Türkmen kenti olarak bilinen Kerkük, Irak merkezi yönetimi ile Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi aras?nda I??D gerekçesiyle kurulan “Ortak Koordinasyon Odas?” nedeniyle tedirgin. Pe?merge, söz konusu anla?ma yüzünden Kerkük’e yak?n yerlere konu?land?. Barzani’nin 2017’de yapt??? ba?ar?s?z ba??ms?zl?k referandumunun ard?ndan ?ehri terk etmek zorunda kalan pe?mergenin Kerkük’e tekrar dönme tehlikesi gerginli?i art?r?yor. Cumhuriyet Gazetesi, Türkiye’de gündeme getirilmeyen konuyu, Kerkük’ün dünü ve bugününü, Irak’taki seçimlerden k?sa süre önce Irak Türkmen Cephesi liderli?ini b?rakmak zorunda kalan Kerkük milletvekili Er?at Salihi ile konu?tu.
??te o röportaj:
- Irak’taki Türklere neden Türkmen deniyor? Türk Türkmen ayr?m? nedir?
Bizler Irak ve Suriye Türkleri olarak Osmanl?’dan önce de bu topraklardayd?k. Hâlâ buraday?z ve kalmaya devam edece?iz. Türk kelimesi tüm dönemlerde kullan?lm??t?r. Türkmen kelimesini yabanc? bir kelime olarak aram?za soktular. Krall?k döneminde 1924’te Kerkük’te, Kerküklülerle Ermeniler ve ?ngiliz ordusu aras?nda bir tats?zl?k ya?an?yor. O zaman ?ngiliz uçaklar? sukûnet için Arapça ve Türkçe iki dilli bildiri da??t?yor. Hatta metinde Türk kelimesini kullan?yorlar. Türk kelimesi bizim varl???m?zd?r. Ondan sonra Türkmen yöreleri, a?iretleri olabilir ama önünde sonunda biz Türk kimli?ini ta??yanlar?z. Adresler ne olursa olsun, Av?ar, Türkmen, Özbek hepimiz Türküz. Ama yabanc?lar her zaman bizi ay?rmaya çal??t?lar. Ben terimlerimde Irak Türkü ?eklinde kullan?r?m ama anayasa yaz?ld??? zaman Türkmen demek gerekiyor. Çünkü Türk dendi?i zaman sanki Türkiye kastediliyor. O zaman yanl?? anla??lmalar oluyor.
- Kerkük’teki demografik yap?y? anlat?r m?s?n?z, dünden bugüne ne de?i?ti?
Kerkük’teki de?i?im yeni de?il. De?i?im, Osmanl? bölgeden ç?kt?ktan sonra ?ngiliz hâkimiyetiyle ba?lad?. Türkmen topraklar? ba?ka a?iretlere verildi. Türkmenlerin ço?u oralar? terk edip ya Irak’?n güneyine ya Türkiye’ye gitti. Türkmen varl??? Irak’?n güvenli?inin ve toprak bütünlü?ünün odak noktas?d?r. Türkmen co?rafyas?nda ihtilaf olursa Irak’?n toprak bütünlü?ünde de olur. Kerkük’te Saddam döneminde Arapla?t?rma politikas? vard?. 2003’ten sonra da Kürtle?tirme politikas? oldu. Kürt partileri daha organize ?ekilde çal??t?. ABD’nin de deste?iyle zirai arazileri ald?lar. Bu, referandumun oldu?u 2017’ye kadar yani biz pe?mergeyi Kerkük’ten ç?karana kadar sürdü. Kerkük’te nüfus, 2003 öncesi nüfus 850 bin civar?ndayd?. ?u an 1 milyon 700 bin.
GÜVENL??? POL?S SA?LIYOR
- 2017’deki ba?ar?s?z ba??ms?zl?k referandumu Türkmenleri nas?l etkiledi?
Referandumdan sonra güvenlik ortam? sa?land?. Suikastlar, pe?mergenin gizli tutuklamalar? kalmad?. Erbil, Süleymaniye’nin Kerkük’ü kontrol etmesi sona erdi. Herkes iyi bir ortamda ya?amaya ba?lad?. 2017 öncesinde patlamalar, suikastlar, cinayetler vard?. Türkmenlerden seçim dairesi ba?kan?m?z, cephenin yürütme kurulu üyesi, ayn? zamanda benimle birlikte hapis yatan arkada??m öldürüldü. Cephenin ofis müdürü öldürüldü. Evim üç kez patlat?ld?, yoluma may?n dö?endi. Ba?kan yard?mc?m öldürüldü. Yürütme kurulu üyem öldürüldü. Yani sürekli Irak Türkmen Cephesi hedef al?nd?. Bunun arkas?nda gizli taraflar vard?r. Bunun üzerinde herkes durmal?.
- Güvenli?i ?u an kim sa?l?yor?
?u an güvenli?i Türkmenlerden, Araplardan ve Kürtlerden olu?an Kerkük polisi sa?l?yor. Ba?dat’taki yönetime ba?l?lar. Bunun yan?nda Irak ordusu var. Irak ordusu da merkezi hükümete ba?l?. ?çinde Arap da Kürt de Türkmen de var. Biz ona da raz?y?z.
- Pe?mergenin Kerkük’e giri?i için 25 Kas?m dillendiriliyor. Hukuki gerekçesi nedir? Süreç nas?l geli?ti?
Hukuki gerekçesi yok. Çünkü Irak anayasas?na göre, pe?merge Kuzey Irak Bölgesi’nin koruyucusudur. Ama seçimler sonras? bir taviz içine girildi. Merkezi hükümetin taviz vermemesi laz?md?. Baz? bölgelerde DAE? (I??D) var ama orada ne Irak ordusu ne pe?merge bulunuyor. O yüzden inand?r?c? bir gerekçe de?il. “DAE? geldi, pe?merge onu öldürdü, o pe?mergeyi öldürdü” gibi dedikodular? duyduk. Önce bunlar? yapt?lar ki ellerinde bir sebep olsun: “Orada güvenlik s?k?nt?s? var, oray? ortakla?a koruyal?m.” Maalesef Ba?dat yönetimi ve Erbil gizli bir ?ekilde anla?t?. 25 Kas?m deniyor ama öyle de?il. Neden? Çünkü zaten pe?merge Kerkük’ün etraf?nda ama ittifak resmiyet ald?. Ba?dat ile Erbil anla?m?? ortak operasyon merkezleri kurmak için. Bu merkezlerin içinde Ba?dat ve pe?merge subaylar? birlikte. Bizim buna tepkimiz, reddimiz var. Türkiye’den döndükten sonra ba?bakan ile görü?ece?im.
- Pe?mergenin Kerkük’ün merkezine girme olas?l??? var m??
“Girmeyece?iz etrafta olaca??z” diyorlar. Biz hiçbir ?ekilde Kerkük’ün idari s?n?rlar? içinde merkezi hükümet haricinde kimseyi istemiyoruz. Hükümetin bu konuda taviz vermemesi laz?m.
- Ba?dat taviz verirse, Kerkük’e girilirse direni? olur mu?
?ehir merkezine girerse kötü olur, çat??ma olur.
- Kerkük polisi ile mi?
Türkmenlerin de gücü var. Türkmen Kerkük Savunma Gücü var. Biz kan dökülsün istemiyoruz. Kimseyle kavgaya girmek istemiyoruz. Siyasi iradeler daha bar??ç?l yollar? denemeli. Kerkük’e tekrar bir emrivaki siyasetinin Erbil taraf?ndan yap?lmas? büyük bir yanl??. Bunu Erbil’in, Süleymaniye’nin bilmesi laz?m.
- Ba?dat ile Erbil aras?ndaki anla?mayla 2017’nin intikam? m? al?n?yor?
Olabilir. Biz kap?dan ç?kt?k ama pencereden dönüyoruz, olabilir.
- Türkiye’de bu konu gündeme gelmiyor, bunu nas?l okuyorsunuz?
Resmi temaslarda bu i?ler payla??l?yor. Ama bas?na intikal etmemesi siyasi bir mesele. Belki de Irak makamlar?yla ve Kürt idaresiyle görü?ülüyor bu hususta ve onlara mesajlar da gönderiliyor. Genellikle insanlar panik yaratmak istemiyorlar. Biz de yaratmak istemiyoruz, sadece gerçekleri konu?uyoruz. Türkiye’nin de tavr? bu konuda müspettir.
- Siyasiler 2017 referandumunda konu?uyor, bas?n da yaz?yordu. Ancak Türkiye’de birçok insan ?u an Kerkük’te böyle bir gerilim oldu?undan habersiz. Fark nedir?
Bu i?in öncülü?ünü yapan?n Irak hükümeti olmas? laz?m, Irak hükümeti buna izin vermemeli. Türkiye telkinde bulunur. Görü?melerinde söyler. Ama pe?mergenin kendisine bir çekidüzen vermesi, Kerkük meselesini bu gibi pazarl?klardan uzak tutmas? gerek. Aksi takdirde uzun vadede çok zararl? ç?kar.
- Türkiye ne yapabilir bir ça?r?n?z var m??
Türkiye, merkezi Irak hükümetine telkinde bulunabilir. Kuzey Irak idaresine “Bu at?lan ad?mlar yanl??” denebilir. Bizim güvenlik ittifak?m?z var. O da Kerkük için Kerküklülerden bir ordu te?kil edilmesi yönünde. O ordu Türkmen, Arap ve Kürtlerden olu?sun. Ba??ndaki komutan Ba?dat’a ba?l? olsun. ?dari s?n?rlar? bu ordu korusun. Bu tezi herkesin sunmas?nda yarar var, bu bar?? getirir. Sadece Türkiye de?il, Türk dünyas? da biraz dikkat etsin. Orada Irak ve Suriye Türkleri var. Onlardan maddi de?il, manevi destek istiyoruz. Bir defa olsun Irak, Suriye Türklerini dillerine als?nlar Türkiye gibi.
- Kötü senaryo gerçekle?irse Türkiye için ne gibi bir risk var?
Tehlike sadece Türkiye için de?il, hem ?ran hem Irak hem Türkiye hem Suriye için. Bu ülkeler bir mutabakata varmal?. ?ran uzak durursa gelecekte PJAK ba??na büyük bela olur. Suriye’nin belli yerleri bugün YPG PKK’nin elinde. Türkiye co?rafyas?n? PKK’den temizledi ama PKK Türkiye’den ç?k?p Irak’a geldi. Bu ülkelerin “terör örgütlerini kimse co?rafyas?nda bar?nd?rmas?n” gibi askeri bir anla?ma yapmalar? laz?m. Tehlike bir tek Türkiye’yi de?il herkesi bekliyor.
- CHP Irak ve Suriye tezkeresinde “hay?r” dedi, nas?l de?erlendiriyorsunuz?
?sterdik ki Türkiye’de herkes ayn? ad?m? ats?n. Tehditler kar??s?nda tek ad?m at?lmal?d?r. Muhalefetten de iktidardan da bunu isteriz.
‘DE????M ZAMANI DE??LD?’
- Irak’taki seçimlerin hemen öncesinde Irak Türkmen Cephesi liderli?inden çekildiniz, Ankara’n?n etkisi oldu mu?
Ben 12 y?ld?r Irak Türkmen Cephesi Ba?kanl???’n? yap?yorum. Ondan önce Suriye ve Lübnan temsilcili?i, ondan önce Kerkük’te Irak Türkmen Cephesi’nin il ba?kanl???n?, ondan da önce bölge ba?kanl???n? yapt?m. Yani bölge ba?kanl???ndan cephenin tepesine kadar tüm görevlerde bulundum. ?ükürler olsun, nerede olursam olay?m zafer kazand?m. O zaferler halk?n etraf?m?zda toparlanmas?yla gerçekle?ti. Sandalye say?m?z 2010 seçimlerinde iki, 2014’te iki idi, ama 2018’de üçe yükselttik. Benim plan?m bu kez dörde be?e ç?karmakt? ama plan?m yeterince kabul edilmedi.
- Peki, liderli?i b?rakman?z?
Ben defalarca söyledim, 12 y?ldan sonra bir de?i?im yapal?m ama seçim sonras?. Yönetimimiz, aksakall? abilerimiz bizden “De?i?imi ?imdi yapal?m” diye talepte bulundular. Ben de onlar? k?rmad?m ama dedim ki bu yanl??. De?i?imin zaman? de?il. Zaman? geldi?inde ben de de?i?im isterim. Ama Ankara’da ?stanbul’da olan Kerküklü Türkmen büyüklerimiz, a?abeylerimiz var. “Daha gençlere yer verelim” gibi bir karar alm?? oldular. Biz de o karara sayg? gösterdik. Onlar bu de?i?imi yapt?lar. Temenni ederim ki ba?ar?l? olsunlar. Her zaman onlara deste?im sürecek.
‘DESTEK VER?R?M’
- Irak Türkmen Cephesi’nin yeni ba?kan? Hasan Turan’?n ?hvanc? oldu?u konu?uluyor. Eski ba?bakan Ahmet Davuto?lu döneminde de sizin al?nmak istendi?iniz ancak ba?ar?lamad??? iddialar? var. Turan bu gerekçeyle mi ba?kan oldu?
O noktaya girmek istemem. Aç?k söylüyorum. Ben cephe ba?kan? olduktan iki y?l sonra benim de?i?tirilmem söz konusu oldu. Davuto?lu döneminde de oldu. Davuto?lu ile de birkaç defa görü?tüm. ?u an ben anlamad?m! Ba?ar?s?z olmad?m. 2012’de bir bakan ald?m, seçim komiserlerinden bakan vekili ald?m, insan haklar? komiserlerinden bir bakan vekili ald?m. E?itim Bakanl???’ndan Türkmenler için genel müdürlü?ü kazand?rd?m. Ama buna ra?men “Siz terk edin ba?kas?na verin.” Anlamad?m bu nedir! 2012’den beri pe?imde böyle bir ?ey var. Ama direndim. Nedenini hiçbir zaman anlamad?m ke?ke anlam?? olsayd?m. Gelen arkada? da benim cephe ba?kan yard?mc?md?r. Ona ba?ar?lar dilerim, her türlü deste?i de kendisine veririm.