Cumhurba?kan? Tayyip Erdo?an ba?kanl???nda bugün toplanacak kabine toplant?s?nda pandemi k?s?tlamalar?na yönelik olas? gev?eme kararlar? beklenirken; pandemide yüzde 65 daralan yeme-içme sektörüne yönelik aç?lma karar? gelse bile, i?letme sahipleri kredi taksitleri ve vergi ödemelerinin de ertelenmesi gerekti?ini vurguluyorlar.
Sa?l?k Bakan? Fahrettin Koca Twitter’da geçen hafta yapt??? aç?klamada, vaka say?lar?n?n il baz?nda aç?klanmaya ba?lanmas?yla birlikte, “Yerinde karar dönemindeyiz” demi?ti. Bu aç?klaman?n ard?ndan restoran ve cafelerde il baz?nda kademeli aç?l??lar?n olabilece?i beklentisi olu?mu?tu.
PANDEM? ÖNCES? C?ROLARIN C?ROLARIN YÜZDE 20’S?
Paket servis ile pandemi öncesi cirolar?n ancak yüzde 20'sinin yakalanabildi?ini belirten sektör temsilcilerine göre, i?letmelerin bir an önce aç?lmamas? halinde firmalar?n daha fazla ayakta kalabilmeleri zor görünürken; biriken borçlar?n da etkisiyle i?letmelerin ekonomik olarak toparlanmas?n?n birkaç y?l? bulabilece?i belirtiliyor.
“Haftada yakla??k 4,000-5,000 ki?iye hizmet veriyorduk. ?u an paket servisle 500 ki?iye hizmet veriyoruz. Yani pandemi öncesine göre yüzde 10-20 i? yap?yoruz… Garsonlar? 4-6 ki?i azaltt?k. Hiçbir destekten faydalanmad?m, kredi deste?i almad?m. ?u an elimdeki birikimlerimle ve paket servisten yapt???m ciro ile idare etmeye çal???yorum ama ne kadar dayanabilece?imi bilemiyorum.”
?stanbul Sar?yer’de faaliyet gösteren Pideban’?n sahibi Yusuf Kaptano?lu, ayakta durmakta zorlanan ve kapanma riski ta??yan binlerce i?letme sahibinden biri.
135 M?LYAR TL’DEN 47 M?LYAR TL’YE GER?LED?
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derne?i (TÜRES) Ba?kan? Ramazan Bingöl'e göre, ?u anda say?sal olarak net bir tablo ortaya konulamasa da, pandemi döneminde finansal nedenlerle ayakta kalmay? ba?aramayarak kapanan çok say?da i?letme söz konusu.
Yeme-içme sektöründe son bir y?lda ya?anan sert daralmaya dikkat çeken Bingöl, “Sektörün 2019 y?l?ndaki büyüklü?ü 135 milyar TL olarak gerçekle?mi?ti. 2020'de ise pandemi etkisiyle 47 milyar TL’ye geriledi” dedi ve ekledi:
“Sektörde 150,000'e yak?n i?letme var. Buralarda istihdam edilen 2 milyonu a?k?n ki?i bulunmaktayd?. Ama pandemi etkisiyle ço?u i?letme zor durumda kal?p i?letmelerini kapatt?.”
SEKTÖR ERTELEME TALEP ED?YOR
??letmelerin yedek akçe diye adland?r?labilecek bütün birikimini bu süreçte kaybetti?ini belirten Bingöl, 'Biriken fatura borçlar?, SGK ödemeleri, vergiler ve kredi borçlar? hala duruyor ve bunlara faiz i?liyor. Bu örnekler ne denli büyük bir hasar ya?and???n? özetlemekte' dedi ve ekledi: 'Taleplerimiz ise i?letmelerimizin bir an önce aç?lmas?, SGK, kredi, fatura ve vergi ödemelerinin ertelenmesi. Sektörümüze yönelik faizsiz kredi deste?i verilmesi... ?imdiye kadar yap?lan destekler sektöre can suyu oldu ama daha kapsay?c?, orta ve büyük ölçekte i?letme sahiplerine yönelik de katk? sa?layan düzenlemeler yap?lmal?.'
GÖZLER KAB?NE TOPLANTISINDA
Cumhurba?kan? Tayyip Erdo?an, bugünkü Kabine toplant?s?nda lokanta, kafe ve oteller ile ilgili kararlar alacaklar?n? ifade etmi?ti.
Geçti?imiz günlerde Resmi Gazete’de yay?mlanan kararla, cirosu 2020’de yüzde 50 veya daha fazla azalan i?letmelere 2,000 TL’den az 40,000 TL’den çok olmamak üzere ciro kayb?n?n yüzde 3’ü oran?nda destek ödemesi yap?laca?? aç?kland?.
Pandemi sürecinde kredi desteklerinden esnaf?n bir k?sm?n?n yararland???n? ve bu desteklerin i?letmeleri ayakta tutmak için fayda sa?lad???n?; ancak yaz?n al?nan kredilerin taksit ödemelerinin geldi?ini belirten Bingöl, hem kredi geri ödemelerinin hem de vergi benzeri ödemeleri ötelenmesinin ?u a?amada sektör için büyük bir ihtiyaç oldu?una i?aret etti.
BANKALAR KRED? VERMED?
Bingöl, “Kredi deste?i için neredeyse bütün esnaflar ba?vurdu ama bankalar birçok i?letmeye bu zor zamanlar?nda kredi vermedi. Kredi alanlar?n da pandeminin ikinci dalgas?na gelen ödemeleri ertelenmedi henüz. ??letmeler maalesef ne ald?klar? kredisini ödeyebiliyor, ne de bankalar yeni bir kredi için imkân tan?yor. Bu konuda da Hükümetimizin yeni bir çal??ma yapmas? gerekiyor” dedi ve ekledi:
“Ayr?ca SGK ve vergi ödemeleri de hâlâ oldu?u gibi duruyor. ?? olmad???ndan esnaf?n bunlar? ödeyecek durumu yok. ?u an tek ümidimiz i?letmelerin bir an önce aç?lmas?. ??letmeler aç?l?rsa ve faizsiz kredi imkân? tan?n?rsa esnaf kendini 2021’in sonuna do?ru toparlayacakt?r.”
TOPARLANMA 4-5 YILI BULUR
Ancak ekonomik olarak toparlanma konusunda çok daha karamsar i?letme sahipleri de var. Pandemi öncesi 1.5 milyon lira ciro yaparken pandemide yüzde 70'e varan ciro kayb?na u?rad?klar?n? belirten Kö?kero?lu Restaurant’?n sahibi Süleyman Kö?kero?lu'na göre, kendileri gibi büyük i?letmelerin toparlanmas? 4-5 y?l? bulabilir.
Kö?kero?lu, “Cirolar?m?z pandemide yüzde 60-70 dü?tü. Paket servis ciro kayb?n? asla telafi etmedi. Pandemi döneminde çal??an say?s? yüzde 60 azald?… Hükümet sadece personele i?sizlik deste?i verdi. Onun haricinde bize herhangi bir destek sa?lamad?. Prim borçlar? için öteleme yapt?lar. ?kinci dalgada da hepsi üst üste geldi. Tedarikçiye borçlar?m?zdan k?sarak primleri ödemeye çal??t?k. Bizim gibi büyük müesseler 4-5 y?ldan önce toparlayamaz” diye konu?tu.
KAPALI OLAN ??LETME ?Ç?N VERG? ÖDEN?YOR
Eski?ehir’deki ismini vermek istemeyen bir kitap-cafe i?letmecisi ise, paket servisi ile sabit giderleri kar??layamay?nca i?letmesini kapal? tutarak giderleri minimuma çekmeyi tercih etmi?. Ancak kapal? olan i?letmesi için hala vergi ödüyor olmaktan ?ikayetçi:
“Bu dönemde sadece kira deste?i ve 1,000 TL hibe deste?i ald?m, onu da vergiler ile geri ödedim. Kapal?, hiç i? yapmayan bir i? yeri için 600 TL gelir vergisi, damga vergisi vs. geri ald?lar. Kazanc?m 0 TL ama gelir vergisi ödedim… Kapal? oldu?um ilk günden bu yana Ba?-kur ödemesi yapam?yorum. En büyük s?k?nt?lardan biri de bu. Sürekli olarak istemsizce borçlan?yorum…