Türkiye'de koronavirüs vakalar? yeniden art?yor. Sa?l?k Bakanl??? aç?klad??? verilerle bunu gözler önüne seriyor. Ancak bakanl?k art??? verilerle aç?klasa bile bunun do?rulu?u tart??ma konusu.
Muhalefetin yan? s?ra birçok akademisyen ve sivil toplum kurulu?u gerçek verilerin sakland??? görü?ünde. Sa?l?k Bakan? Fahrettin Koca, bu görü?te olanlara tepkili.
Ankara Üniversitesi T?p Fakültesi Halk Sa?l??? Anabilim Dal? Ö?retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Salt?k da rakamlar?n gerçe?i yans?tmad???n? savunanlardan biri.
“ÖNLEM ?Ç?N ÖNCE GERÇEKLER? GÖRMEK GEREKL?”
Salt?k, “veriler saklan?yor” diye aç?klama yapanlara tepki gösteren Sa?l?k Bakan? Fahrettin Koca'y? ele?tirdi. Vaka say?s? ile ilgili gerçek kan?tlar?n resmi mercilerin verilerinde oldu?una dikkat çeken Salt?k, ?unlar? kaydetti:
* Verilerin sakland???na dair çok say?da kan?t var. Bu aç?klamalara say?n bakan öfkelenmi? ve bir aç?klama yapt?. ‘Vaka say?lar? çok deyip ortal??? kar??t?r?yorlar, böyle diyenler ne önlem al?naca??n? dü?ünsünler' diye aç?klamalarda bulundu.
* Önlem için önce gerçe?i görmek gerekli. Mesela Konya Sa?l?k Müdürlü?ü’nün bas?na yans?yan bir demeci var. 838 yatakl? ?ehir Hastanesi’nin tümüyle doldu?unu, bin 200 yatakl? bölümün h?zla aç?lmaya çal???ld???n? ve böyle devam ederse bunun da yetmeyece?ini aç?klad?lar.
* Malatya Valisi her gün en az 100, Erzurum Valisi 200 vaka oldu?unu aç?kl?yor. Ama Sa?l?k Bakanl???n?n bu bölgeler için verdi?i rakamlar dörtte biri kadar.
“ARTIK MIZRAK ÇUVALA SI?MIYOR”
* Mesela Malatya Valisi bin kadar yatan hasta oldu?unu aç?klad?. Türkiye toplam?na bakt???m?zda 10 binlerin üzerinde oldu?u görülüyor. Dolay?s?yla toplam yatan hasta say?s?n?n yaln?zca on birde birinin Malatya'da olmas?n? da sormak gerek. Ankara Tabip Odas?'n?n aç?klamas? var. Olgu say?lar? bin 400'ü buldu diye.
* Dolay?s?yla bu ?ekilde yel de?irmenlerine sald?rman?n anlam? yok. Bunlar gerçek. Art?k m?zrak çuvala s??m?yor, herkes biliyor Türkiye'nin ku?kulu ve yetersiz veriler yay?nlad???n?. Uluslar aras? istatistiklerde de, ki Johns Hopkins Üniversitesi bunun merkezidir, Türkiye'nin son derece ku?kulu veriler verdi?ini ve güvenilemeyece?ini belirtiliyor.
* Ç?kars?n?z rakamlar? gerçekçi bir ?ekilde söylersiniz halktan da yard?m isterseniz. ‘Denetim alt?na ald?k, tedbire ihtiyaç var, endi?eliyiz, kayg? içerisindeyiz’ ?eklinde romantik aç?klamalar? ayn? zamanda meslekta??m olan say?n bakana yak??t?ram?yorum.
“YAPILANLAR ??E YARAMIYOR”
Gerçek verilerin saklanmas?n?n nedenlerini de aç?klayan Salt?k, ?unlar? söyledi:
* Bunun birkaç nedeni var. ?lki sosyal psikolojik nedenler. Panik havas? olu?sun istenmiyor. Ama bu kayg? daha çok zarar getiriyor çünkü halk gerçek tabloyu anlayamad??? için rehavete kap?l?yor.
* ?kincisi turizm kayg?s?. Ancak yurt d??? turist beklentisi istenildi?i gibi olmuyor. Do?ru dürüst gelen turist yok, ülkeler kap?lar?n? açm?yorlar, ask?ya al?yorlar.
* ?hracat ithalat gibi beklentiler var. Yine burada da d?? ticarette aç?klar?n büyüdü?ünü görüyoruz, bu?day ithalat?nda dünya rekoru k?r?yoruz. Yani burada da i?e yaram?yor. Ama siyasal iktidar ba?ar? öyküsü yaratma çabas? içinde.
“ARTI?IN NEDEN? AYASOFYA VE BAYRAM”
Rakamlar?n yeniden yükseklesinin nedenlerine dikkat çeken Salt?k, bunun en temel iki nedeninin Ayasofya'n?n aç?l??? ve Kurban Bayram? oldu?unu vurgulad?. Devletin resmi aç?klamalar?na göre Ayasofya'n?n aç?l???na 350 bini a?k?n insan?n kat?ld???n? dile getiren Prof. Dr. Salt?k, ?öyle konu?tu:
* Bu kadar insan çok yak?n temas içinde oldu. Tedbir yoktu, sonras?nda denetleme olmad?. ?kinci temel etken ise Kurban Bayram?'nda kapatma yap?lmay???. Hem bayram ziyaretleri hem ?stanbul'un bütün Türkiye'ye da??lmas? hem de turizm bölgelerindeki yo?unluklar?n neden oldu?unu görebiliriz.
* ‘Her gün binin alt?na indik biraz daha tedbire ihtiyaç var' demek ba?kad?r. Halk? pani?e sokmayacak biçimde ama gerçekleri de aç?klayarak, ‘Salg?n ciddi. Bütün çabalara kar??n binin alt?na inemiyoruz. ?u ?u ek önlemlerin yerine getirilmesi halktan da bekleniyor. Bunlar yap?lmad??? takdirde ölümler hastal?k say?lar? artacak. Ve çok daha kat? k?s?tlamalara ba?vuraca??z' demek ba?kad?r. Say?n bakan ilkini seçiyor dolay?s?yla ikircik içinde kal?yor insanlar.
“TEST? POZ?T?F ÇIKAN EV?NE GÖNDER?L?YOR”
Tespit ve tedavi konusunda bütün yükün kamu hastanelerinde oldu?una i?aret eden Prof. Dr. Salt?k, hastanelerde kapasite yetersizli?inin oldu?una vurgu yapt?. Özel hastanelerin pandemi hastalar?n? kabul etmedi?ini anlatan Salt?k, ?unlar? kaydetti:
* Sosyal güvenlik kurumu bedeli ödemiyor dolay?s?yla bütün yük kamuda. Kamunun 200 bin kadar yata?? var. Bunun yar?s?n?n ola?an hastalara, kalan yar?s?n?n pandemi hastalar?na ayr?ld???n? dü?ünün.
* ?u an 12 bin civar? yatan hasta var. Ve bu yatan hasta say?s? çok ilginç bir biçimde s?n?rl? tutuluyor. Hastan?n PSR testi pozitif ç?kt??? halde klinik durumu a??r de?ilse evine gönderiliyor. ‘Durumunuz kötüle?irse gelin' deniyor.
* Bu ola?anüstü bir durum ve kapasite yetersizli?inin itiraf? anlam?na geliyor. Oysa izolasyon denen bir terim var, kesin ya da ku?kulu tan? alan hastan?n, kuluçka süresi boyunca toplumsal ya?amdan yal?t?lmas?d?r. Biz o haldeyiz ki pozitif tan? konmu? hastalar? evlerine gönderiyoruz.
* Bunun sonucu ne oluyor? Türkiye'de hastanede yatan her on hastadan biri yo?un bak?ma ihtiyaç duyan a??r hasta haline geliyor. Dünyada bu oran yüzde bir yani yüz hastadan biri yo?un bak?m gereksinimi duyuyor.
* Fakat ölüm oranlar? Türkiye'de ilginç bir biçimde yüzde iki buçuklarda. Dünya ortalamas? yüzde 6. Burada apaç?k verilerin çarp?t?lmas?yla kar?? kar??yay?z.
* Türkiye ?u an her 17 ki?iden birine test yap?lm?? durumda. Her 4 ki?iden birine test yapan ülkeler var. Hatta bir aileden bir ki?iye tan? kondu?unda yak?n temasl?lar?na yani o ailenin üyelerine test yap?lmayacak dendi. Bu ak?l tutulmas? gibi bir ?eydir.
“DURUM N?SAN AYININ ORTALARINDAK? G?B?!”
Bakanl???n aç?klad??? rakamlar?n en az iki, hatta alt? ile çarp?lmas? gerekti?ini aktadan Salt?k, ?öyle konu?tu:
* Derdim bir panik yaratmak, Sa?l?k Bakanl???n? zora sokmak de?il. Ben bu ülkenin bir vatanda??y?m. Ama böyle giderse a?ustos sonlar?nda nisanda ya?ad???m?z durumu görece?iz.
* Nisanda pik yapm??t? salg?n. Günlük 5 bin dolay?nda vakam?z 125 civar?nda ölümlerimiz vard?. Halen fiili durumun böyle oldu?una ili?kin pek çok arkada??m?zla böyle dü?ünüyoruz. Türkiye'de fiili durum salg?n?n pik yapt??? nisan ay?n?n ortalar?ndaki gibi.
“OKULLARIN AÇILMASI YANGINA BENZ?NLE G?TMEK”
Okullar?n aç?lmas?yla ilgili tart??malara de?inen Prof. Dr. Ahmet Salt?k, önemli uyar?larda bulundu. “Okullar kesinlikle 31 A?ustos'ta aç?lmamal?d?r” diyen Salt?k, sözlerini ?öyle sürdürdü:
* Bak?n ?srail okullar? açt? 2. dalgay? ya??yor. Ya?am hakk? m? e?itim hakk? m? diye tartmak gerekti?inde ku?kusuz ya?am hakk? önce gelir.
* E?itimi bir ?ekilde telafi edebiliriz. Salg?n yükselme e?ilimine girmi?tir. Okullar? açarsan?z adeta yang?na körükle hatta benzin dökerek gitmi? olursunuz.
Yaz?k olur Türkiye'ye, çocuklar?m?za. Bir ay erteleme ile k?yamet kopmaz. O bir ay içinde uzaktan e?itim sürdürürsünüz. Eylül sonunda durum yeniden analiz edilir, yeni kararlar verilir.
“TÜRK?YE'N?N A?I ÜRETMES? HAYAL”
A?? çal??malar?yla ilgili de önemli aç?klamalarda bulunan Salt?k, ?u ifadeleri kulland?:
* Dünyada 165 farkl? yerde a?? çal??mas? yap?l?yor.Bunlardan yaln?zca 5'i üçüncü faza gelebildi. Bu ülkeler Rusya, Çin, Almanya, ABD ve ?ngiltere.
* Türkiye'de de 7-8 merkezde a?? üretme çal??malar? sürüyor ama 3. faza gelemedik. Çok üzülerek söylüyorum, Türkiye'nin Biyolojik Güvenlik Düzeyi 400 düzeyinde ara?t?rma laboratuvar? olmad??? için antiviral a?? veya ilaç üretmesi hayal. Dünyaya bakt???m?zda da çok umutlu de?iliz. Gerek Dünya Sa?l?k Örgütü gerekse uzmanlar?n kan?s? bu yönde.
* Virüsün yap?s? çok karma??k. Bildi?imiz fizik, kimya, biyoloji kurallar?na uymayan pek çok özelli?i var. Dolay?s?yla bunlar bizi ?a??rt?yor. A?? üretiminde elimizi kolumuzu ba?l?yor. Y?llarca a??s? bulanamam?? hastal?klar var. Bu hastal?kla ilgili etkin a?? geli?tirilemeyebilir.
* Dolay?s?yla bu salg?n?n reçetesi, a??ya bel ba?lamak yerine korunmad?r. Bilinen yöntemlerle korunma kurallar?n? art?k herkes ezberledi.
“B?L?M KURULU ÜYELER? ?ST?FA ETMEL?D?R”
Prof. Dr. Salt?k, koronavirüs bilim kuruluna yönelik ele?tirilerde de bulundu. Kurulun i?levsiz kald???n? savunan Salt?k, aç?klamalar?n? ?öyle sonland?rd?:
* Görüyoruz ki Türkiye'de siyaset ve bürokrasinin insan ya?am?n? korumada yeterince becerikli olam?yor. Salg?n kötü yönetiliyor. ?nsan ya?am?n? koruyacak tek kurul bilim kurulu kal?yor.
* Ancak bilim kurulu siyasal iktidar?n güdümümde, yasa ile kurulmu? bir kurum de?il. Kurul bir tak?m kararlar al?yor ancak siyasal iktidar bu kararlar?n aç?klanmas?na dahi izin vermiyor.
* Biz al?nan kararlar?n ne kadar?na uyulup uyulmad???n? bilmiyoruz. Dolay?s?yla dan??ma kurulu i?levsiz kalm??t?r. ??levsiz bir kurulda daha fazla oturman?n etik olarak bir anlam? kalmam??t?r.
* O bak?mdan buradaki arkada?lar?m?z?n uygun aç?klamalarla biz bir i?e yaramaz hale geldik, salg?n yönetimi anlams?zla?t?, ba?ar?s?z oldu, bu sorumlulu?a ortak olamay?z demelerini bekliyoruz.