Dünyan?n en seçkin bilim kurumlar?ndan Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi'nin 157 y?ll?k tarihinde ilk kez bir Türk kad?n? 'üye' olarak seçildi.
Pittsburgh Üniversitesi T?p Fakültesi Bilgisayar Destekli Sistem Biyolojisi Bölümü Kurucu Ba?kan? Prof. Dr. ?vet Bahar, ilaç tasar?mlar? üzerine çal???yor.
?imdilerde Covid-19'a çare olacak bir ilaç geli?tirme projesinde de yer alan Prof. Dr. Bahar, 2016 y?l?nda da ABD Ba?kan? Obama'n?n davetlisi olarak Beyaz Saray'da bir konu?ma yapm??t?.
EN PREST?JL? AKADEM?
Dünyan?n en prestijli bilim akademisi Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi'nin 157 y?ll?k tarihinde ilk kez bir Türk bilim kad?n?, üyeli?e seçildi. 190'? Nobel ödüllü, toplam 2 bin 900 üyesi bulunan akademiye seçildi?ini geçti?imiz pazartesi ö?renen Prof. Dr. Bahar;
"Bu seçim asl?nda ?imdiye dek yürüttü?üm ara?t?rmalar?n sayg?n bir bilim kurumu taraf?ndan kabul görmesi anlam?na geliyor. Bu da çok gurur verici bir ?ey tabii" dedi.
Bo?aziçi Üniversitesi'ndeki 15 y?ll?k kariyerinin ard?ndan 2001 y?l?nda ABD'ye giden ve halen Pittsburgh Üniversitesi T?p Fakültesi'nde, kurucusu ve ba?kan? oldu?u "Bilgisayar Destekli Sistem Biyolojisi" bölümünde 120 ki?ilik bir ekibi yöneten Prof. Dr. Bahar, ayn? zamanda Amerikan Ulusal Sa?l?k Enstitüsü NIH'in destekledi?i projelerle biyolojik bilimler ve ilaç tasar?mlar? alan?nda çal??malar yürüten iki farkl? merkezde daha ba?kanl?k görevini yürütüyor.
Prof. Dr. Bahar, Pittsburg Üniversitesi'nin ?laç Tasar?m? bölümünde de ba?kan yard?mc?l??? görevini sürdürüyor. Prof. Dr. Bahar, 2016 y?l?nda da ABD Ba?kan? Barack Obama'n?n davetlisi olarak Beyaz Saray'a konu?mac? olarak davet edilmi? ve "Çok Ölçekli Modelleme ve Biyolojide Büyük Veri" ba?l?kl? konu?mas?nda, 'süper bilgisayar' teknolojisi ile daha önce yap?lamayan, ilaç tasar?mlar?nda da kullan?lan moleküler ve hücresel düzeydeki simülasyonlar?n nas?l daha h?zl? ve do?ru bir ?ekilde yap?labilece?ini anlatt?.
ÇALI?MALARI, DENEYLER?N HIZLA SONUÇLANMASINI SA?LIYOR
Bo?aziçi Üniversitesi Kimya Mühendisli?i Bölümü'nden sonra malzeme bilimleri konular?nda çal??t???n? anlatan Prof. Dr. Bahar, "Giderek biyolojik malzemelere ilgi duymaya ba?lad?m. 2001 y?l?nda ABD'ye geldim.
Genom teknolojisi alan?ndaki büyük geli?melere paralel olarak bilgisayar destekli hesaplamal? biyoloji önem kazand?. Ben de daha önce polimerlere uygulad???m yöntemleri, biyolojik sistemlere uygulayarak, bilgisayar destekli ara?t?rmalar yapmaya devam ettim buraya geldikten sonra kurdu?um bölümde.
Yapt???m?z ?ey, bilgisayarda biyolojik süreçlerin nas?l çal??t???, moleküller aras?ndaki etkile?imlerin nas?l gerçekle?ti?i konusunda çal??malar yapmak. Bizim yapt???m?z simülasyonlar, daha sonra yap?lacak olan deneylere ???k tutuyor.
Deney say?s?n? azaltmaya ve çal??malar?n sonuca ula?ma süresini k?saltmaya yar?yor. Özellikle artan bilgisayar teknolojilerinden de istifade ederek çok daha süratli, çok daha verimli sonuçlar almaya imkan tan?yor. Ulusal Sa?l?k Bilimleri Enstitüsü (National Institute of Health) destekli projelerde çal???yoruz genellikle" dedi.
'V?RÜSÜN HÜCREYE G?RMES?N? ENGELLEMEYE ÇALI?IYORUZ'
Çal??malar?n?n, temel ara?t?rma alan? içerisinde yer ald???n? vurgulayan Prof. Dr. Bahar, sözlerini ?öyle sürdürdü: "Bu nedenle de bizim bilgisayar destekli yapt???m?z simülasyonlar?n çok farkl? alanlara uygulanma ?ans? oluyor. Benim bu anlamda en fazla yo?unla?t???m konular, son y?llarda nörolojik hastal?klar oldu. Özellikle kanser tedavisine yönelik ilaç tasar?mlar?nda da epey çal??t?m.
Hatta ?imdilerde corona virüs ortaya ç?kt?ktan sonra, bununla ilgili de grubumuz çok yo?un bir ?ekilde çal??maya ba?lad?.
Virüsün hücreye girmesine nas?l engel olabiliriz, ço?almas?n? nas?l azaltabiliriz, o tür sorulara yan?t ar?yoruz. ?u anda birkaç laboratuvarda bizim simülasyonlar sonucu tahmin etti?imiz birtak?m verilerin deneylerle do?rulanmas?na çal???l?yor. Özellikle belirli bir protein üzerine odakland?k.
Virüsün yüzeyinde, insan hücresinin reseptörlerini tan?yan Spike proteinleri var. Bu proteinlerle, virüsün hücre içine girmesini sa?layan ACE2 reseptörleri aras?ndaki etkile?ime engel olarak, virüsün vücutta enfeksiyon yaratmas?n?n önüne geçmeye çal???yoruz.
Bu etkile?imin önüne geçecek ilaçlar?n pe?indeyiz. ?lginç olan gözlemlerimizden biri ise antikoagülan dedi?imiz kan suland?r?c? baz? ilaçlar?n, buna yard?mc? olabilece?i yönünde"
KAN SULANDIRICI ?LAÇLAR COV?D TEDAV?S?NDE YARDIMCI OLAB?L?R
Covid-19 ile sava?ta hedef proteinlerin önemli bir silah olabilece?ini belirten Prof. Dr. Bahar, kan suland?r?c? ilaçlar?n bunu nas?l sa?layabilece?ini ise ?öyle özetledi: "Antikoagülanlar, yani kan suland?r?c? ilaçlar?n ba?land??? protein, virüsün insan hücresine girmesini kolayla?t?ran bir enzim (proteaz). Bu enzim virüsün yüzeyindeki Spike proteininin kendisini içeri alacak ACE2 reseptörünü tan?mas?na yard?mc? oluyor.
Amac?m?z bu enzimin çal??mas?na engel olmak. Baz? kan suland?r?c?lar bu i?i görüyor, gözlemlerimize göre. Dolay?s?yla bu ?ekilde, virüsün insan hücresine girmeye çal???rken kulland??? mekanizmalar? durdurmaya çal???yoruz. Di?er bir deyi?le, enfeksiyonun daha ilk a?amalar?nda önüne geçmeye çal???yoruz. Buna dair çal??malar?m?z? yürütüyoruz yo?un bir ?ekilde"
B?L?M?N ?LERLEMES?NE KATKI SA?LAYANLAR SEÇ?L?YOR
?sminin birkaç y?l önce üyeler taraf?ndan Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi'ne önerildi?ini anlatan Prof. Dr. Bahar, "Seçimler genelde bir veya birkaç üyenin sizi kurula önermesiyle oluyor. Birkaç y?l önce beni önermi?ler. Seçildi?imi Pazartesi günü ö?rendim. Çok ho? bir sürpriz oldu benim aç?mdan tabii ki. Üye seçimindeki en önemli k?staslardan biri de yarat?c?l?k. Yapt???n?z çal??malar?n çok yeni olmas? ve bilimin ilerlemesine önemli katk?larda bulunuyor olman?z gerekiyor.
?unu özellikle vurgulamak isterim, bu akademiye seçilmeme neden olan çal??malar?m?n ba?lang?c? Bo?aziçi Üniversitesi'ndeki y?llar?ma dayan?yor. Çok onur verici bir olay tabii ki. Uluslararas? sayg?n bir kurumda yapt???n?z bilimin takdir edilmesi, sayg? uyand?rmas? anlam?na geliyor bu" diye konu?tu.
PROF. SANCAR VE ACEMO?LU DA VAR
ABD Ulusal Bilimler Akademisi (National Academy of Sciences, NAS), dünyan?n en seçkin bilim akademisi olarak kabul ediliyor. 3 Mart 1863'te, ABD ba?kan?n? bilim teknoloji konular?nda bilgilendirmek göreviyle ABD parlamentosunun kurdu?u akademi, 2005 y?l?nda da Nobel ödülü alan Türk bilim insan? Prof. Dr. Aziz Sancar'? üye olarak seçmi?ti. 2014 y?l?nda da MIT Ekonomi Profesörü Daron Acemo?lu NAS üyeli?ine seçildi.
Farkl? ülkelerden ABD vatanda?? olmayan bir grup bilim insan?n? da yabanc? üye olarak seçen NAS'?n bu üyeleri aras?nda ise Türkiye'den Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Celal ?engör ile Antropolog Prof. Dr. Mustafa Özdo?an yer al?yor. NAS'?n bugün 190'? Nobel ödüllü 2400 as?l üyesi ile 500 yabanc? üyesi bulunuyor.