Reuters Haber Ajans?, Türkiye Varl?k Fonu'nun (TVF) corona virüsü salg?n?ndan en kötü etkilenen ?irketlerden Türk Hava Yollar? (THY) ile bir sermaye deste?i ya da finansman sa?lanmas? program? için görü?meler yürüttü?ünü duyurdu. Haberde yüzde 49.12 hissesi TVF'nin kontrolünde olan THY'yi kurtarma program?n?n yöntemi ile ilgili görü?melerin sürdü?ü, hangi yöntemin kullan?laca??n?n ve program?n tutar?n?n henüz netle?medi?i belirtildi.
Türkiye'nin 90 y?lda havac?l?kta çok büyük kazan?mlar elde etti?ini vurgulayan kaynaklar, THY ve di?er özel havayolu ?irketleri süratle desteklenmezse bu kazan?mlar?n kaybedebilece?ini vurgulad?.
Türkiye’de havac?l?k sektörü ekonomisine en hakim isimlerden Pegasus Havayollar? Eski Kurucu Orta??-Dan??man Alper Eliçin, “Varl?k Fonu yüksek faizle borçlan?p, THY'de sermaye art??? yapabilir. Bir de THY hisselerinin kendine ait bölümünü yabanc?lara k?smen veya tamamen satabilir. As?l yapmas? gereken küçülmesini sa?lamak, ama cesaret edemiyor” dedi.
Eliçin ?öyle devam etti: “Esas olan bu a?amada ciddi ve bilinçli küçülmeye gitmektir. Bu ?artlarda küçülerek güçlenmek, zaman? gelince yeniden büyümenin temellerini atar. Bir nevi a?aç budamak gibi. Böyle bir strateji borçlanmay? veya hisseleri nispeten uygun fiyata satmay? kolayla?t?r?r.”
DÜNYA HAVACILI?I EN ZOR 6 AYINA G?RD?
Sektörün mali yap?s?n? yak?ndan takip eden di?er kaynaklar da çok çarp?c? tespitlerde bulundu. Sektörün içinden geçti?i hassas süreç nedeniyle ?irketlerine zarar vermemek üzere isimlerinin yaz?lmas?n? istemeyen kaynaklar?n, Türkiye havac?l?k sektörüne ili?kin tespitleri ve çözüm önerileri özetle ?öyle:
Dünya havac?l?k sektörünün yüzde 80'ini olu?turan kuzey yar?mküredeki havac?l?k ?irketleri, Eylül ay? sonundan itibaren en zor 6 ay?na girdi. Bu tüm ?irketler için geçerli. Destek almadan ayakta durmak çok zor.
TÜNEL?N UCU MAYIS'TAN ÖNCE GÖRÜNMEZ
Körfez Sava?? gibi daha önceki krizlerin aksine a??r bir belirsizlik var. Tünelin ucu ne zaman görünecek yani a?? ne zaman bulunup yayg?nla?acak bilmiyoruz. Bana sorarsan?z Nisan-May?s gibidir. Peki bu sürede nas?l ayakta kalaca??z.
Elimizde Küresel hava trafi?inin yüzde 82’sini olu?turan yakla??k 290 havayolunu temsilI eden IATA'n?n (Uluslararas? Hava Ta??mac?l??? Birli?i) verileri var. IATA'n?n son ekonomik etki raporlar? ?????nda havayolu i?letmelerinin ayakta kalabilmesi için 2019 y?l? cirolar?n?n 4'te 1'i oran?nda nakit paraya ihtiyac? oldu?u ortaya ç?k?yor. “Bu kadar paran varsa bu süreci atlatabilirsin” diyor.
Bu genel bir standart. Ama 6 aya kadar olanlar çok güçlü… En güçlüler, mesela Soutwest Airlines 8-9 kat?na kadar ç?kabiliyor. Pegasus 2019 cirosunun kabaca 6 ayl?k yani y?ll?k cironun yar?s? kadar nakitle girmi?. Tabi ki onlar da bu aylarda eriyorlar. Dü?tükleri seviyeyi 9 ay?n sonunda görece?iz. Kim olursa olsun acilen bu minimumla 2019 cirolar?n?n 3 ayl?k kar??l??? yani 4'te 1'i kadar hadi 5'te 1'i kadar bir nakit kullanabilir hale gelmesi laz?m.
?oku ya?ad?k, yüzy?l?n en sert k???na giriyoruz. ?imdi nakit olmadan plan yap?lamaz durumday?z ?u an maalesef. Burda ?u akla gelebilir, “Varl?klar var onu sat”. ?yi de sektör ortada yok ki, varl?klar?n de?eri belli de?il. Ortada bir piyasa yok, alan satan yok.
YA DEVLET DESTE?? YA DA UÇAK SATIP K?RALAMA
Dolay?s?yla bir finansman yaratma modeline gitmemiz laz?m. Nas?l olabilir. Birincisi devlet deste?i. ?kincisi e?er devlet finansman sa?layam?yorsa “sale and leaseback”, yani uçak sat?p, geri kiralama stratejisi uygulanabilir. Yani ?u anda nakti elde ediyorsunuz, ileriye dönük kira ödüyorsunuz. Hatta baz? mallar?n sat?lmas? gerekiyor. Bir finansman kayna?? yaratmadan ak?ll? bir plan yapamay?z. Çünkü bir deprem var ortada.
THY'nin uçaklar? ald??? birçok kreditörleri var. Müzakere masas?na oturdu?unda herkesin bekledi?i tek ?ey iyi bir plan?n olmas?…Sonunda devlete gidin, ya da kimden para isterseniz isteyin. Paray? ne yapacaks?n?z, ne süreyle, nas?l diye soracaklar. Bu plan ortada var m?, yok. Bilimsel olarak ortaya konulmu? mu, yok.
THY bu konuya kendi penceresinden bakar. Çünkü daha komplike bir yap?. Ama di?er tarafta özel sektörün bir araya toplan?p nas?l temsil edileceklerini, neye ihtiyaçlar? oldu?unu , hemen bir finans komisyonu kurarak, ihtiyac?n ne oldu?unu tespit etmesi laz?m. Burada Türkiye Özel Sektör Havayolu ??letmecileri Derne?i'ne (TÖSH?D) çok i? dü?üyor.
THY'N?N MAL SATMASI ZOR
THY mal almay? çok iyi biliyor. Piyasada pazarl?k gücü çok artt?. Fevkalade. Ama satmaya gelince satam?yor. THY'nin en zay?f taraf? sat??. Çünkü kamu iktisadi te?ekkülünün bir dönü?ümü… Serbest olam?yor. H?zl? karar verilemiyor. Özel sektördeki ?irketin sahibi, “Ne yapay?m karde?im, ben bu deveyi ald?m 10 liraya, ihtiyaç var ?u anda sat?yorum 2 liraya” der ç?kar adam i?in içinden. Ama THY'de nas?l yapacaks?n?z. Çok acayip bir bürokratik i?lem var. Bir an evvel bir finansman paketine tüm havayollar?n?n ihtiyac? var. Rakiplerimiz Lufthansa'n?n ald??? paket belli. Emirates… Uzun y?llar mücadeleyle stratejik, müthi? kazan?mlar sa?land?. Bunu da kaybetmememiz laz?m.
??RKETLER BU F?NANSMANI ÖDEYEB?L?R
Bu finansman?n ödemeleri uzun vadeye yay?l?r. 2023-2024 hatta 2021'in sonuna do?ru talep normale dönmeye ba?layacakt?r. Ondan sonra da ödemeler, cirolar içerisinde çok önemli oran de?ildir. Yava? yava? hal yoluna konulur. Havayolu i?letmelerine hizmet ve malzeme sa?layan yerli tedarikçilerin say?s? çok artt?. Sa?lanan finansman o küçük KOB?'leri de korumu? olacak. Müthi? bir sektör. 3'üncü 3 ayda da sonuçlar o kadar iyi gelmeyecek. Bunu örtebilecek ya da kendi aya?? üzerinde durabilecek bir THY ya da Pegasus bilançosu göremeyiz. Bu bir hayal olur. Bunu görmek laz?m.
ONURAIR VE CORENDON BÜTÜN YAZI KAYBETT?
Onurair ve Corendon Türkiye'ye çok ciddi say?da turist getiriyor. Turizme dayal? yaz?n çal??an firmalar. Bu yaz? tamamen kaybettiler. Ayakta kalmalar? çok zor.
Tüm havayollar?m?z Eylül sonu en geç Ekim 15'e kadar finansman deste?ine kavu?amazsa k?? çok sert geçer. Finansman derken nakit ve nakit kar??l??? olan teminat mektubu vb bir sürü ?ey var. Bu krizi finansman bularak atlatabiliriz gerçe?inden bo?anamay?z.
PEGASUS BAKIM ?Ç?N YURTDI?INA G?TMEMEL?
Bu sadece kaynak paketi meselesi de?il. Kendi içimizde varolan kaynaklar? nas?l yönetebilece?imizi de ortaya koymak laz?m. Zaten para yok, kendi memleketimizi savunmam?z laz?m. Pegasus'un bu k?? 27 uça??na bak?m yapt?rmas? gerekiyor. Sadece birkaç tanesini Türkiye'de yapt?racak, kalan? için yurtd???na büyük paralar ödenecek.
SEKTÖRDE ?LET???M EKS?KL??? VAR
Elimizde kapasite var. Özellikle TÖSH?D nezdinde müthi? bir ileti?im eksikli?i oldu?unu dü?ünüyorum. Sektör olarak oturulup buna bir çözüm üretilmeli. Ortak bir anlay?? geli?tirilmeli ve ?effaf hareket edilmeli. Finansmanda esnek olma, daha ucuz olma, anlay??l? olma gibi bir uzla?man?n olmas? laz?m. En üst seviyedeki insanlar?n oturup birbirleriyle bir mutabakat kurmalar? laz?m. buna THY de dahil. Yani bu ?irketler üstü, siyaset üstü , her ?eyin üstü bir durum.
ERDA?I: “AC?LEN HAVACILIK KR?Z YÖNET?M MERKEZ? OLU?TURULMALI”
Sivil Havac?l?k eski Genel Müdür Yard?mc?s? Oktay Erda??: “Bütün dünyada, devletler havac?l?k ?irketlerine büyük nakit deste?i sa?larken Türkiye aylard?r ad?m atmad?. Acilen bir havac?l?k kriz yönetim merkezi olu?turulmal?. Türkiye havac?l?k endüstrisinin içinde bulundu?u bu a??r tablo hafifletilmeli, sektör oyuncular?n?n ayakta kalmas? sa?lanmal?d?r. ?irketlerimiz kapand??? takdirde, çok de?erli slotlar kaybedilebilir. Bu ?irketlerin de?il Türkiye’nin kayb? olacakt?r.” (SÖZCÜ)