Özellikle grip veya so?uk alg?nl??? durumlar?nda h?zl? iyile?mek için tercih edilen ve evlerde de uygulanan "sar? serum", h?zla popülerle?se de ciddi sa?l?k riskleri ta??yor.
Uzmanlar, özellikle sosyal medyada yay?lan yanl?? bilgiler nedeniyle "sar? serum"un bilinçsiz kullan?ld???n? belirterek, bu tür tedavilerin yaln?zca doktor kontrolünde, gerekli t?bbi durumlarda uygulanmas? gerekti?inin alt?n? çiziyor.
Sa?l?k Bilimleri Üniversitesi Ümraniye Sa?l?k Uygulama ve Ara?t?rma Merkezi Acil T?p ?dari ve E?itim Sorumlusu Prof. Dr. Serkan Emre Ero?lu, son bir ayda 4 ölüm vakas?yla kar??lar?na ç?kan "sar? serum" uygulamas?n?n, bilimsel dayana?? olmayan bir popülariteye sahip oldu?unu belirtti.
"Sar? serum" ifadesinin halk aras?nda kullan?lan bir tabir oldu?unu belirten Ero?lu, ?unlar? söyledi:
"Kimileri buna 'atom', kimileri 'detoks serum' diyor. Hatta bu sadece Türkiye'ye özgü de?il. Amerika, ?ngiltere ve dünyan?n pek çok bölgesinde 'hangover', 'jetlag', 'myers kokteyli' veya 'banana' gibi farkl? isimlerle an?l?yor. ?çeri?inde genellikle B ve C vitaminleri, kompleks mineraller bulunuyor. Baz? uygulamalarda magnezyum ve kalsiyum eklenirken, baz? durumlarda a?r? kesiciler de içeri?e dahil edilebiliyor. ?çeri?i hastan?n durumuna göre de?i?en bu kar???mlar, belirli protokoller çerçevesinde haz?rlan?yor."
Ero?lu, sosyal medyan?n bu uygulamay? yayg?nla?t?rd???na dikkati çekerek, "Bizim hastanelerde s?kl?kla kulland???m?z bir uygulama de?il. Sadece s?kl?kla ?srarc? taleplerle kar??la?t???m?z bir uygulama. Türkiye'de her y?l 140-150 milyon acil servis ba?vurusu oluyor ve bu hastalar?n büyük bir k?sm? ye?il alanlarda izlenmekte. Ye?il alan polikliniklerinde bu ?srarl? talepleri s?kça görüyoruz. Hatta bunu talep eden hastalar nedeniyle sözel veya fiziksel ?iddete u?rayan meslekta?lar?m?z bile olabiliyor." dedi.
Vatanda?lar?n "sar? serum" konusundaki ?srar?n?n nedenleri aras?nda "h?zl?ca i?e ya da derslerine dönebilmek", "enerjilerini art?rmak", "ba????kl?k sistemlerini güçlendirmek" ve "en k?sa sürede grip, so?uk alg?nl??? ya da a?r?l? durumlar? atlatmak" oldu?unu aktaran Ero?lu, ancak bu uygulamalar? bu tür rahats?zl?klar için yapmad?klar?n?n alt?n? çizdi.
"Vatanda?lar?m?z?n bu tür uygulamalar konusunda ?srarc? olmamas? gerekiyor"
Prof. Dr. Ero?lu, "Serum tedavileri, beslenme yetersizli?i kesin olarak tespit edilmi?, kan testleriyle mineral ve elektrolit eksikli?i belirlenmi?, a??r? s?v? kayb? ya?ayan veya kusma, terleme gibi nedenlerle elektrolit dengesizli?i olu?mu? hastalar için uygulan?yor." ifadelerini kulland?.
Ayr?ca kronik alkol tüketimi gibi durumlarda ya da yo?un bak?m ortamlar?nda mikro besin deste?i olarak da kullan?labildi?ini belirten Ero?lu, "Yani acil servislerde hastalar?n talep etti?i ?ekilde kullan?m? ile hastane ortam?ndaki t?bbi kullan?m? aras?nda önemli farklar var." diye konu?tu.
Ero?lu, hastalar?n sosyal medya, piyasa diliyle olu?turulan reklamlar ve çevresel etkiler nedeniyle yanl?? yönlendirildi?ine dikkati çekerek, "Vatanda?lar?m?z?n bu tür uygulamalar konusunda ?srarc? olmamas? gerekiyor. Çünkü 'sar? serum' san?ld??? kadar masum bir uygulama de?il. ?çeri?indeki vitaminler ve mikro besin parçac?klar?, alerjik reaksiyonlara son derece yatk?n." ifadelerini kulland?.
Bilimsel verilere göre bireysel ya?amda yüzde 1 ila 3 oran?nda anafilaksi, yani ?iddetli alerjik reaksiyon geli?me riski bulundu?unu ifade eden Ero?lu, normalde beslenme yoluyla al?nabilecek bu takviyelerin damardan verilmesinin bu riski daha da art?rabilece?ini vurgulad?.
"Tek ba??na serum uygulamas? bile kalp yetersizli?i olan hastalarda hayati risk ta??yor"
Ero?lu, bu uygulaman?n sadece alerji riski ta??mad???n? da belirterek, "Özellikle 40 ya? üzerinde yüzde 20 oran?nda kalp yetersizli?i riski var. 65 ya? üzerinde ise her 100 hastadan 2 ila 3'ünde kalp yetmezli?i neredeyse garanti. Serum içeri?inde herhangi bir alerjen madde olmasa bile, tek ba??na serum uygulamas? bile kalp yetersizli?i olan hastalarda hayati risk ta??yor." uyar?s?nda bulundu.
Bu tür uygulamalar?n yaln?zca doktor karar?yla yap?lmas? gerekti?inin alt?n? çizen Ero?lu, "Bu karar? alacak ki?i sa?l?k çal??anlar?d?r ve burada yetkili olan da doktordur. Doktorun inisiyatifine b?rakmak halk?m?z için yapabilecek en do?ru davran?? modeli olacakt?r diye dü?ünüyorum." dedi.
"Sar? serum diye bir ifade bizim literatürümüzde yok"
Bezmialem Vak?f Üniversitesi Hastanesi Acil T?p Uzman? ve Acil T?p Uzmanlar? Derne?i Ba?kan? Prof. Dr. Ba?ar Cander de halk aras?nda "sar? serum" olarak bilinen uygulaman?n t?bbi literatürde yeri olmad???n? belirterek, "T?p fakültesi ö?rencilerine veya doktorlara bu terimi sorsan?z bilmezler. Çünkü sar? serum diye bir ifade bizim literatürümüzde yok." dedi.
?çeri?inde genellikle B vitamini bulunan bu serumun son dönemde grip vakalar?n?n art???yla gündeme geldi?ini aktaran Cander, "Aral?k ve ocak aylar?nda grip vakalar?nda zirve ya?an?yor, bu bazen ?ubat ay?na kadar devam ediyor. ?nsanlar sar? serumun iyile?me sürecini h?zland?raca??n? dü?ünüyor ancak bunun t?bbi bir gereklili?i veya bilimsel kan?t? yok." bilgisini verdi.
Cander, serumun yaln?zca doktorun gerekli gördü?ü durumlarda, belirli t?bbi ko?ullara ba?l? olarak uyguland???n? vurgulayarak, ?unlar? kaydetti:
"Mesela hastan?n tetkiklerini yapm??s?n?z. Bu hastan?n vücut direncinin dü?ük oldu?unu, hastal??? bir ?ekilde atlatamayaca??n?, oral yoldan s?v?y? almad???n? ya da az ald???n? görüyoruz. Bu tip durumlarda damardan s?v? verebiliyoruz. Damardan s?v? verirken de vücut direncini artt?racak baz? ilaçlar katabiliriz. Mesela a?r?s? varsa a?r?s?n? kesebiliriz ama bu hastane ko?ullar?nda baz? özel durumlarda yapt???m?z bir tedavi. Dolay?s?yla bu ?u anda gündemde oldu?u gibi evde tetkik, tahlil yapmadan grip tedavisinde kullan?lacak bir tedavi de?il. Genç ve sa?l?kl? bireylerin serum takmas?na asla gerek yok. Biz bunu grip tedavisinde kullanm?yoruz ve önermiyoruz."
"Sar? serum bilinçsiz kullan?ld???nda ölümcül olabilir"
Prof. Dr. Ba?ar Cander, sar? serumun bilinçsiz kullan?m?n?n ciddi sa?l?k riskleri ta??d???n? belirterek, damardan verilen her ilac?n do?rudan kalbe ula?t???n?, yanl?? uygulamalar?n ölümcül sonuçlar do?urabilece?ini vurgulad?.
Serumun tek bir çe?idi olmad???n? kaydeden Cander, "Baz?lar?nda potasyum, baz?lar?nda glikoz ya da sodyum klorür bulunuyor. E?er tansiyon hastas?na sodyum klorür içeren bir serum verilirse tansiyonu yükseltip beyin kanamas?na yol açabilir. Yüksek potasyum içeren bir serum ise kalpte ritim bozukluklar?na neden olabilir." uyar?s?nda bulundu.
Cander, özellikle böbrek veya kalp yetmezli?i olan hastalarda yanl?? serum kullan?m?n?n da tehlikeli komplikasyonlara yol açabilece?ini ifade ederek, bilinçsiz uygulamalar?n anafilaksi gibi a??r alerjik reaksiyonlara neden olabilece?ine dikkati çekti.
Ayr?ca, damar yoluyla vücuda giren enfeksiyonlar?n hayati risk olu?turabilece?ini aktaran Cander, bu tür i?lemlerin mutlaka doktor kontrolünde gerçekle?tirilmesi gerekti?ini ifade etti.
Prof. Dr. Cander, serumda hava kabarc?klar? kald???nda ve do?ru bir ?ekilde takip edilmedi?inde de ciddi sonuçlara yol açabilece?ini vurgulayarak, hava kabarc???n?n, özellikle akci?erdeki damarlar? t?kayarak ölüme neden olabilece?i uyar?s?nda bulundu.