Y?k?mlara, ölüm ve yaralanmalara neden olan depremlerin k?sa sürede tespit edilmesi için çal??an bilim insanlar?, son 20 y?l içerisinde sürekli geli?en elektronik, haberle?me ve bilgisayar teknolojilerinden de yararlan?yor. Bu kapsamda DAUM, 2 y?l önce DEUS?S projesini ba?latt?. Dokuz Eylül Üniversitesi’nin öz kaynaklar?n?n kullan?ld??? projede, aralar?nda Kandilli Rasathanesi ve Deprem Ara?t?rma Enstitüsü ile yurt d???ndan dan??manlar?n da oldu?u 13 ki?ilik bir ekip yer ald?. Proje ile hasar yaratabilecek düzeyde bir depremin kayna??n? en yak?n konumlarda ve gerçek zamanda tespit edip, bir uyar? sinyalinin gönderilmesi amaçland?. DEUS?S projesinin hayata geçirilebilmesi için test çal??malar?na ba?land?. DEUS?S sayesinde olas? büyük bir deprem an?nda gelecek sinyal otomatik olarak ilgili kurumlara iletilerek, depremin y?k?c? etkisi minimum seviyeye indirilecek. Yüksek gerilim hatlar?ndaki ak?m kesilecek; fabrika, nükleer santral, rafineri, metro, tramvay ve tren gibi toplu ta??ma araçlar?n?n faaliyetleri durdurulmas?na olanak sa?lanacak.
'5 ?LE 30 SAN?YE ?Ç?NDE B?LG? ANLIK GELECEK'
DAUM Müdürü ve Jeoloji Mühendisli?i Bölümü Ö?retim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, 12 farkl? lokasyona kurulmas? planlanan DEUS?S'le ilgili, "Bir alet geli?tiriyoruz. Bu cihazla ilgili bir yaz?l?m ve jeofonlarla ba?lant?l? olarak online sistem sayesinde deprem oldu?u andan itibaren cihaz ilk sinyali al?p, ikinci y?k?c? sismik dalga gelmeden önce metro, do?al gaz, büyük ölçekli fabrika gibi kurumlar?n elektri?ini keserek, can kayb?n?n en aza indirgenmesine katk? sa?layacak. 5.5 ve üstü depremleri a?t??? anda sistem bunu de?erlendirip, sismik kaynaktan uzakl??a ba?l? olarak 5 ila 30 saniye içinde bilgi anl?k gelecek. Bilgi sayesinde elektri?in kesilmesi ve metronun faaliyetinin durdurulmas? gibi gereken çal??ma yap?lacak" dedi.
'3 EKSENL? ?STASYON MEKAN?ZMASI OLU?TURACA?IZ'
Söz konusu cihaza yönelik ayr?nt?lar? da payla?an Prof. Dr. Sözbilir, "DEUS?S'te kullanaca??m?z cihazda, belli teknolojik parçalar? bir araya getirdik. Çin'den jeofonlar getirdik. 3 boyutta çe?itli yönlerde anl?k ölçümler yapabiliyor. Bu sistemi belli yaz?l?mlar çerçevesinde birle?tirdik. Amac?m?z; y?k?c? depremden etkilenecek büyük ölçekli yap?lar?n mekanizmas?n? y?k?c? deprem dalgas? gelmeden önce durdurmak. DEUS?S kapsam?nda elimizdeki 36 jeofonu, ?zmir'in 12 ayr? noktas?na yerle?tirece?iz. Böylelikle 3 eksenli istasyon mekanizmas? olu?turaca??z. ?zmir'in güneyi, kuzeyi ve bat?s?ndaki k?s?mlar?nda. Hem denizdeki faylar? hem karadaki faylar? kontrol edece?iz" diye konu?tu.
Proje üzerinde 2 y?ld?r çal??t?klar?n? belirten Prof. Dr. Sözbilir, "1 ay içinde bu 12 istasyonu kurmu? olaca??z. Ard?ndan 6 ayl?k test süremiz var. AFAD ile çal???yoruz. Onlar?n kontrolünde bu çal??malar? yürütüyoruz. Devletin bilgisi dahilinde, üniversitemiz böyle bir çal??may? gerçekle?tiriyor" dedi.
'M?L?-SAN?YE' MERTEBES?NDE ÇALI?IYOR'
Prof. Dr. Sözbilir, DEUS?S'in çal??ma prensibine ili?kin de ?öyle konu?tu:
"DEUS?S'in unsurlar?, 3 yönde titre?im ölçen sensörler ile bu sensörlerden gelen sinyali dijital ortama dönü?türen sinyal çevirici sayesinde bilgisayarda olu?turuluyor. Böylece taraf?m?zdan geli?tirilen bir yaz?l?mla; erken uyar? sinyali gerçek zamanl? olu?turulmu? oluyor. Buraya verilen çe?itli komutlar ile sinyalin güvenilirli?i test ediliyor. Bu i?lem geli?tirdi?imiz yaz?l?m ve üniversitemizce sa?lanan yüksek i?lem gücüne sahip bilgisayarlar sayesinde 'mili-saniye' mertebesinde yap?l?yor. Sisteme daha önceden tan?mlam?? oldu?umuz e?ik de?er, örne?in 5.5 ve üzeri, güvenlik s?n?rlar? içinde kalm??sa; erken uyar? sinyali taraf?m?za ula?m?? oluyor. Depremin y?k?c? sismik dalgas? gelmeden önce, sismik kaynaktan uzakl??a ba?l? olarak 5 ila 30 saniye öncesinde, sistemin tan?mland??? metro, do?al gaz, büyük ölçekli fabrika gibi tesislerde elektrik devre d??? kal?yor. Bu proje hem deprem s?ras?nda ya?anabilecek can kayb?n? hem de sonras?nda ç?kabilecek yang?n gibi ikincil olaylar?n ya?anmamas?n? ve dolay?s?yla hem can ve hem de mal kayb?n?n azalt?lmas?nda çok önemli bir ad?m olarak de?erlendirilmektedir."