Temel g?da maddelerindeki zamlara her gün bir yenisi ekleniyor. Bu?day fiyatlar?n?n küresel piyasalarda son 9 y?l?n rekorunu k?rmas?, yurt içinde kurakl?k nedeniyle bu?day üretiminin ciddi ?ekilde azalmas? ve TL’de görülen tarihi de?er kay?plar? un, makarna ve ekmek fiyatlar?n? vurdu.
Ülke genelinde bilinen bir un markas?n?n fabrika sat?? temsilcisinin sozcu.com.tr’ye aktard???na göre, 2021 Ocak’ta 150 TL olan 50 kilo unun toptan fiyat? kas?m ay? itibar?yla 300 liray? buldu. Bu fiyata döviz kurundaki son rekordan sonra 45-55 TL aras?nda yeni bir zam daha eklendi. Unun toptan fiyat? y?l?n ilk 11 ay?nda yüzde 136 zamlanm?? oldu.
Toptan fiyatlarda ya?anan bu hareketlili?in fiyat listelerine gelecek ay yans?mas?, bu durumun perakende un fiyatlar?n? da yüzde 48’e kadar art?rmas? bekleniyor.
Bu?day piyasas?nda ya?anan hareketlilikler ve kur krizinin un fiyatlar?n? etkilemesi, f?r?nc?n?n ekmekteki zam taleplerini art?rmas?n?n yan? s?ra makarna fiyatlar?n?n da en az yüzde 15 zamlanmas?na yol açacak.
B?R K?LO UN 12.60 TL’YE ÇIKACAK
Konu?tu?umuz un sanayicileri, aral?k ay?ndan itibaren bir kilo unun yerel marketlerde 9.5 TL, ulusal marketlerde ise 12.60 TL’ye kadar ç?kaca??n? aktard?. Ulusal marketlerde bir kilo un fiyat?, 2021 Kas?m itibar?yla 8.5 TL civar?nda seyrediyor.
Bir un sanayicisi, normal ?artlarda bu?daya harmandan sonra aral?k ay?n?n sonu ile ocak, ?ubat aylar?nda zam geldi?i bilgisini vererek ?öyle diyor: “Durumun vehameti buradan anla??labilir. Daha zam dönemi gelmeden bu kadar fiyat art??? ya?and?. Fiyatlar?n duraca??n? da sanm?yorum. Önce dolardaki art??? durdurmalar?, dolar/TL’nin 10 seviyelerinde dengelenmesi gerek.”
‘TAHM?NDE BULUNMAK KUMAR OYNAMAK G?B?’
Y?llard?r un sanayinin içinde olan, ülke genelinde bilinen bir un markas?n?n fabrika sat?? temsilcisinin, ?u de?erlendirmesi dikkat çekti:
“Geçen sene bu dönemlerde en ucuz ekmeklik bu?day unu 130-149 TL’ye al?nabiliyordu. ?imdi 340-355 TL’ye ç?kt?. Kimse bu kadar artmas?n? beklemiyordu. Tahmin, öngörü yap?lamayan bir dönemdeyiz. Bir kumar, bir at yar??? gibi bir durumun içindeyiz.”
‘YEN? MÜ?TER?YE MAL YOK, KAOS ORTAMI HAK?M’
Di?er yandan, baz? marketlerde ?eker, ya? ve kahveden sonra unun da kotal? sat?ld???n? an?msatan yetkili, “Unun fabrikadan ç?k??? da kotal? çünkü” diyor:
“Dört günde bir zam yapar hale geldik. Ürünü satsak, yerine yenisini koymak zor. O yüzden tan?d???m?z, bildigimiz mü?terilere sat?? yap?yoruz. Yeni mü?teriye mal vermiyoruz. Krizden ziyade kaos ortam? var.”
‘EKMEKTEK? ZAM GEÇERL?L???N? Y?T?RD?, 3 TL OLMALI’
?stanbul Ticaret Odas? (?TO)12 No'lu Ekmek Un ve Unlu Mamuller Meslek Komitesi Ba?kan? Hasan Demir ise, un fiyatlar?ndaki ciddi zamlar? toptanc?larla perakendeciler yans?t?rken, ekmek fiyatlar?na kendileri karar veremedi?i için f?r?nc?lar?n yans?tamad???n?, bunun da ma?duriyet olu?turdu?unu söylüyor.
A?ustos ay?nda ?TO’ya 230 gram ekme?in 2.5 TL olmas?na yönelik zam tekliflerini sunduklar?nda un fiyatlar?n?n 175 TL oldu?unu söyleyen Demir, ekmek zamm?n?n ?TO’dan geçti?i 11 Kas?m’da ise un fiyatlar?n?n 300 liraya dayand???na dikkat çekti.
“Ekme?e zam gelse de maliyetlerdeki art???n durmamas? nedeniyle yeni zaml? tarife de geçerlili?ini kaybetti” diyen Demir, ?u anki ?artlarda ekme?in en az 3 TL olmas? gerekti?ini dile getirdi.
MAKARNAYA YÜZDE 15 ZAM: B?R PAKET? 5 TL’Y? A?ACAK
Türkiye Makarna Sanayicileri Derne?i Ba?kan? Abdülkadir Külahç?o?lu ise, ana girdisi bu?day olan sektörde, döviz kurunda ya?anan son art??lar?n tüketiciye yans?mas?n?n y?l ba??ndan sonra gerçekle?ece?ine dikkat çekerek, bu zamm?n da en az yüzde 15 olaca??na i?aret etti.
Normal ?artlarda bu?day fiyatlar?n?n toplam girdiler içinde yüzde 70’lik bir paya sahip oldu?unu, ancak enerjiye ve di?er tüm girdilere gelen zamlarla bu?day?n ve di?er girdilerin pay?n?n yüzde 50-yüzde 50 oldu?unu belirten Külahç?o?lu, 2021 ba??ndan bu yana tüm girdi maliyetlerindeki toplam art???n yüzde 100’ü buldu?unu kaydetti.
Üretici maliyetlerindeki art???n tüketiciye bir iki ay gecikmeli yans?d???n? ifade eden Külahç?o?lu, “Ortalama stok maliyetlerinden dolay? güncel zamlar? vatanda?a hemen de?il, kademeli yans?t?yoruz. Kurdaki son art??lar?n yans?mas? da y?l ba??ndan sonra olur” dedi.
Külahç?o?lu, “Son bir y?lda makarna yüzde 35 zamlanm??t?. ?u an bir paket makarna 4.50 TL. Ancak 2.90 TL’ye de sat?lan markalar var. Y?lba??ndan sonra gelecek olan zam da en az yüzde 15 olur” diye konu?tu.
Külahç?o?lu ayr?ca, Türkiye’de ?u anda makarnal?k bu?day stoklar?n?n yeterli oldu?unu, zaman zaman bu alanda ihracat?n durdurulmas? gibi tedbirlere ihtiyaç olmad???na vurgu yapt?.
BU?DAY REKOLTES?NDE TEHL?KE ÇANLARI
Öte yandan, bu y?l artan tar?msal kurakl???n hububat üretimini vurmas?, bu?day rekoltesini oldukça a?a?? çekti.
Bunun yan? s?ra, bu?day fiyatlar? iklim olaylar? ve Rusya’daki arz belirsizli?i nedeniyle emtia borsalar?nda son 9 y?l?n en yüksek seviyesine ç?km??t?.
Ulusal Hububat Konseyi’nin sozcu.com.tr’ye verdi?i bilgiye göre, uluslararas? piyasalarda ham madde fiyatlar?n?n artmas?, bu?day fiyatlar?n? da kalitesine göre 350 dolara ç?kard?. Bunun 400 dolara yükselmesi bekleniyor.
Bu?dayda bu y?lki hasattan sonra toplam rekolte henüz resmi olarak aç?klanmad?. Ancak TÜ?K’in 2021 Bitkisel Üretim 2. Tahmini verilerine göre, bu?dayda son 14 y?l?n, arpada ise son 32 y?l?n en dü?ük üretimi bekleniyor. Bu?day üretimi 17 milyon 650 bin ton olarak tahmin ediliyor. Bu da Türkiye tüketiminin oldukça alt?nda.
Ziraat sektörü temsilcilerine göre ise, bu?dayda bu y?l?n 17.5 milyon ton olmas? iyimser bir tahmin. Kurakl???n en çok hububat üretimini vurdu?una dikkat çeken TMMOB Ziraat Mühendisleri Odas?’ndan yetkililerin tahminlerine göre, bu?day rekoltesi bu y?l 15 milyon tona kadar gerilemi? olabilir.
Ancak, Toprak Mahsulleri Ofisi’nden yap?lan aç?klamada, Türkiye’nin bu?day ikame sorunu ve buna ba?l? olarak un arz?nda bir sorun olu?mad??? vurgulan?yor.