler yapılmalı.'
GÖZLER KABİNE TOPLANTISINDA
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, bugünkü Kabine toplantısında lokanta, kafe ve oteller ile ilgili kararlar alacaklarını ifade etmişti.
Geçtiğimiz günlerde Resmi Gazete’de yayımlanan kararla, cirosu 2020’de yüzde 50 veya daha fazla azalan işletmelere 2,000 TL’den az 40,000 TL’den çok olmamak üzere ciro kaybının yüzde 3’ü oranında destek ödemesi yapılacağı açıklandı.
Pandemi sürecinde kredi desteklerinden esnafın bir kısmının yararlandığını ve bu desteklerin işletmeleri ayakta tutmak için fayda sağladığını; ancak yazın alınan kredilerin taksit ödemelerinin geldiğini belirten Bingöl, hem kredi geri ödemelerinin hem de vergi benzeri ödemeleri ötelenmesinin şu aşamada sektör için büyük bir ihtiyaç olduğuna işaret etti.
BANKALAR KREDİ VERMEDİ
Bingöl, “Kredi desteği için neredeyse bütün esnaflar başvurdu ama bankalar birçok işletmeye bu zor zamanlarında kredi vermedi. Kredi alanların da pandeminin ikinci dalgasına gelen ödemeleri ertelenmedi henüz. İşletmeler maalesef ne aldıkları kredisini ödeyebiliyor, ne de bankalar yeni bir kredi için imkân tanıyor. Bu konuda da Hükümetimizin yeni bir çalışma yapması gerekiyor” dedi ve ekledi:
“Ayrıca SGK ve vergi ödemeleri de hâlâ olduğu gibi duruyor. İş olmadığından esnafın bunları ödeyecek durumu yok. Şu an tek ümidimiz işletmelerin bir an önce açılması. İşletmeler açılırsa ve faizsiz kredi imkânı tanınırsa esnaf kendini 2021’in sonuna doğru toparlayacaktır.”
TOPARLANMA 4-5 YILI BULUR
Ancak ekonomik olarak toparlanma konusunda çok daha karamsar işletme sahipleri de var. Pandemi öncesi 1.5 milyon lira ciro yaparken pandemide yüzde 70'e varan ciro kaybına uğradıklarını belirten Köşkeroğlu Restaurant’ın sahibi Süleyman Köşkeroğlu'na göre, kendileri gibi büyük işletmelerin toparlanması 4-5 yılı bulabilir.
Köşkeroğlu, “Cirolarımız pandemide yüzde 60-70 düştü. Paket servis ciro kaybını asla telafi etmedi. Pandemi döneminde çalışan sayısı yüzde 60 azaldı… Hükümet sadece personele işsizlik desteği verdi. Onun haricinde bize herhangi bir destek sağlamadı. Prim borçları için öteleme yaptılar. İkinci dalgada da hepsi üst üste geldi. Tedarikçiye borçlarımızdan kısarak primleri ödemeye çalıştık. Bizim gibi büyük müesseler 4-5 yıldan önce toparlayamaz” diye konuştu.
KAPALI OLAN İŞLETME İÇİN VERGİ ÖDENİYOR
Eskişehir’deki ismini vermek istemeyen bir kitap-cafe işletmecisi ise, paket servisi ile sabit giderleri karşılayamayınca işletmesini kapalı tutarak giderleri minimuma çekmeyi tercih etmiş. Ancak kapalı olan işletmesi için hala vergi ödüyor olmaktan şikayetçi:
“Bu dönemde sadece kira desteği ve 1,000 TL hibe desteği aldım, onu da vergiler ile geri ödedim. Kapalı, hiç iş yapmayan bir iş yeri için 600 TL gelir vergisi, damga vergisi vs. geri aldılar. Kazancım 0 TL ama gelir vergisi ödedim… Kapalı olduğum ilk günden bu yana Bağ-kur ödemesi yapamıyorum. En büyük sıkıntılardan biri de bu. Sürekli olarak istemsizce borçlanıyorum…