Dünya nüfusunun yakla??k üçte birinde kans?zl?k oldu?u tahmin ediliyor. Halsizlik, yorgunluk ve ciltte solgunluk belirtileriyle kendini gösteren kans?zl???n tespiti içinse hastaneye gidilmesi, damardan kan al?nmas? ve yakla??k 2 saat süren laboratuvar sürecinin beklenmesi gerekiyor.
ABD'de ya?ayan bir Türk doktor ve mühendisin geli?tirdi?i tele t?p uygulamas? ile kans?zl?k ölçümü tam anlam?yla “göz aç?p kapay?ncaya kadar” yap?labilecek.
Uygulama, FDA onay? ald?ktan sonra tüm dünyada ayn? anda kullan?labilecek. Özellikle saniyelerin bile kritik oldu?u kanamal? acil travma hastalar?nda, kans?zl???n belirteci olan “hemoglobin” ölçümünü 2 saatten 2 saniyeye indirecek uygulamay? geli?tiren Türk Mühendis ve Acil T?p Uzman? Prof. Dr. Selim Suner, geçti?imiz hafta Türkiye Acil T?p Derne?i taraf?ndan Antalya’da gerçekle?tirilen uluslararas? kongreye kat?ld?.
Prof. Dr. Suner, ?stanbul Robert Kolej’den, ABD Brown Üniversitesi Mühendislik Fakültesine, oradan ayn? üniversitenin t?p fakültesi ve ?imdi de Rhode Island Hastanesi Acil T?p Departman? Afet T?bb? Anabilim Dal? Ba?kanl??? ve Acil Durum Haz?rl?k Komitesi Ba?kanl???na uzanan hikayesini ve ekibiyle geli?tirdi?i eMoglobin uygulamas?n?n detaylar?n? anlatt?.
Prof. Dr. Selim Suner
GÖZ AÇIP KAPAYINCAYA KADAR KANSIZLIK TESP?T?
Prof. Dr. Suner, “Acil t?pta asistanl?k yaparken mühendislik a?k?m? t?pla nas?l birle?tirebilirim diye dü?ünmeye ba?lad?m. Kans?zl?k projesi oradan ba?lad?. Acillerde hastalar?n yüzde 80inde mutlaka kan al?n?r ve tahlil yap?l?r.
Kans?zl??? gösteren hemoglobin ölçümü bu verilerden biridir. Hemoglobin ölçümünü kan almadan ve h?zl? bir ?ekilde nas?l yapabiliriz, onu dü?ündük. ?lk önce t?rnaklara bakt?k, oradan olmad?. Sonra göz kapa??n?n içine yöneldik. Göz içi k?rm?z?, neden k?rm?z?? Çünkü oradan kan geçiyor ve deri yok, derideki maddeler yok.
Hemen damarlar?, kan? görebiliyorsunuz. Onun foto?raf?n? çekip ölçebilir miyiz diye dü?ündük ve proje böyle ba?lad?. ?lk önce telefon uygulamas? de?ildi. Dijital foto?raf makinesiyle göz içi foto?raflar?n? çektik, o dijital datay? matematiksel olarak de?erlendirdik ve korelasyonlar yapt?k hastalardaki hemoglobin verileriyle. Sonuçlar iyiydi.
Telefonlardaki foto?raf makineleri art?k o kadar güçlü ki, megapiksel, 16 bit datay? gösteren çok büyük kabiliyeti var bu telefonlar?n. O yüzden cep telefonuna döndü proje.
Onda da gayet iyi sonuçlar ald?k ve bunu bir aplikasyon (uygulama) olarak geli?tirdik. ?steyen cep telefonu ile gözün resmini çekiyor ve 2 saniye sonra hemoglobin konsantrasyonu belirleniyor” dedi.
SA? VE SOL GÖZ ?LE DAMARDAN ALINAN KAN ÖLÇÜMLER? KIYASLANDI
Etik kurul onaylar? al?narak yüzlerce hastan?n dahil edildi?i çal??malarda, hem sa? hem sol göz foto?raflar?ndan elde edilen verilerle, ayn? hastan?n kan?ndan yap?lan ölçümleri k?yaslayarak eMoglobin uygulamas?n? geli?tirdiklerini anlatan Prof. Dr. Suner, Yüzlerce hastada sa? ve sol gözden al?nan verileri kar??la?t?rd?k.
3 bin 500 foto?raf?m?z var bu ?ekilde. Hatta 500 hastayla daha çal??ma yap?yoruz ?u anda. Verilere bakt???m?zda 2 gram desilitre (g / dL) hata pay? oluyor ki bu çok tolere edilebilir bir düzey.
Örne?in birinin kan de?erinde hemoglobin düzeyi 10 (g / dL) ise bizim ölçümümüzde 8 ila 12 aras?nda bir de?er veriyor. Klinik olarak da yeterli bu hata pay?” diye konu?tu.
AC?L KANAMALI HASTALAR ?Ç?N HAYAT KURTARICI OLACAK
Özellikle geli?mekte olan ülkelerde kan testlerinin yap?lmas?n?n laboratuvar ve cihaz imkanlar?n?n k?s?tl? olmas? nedeniyle çok zor oldu?una de?inen Prof. Dr. Suner, özellikle beslenmeye ba?l? kans?zl???n te?hisi aç?s?ndan hemoglobin düzeyinin ölçümünün çok önemli oldu?una dikkat çekerek sözlerini ?öyle noktalad?:
Bu ülkelerde kan almak, laboratuvar imkanlar? çok k?s?tl?. Bu uygulamayla birçok ki?inin kans?zl?k seviyesi çok h?zl? bir ?ekilde ölçülebilecek ve annemi tan?s? yap?lanlarda hemen müdahale edilebilecek. Hastane öncesinde uygulamas? da çok büyük önem ta??yor. Örne?in ambulanslarda kaza (veya iç kanama riskli) vakalarda, hemen bak?labilecek. Yar?m saat sonra bir kez daha kontrol edilebilecek ve yüksek kanama varsa vücutta, böylece saniyeler içinde belirlenebilecek.
Ayr?ca hastane içinde maliyetleri de çok dü?ürecek. 2 saatte al?nabilecek bir bilgi, 2 saniyede elimize geçmi? olacak. Tabii bunu hastalarda kullanabilmek için Amerika’da FDA’den onay almam?z gerekiyor. O onay? almak için de baz? verilerle birlikte ba?vuru yapmam?z gerekiyor. Bu y?l içinde (2023) yapmay? dü?ünüyoruz; 200 hasta verisini daha ald?ktan sonra FDA ba?vurusunu da yapaca??z.
Onay ç?kt?ktan sonra da bunu hemen tüm dünyada yayg?nla?t?rmak çok kolay olacak. Telefon uygulama ma?azalar?ndan hemen yüklenebilecek ve dünyadaki herkes bunu kullanabilecek.”