?ran ile 295 km uzunlu?unda s?n?r? bulunan Van, co?rafi konumu itibariyle ülkelerinden kaçmak isteyen Afganistan vatanda?lar?n?n Avrupa ve di?er bat? metropollerine geçmek istedikleri en önemli geçi? güzergah?. Mültecilerin çok büyük bir k?sm? Van'?n s?n?r ilçeleri olan Ba?kale, Saray, Çald?ran ve Özalp’?n köylerinden Türkiye'ye düzensiz yollardan giri? yap?yor.
M?LYONLARCA DOLARLIK B?R SEKTÖR
?ran ve Türkiye ba?ta olmak üzere birkaç ülkeyi kapsayan geni? bir a?a sahip olan insan kaçakç?lar?yla anla?an ve onlar?n arac?l??? ile ülkelerinden ç?karak ?ran’?n s?n?r bölgelerinde bir araya gelen Afganlar, yine kaçakç?lar taraf?ndan farkl? güzergahlardan geçirilerek Türkiye s?n?r?na ula?t?r?l?yor.
Milyonlarca dolarl?k ticaretin döndü?ü bu düzensiz geçi?lerin nerede ise tamam? Van’a ba?l? ilçeler üzerinden gerçekle?iyor. Afganistan’dan ?ran’a geçen mülteciler haftalar boyu yürüyerek Van’?n Ba?kale, Saray, Çald?ran ve Özalp ilçelerine ba?l? köylere ula?abiliyor.
RESM? RAKAMLARA GÖRE YILLIK 500 B?N GEÇ?? VAR
Afganistan-?ran aras?ndaki yolculuklar?n? ekonomik güçlerine göre ya at s?rt?nda ya da yürüyerek tamamlayan mülteciler bir çok engelin ard?ndan Van’a ula??yor. Mültecilerle ilgili çal??malar yürüten de?i?ik sivil toplum kurulu?lar? taraf?ndan yap?lan aç?klamalara göre y?ll?k ortalama 500 binin üzerinde mültecinin Van’dan Türkiye’ye giri? yapt??? belirtiliyor.
Bu mültecilerin bir ço?u zaman zaman eksi 25-30 dereceyi bulan hava ko?ullar?nda donarak ya?amlar?n? kaybederken, s?n?r? geçebilmeyi ba?aranlar da kapasitelerinin çok üzerinde göçmenle doldurulan araçlar?n yapt??? kazalarda can veriyor.
EN BÜYÜK K?MSES?ZLER MEZARLI?I VAN’DA
Van’da bulunan Seyrantepe Mezarl???'n?n önemli bölümü Afganistan ba?ta olmak üzere Pakistan, Bangalde? ve ?ran’dan tüm zorluklar? göze alarak yola ç?kan ve bu yolda ya?am?n? yitiren mülteci kimsesizlere ait. Van’a kadar ula?an ancak kaza sonucu, donarak veya di?er nedenlerden ya?amlar?n? kaybeden mülteciler, 15 gün boyunca cenazeleri al?nmazsa bu mezarl??a defnediliyor.
Kimlik bilgileri tespit edilemeyen mültecinin mezar ta?lar? numaraland?r?l?yor veya ölüm tarihine, i?lem yap?lan hastaneye göre s?ralan?yor. ?imdiye kadar yakla??k 400’ü a?k?n mültecinin defnedildi?i mezarl?k, bu yönüyle Türkiye’nin en büyük kimsesizler mezarl??? olma özelli?i ta??yor.
”MÜLTEC?LER?N ÜLKEYE G?R???NE GÖZ YUMULUYOR”
Özalp ilçesine 3 kilometre uzakl?ktaki ?ran’?n Hoy ilçesi s?n?r?ndan çekti?i ve sosyal medya üzerinden yay?nlad??? görüntülerle dikkatleri Van s?n?r?nda ya?anan mültecilerin geçi?lerine çeken Gazeteci Ru?en Takva SÖZCÜ’ye konu?tu.
S?n?rdaki hareketlili?i belgelemek için günlerdir s?n?rda bulundu?unu kaydeden Gazeteci Ru?en Takva ?unlar? söyledi: “Ben son iki gündür s?n?r noktas?ndayd?m. ?ki gece s?n?rda ya?anan bu kaçak geçi?leri belgelemek için çal??t?m. S?n?r güvenlik noktas?nda art?k neredeyse hiç bir güvenlik noktas?n?n çal??mad???n?, mültecilerin tabiri caizse ülkeye giri?lerine göz yumuldu?unu edindi?im bilgiler ?????nda aktarabilirim.”
”?NSAN KAÇAKCILARI K??? BA?INA 400 TL ALIYORLAR”
Van s?n?r?ndan her gece ortalama bin 500 ki?inin geçti?ini ve bunun büyük bir ekonomiye dönü?tü?ünü aktaran Takva, sözlerini ?öyle sürdürdü:
* Van’da, insani dram?n yan?nda ciddi bir ekonomik ve ticaret a?? olu?mu? durumda. Çünkü Van'da ço?unlu?u Afgan uyruklu olan en az bin, bin 500 mültecinin her gece s?n?rlardan Türkiye’ye geçi? yapt???n? biliyoruz. Bu bin 500 ki?i büyük bir ticari a?? ve ekonomiyi beraberinde getiriyor.
* ?ran s?n?r?ndan atlarla gelen her mülteci ba??na rehberler minibüslere getirene kadar 400 TL para al?yor. Arabay? sürüp Van'?n merkezinde bulunan bekleme evlerine oradan da bat?ya, ?stanbul’a, Denizli’ye, Trabzon'a, Düzce’ye, Bolu’ya ta??n?yorlar.
* Muazzam bir ekonomi dönüyor. Bin, bin 500 insan?n her gün geçi? yapt???n? ve her mülteciden 400 TL para al?nd???n? hesaplarsak gecede milyonlarca liral?k bir rant ortaya ç?k?yor.
* Bu muazzam bir sisteme dönü?mü? durumda, çok profesyonelle?mi? durumdalar.
”TAL?BAN ÜLKEDEK? HÂK?M?YET?N? KURDUKTAN SONRA ?K?, ÜÇ KATINA ÇIKACAK”
Afgan mültecilerin Türkiye'ye geçi?lerinin önümüzdeki günlerde artaca??n? belirten Ru?en Takva, ?unlar? söyledi:
* Sadece Türkiye taraf?nda de?il Banglade?’ten ba?layan, Pakistan, Afganistan ve ?ran’da da aya?? olan uluslararas? bir insan kaçakç?l??? düzeni kurulmu?.
* Van’daki geçi?lerin önümüzdeki günlerde özellikle Afganistan’da Taliban’?n ülkedeki hâkimiyetini kurduktan sonra iki, üç kat?na ç?kabilece?ini söyleyebilirim.
* Afganistanl?lar, Taliban'?n yönetiminde orada ya?amak istemiyorlar. Pakistan’dan geçerek ?ran üzerinden Türkiye’ye gelmeyi ba?aran Afganistanl?lar, mümkünse Türkiye’de de ya?amak istemiyorlar, Avrupa’ya özellikle de Amerika ve Kanada’ya ula?mak istiyorlar.
”TAL?BAN’DAN KORKAN MEMUR VE BÜROKRATLAR KAÇMAK ?ST?YOR”
?ltica ve Göç Ara?t?rmalar? Merkezi (?GAM) Ba?kan? Metin Çorabat?r ise uluslararas? kurulu?lar arac?l??? ile Afganistan’da ya?anan geli?melerden s?cak haber alabildiklerini ancak, ülkemize yap?lan giri?lerle ilgili resmi kaynaklardan bilgi alamad?klar?n? söyledi.
SÖZCÜ’ye aç?klamalarda bulunan Çorabat?r, son dönemde Afganistan’dan Türkiye’ye gelmek isteyenlerin büyük ço?unlu?unu Taliban'?n ülke yönetimini ele geçirmesi halinde cezaland?r?lmaktan korkan bürokratlar ve memurlar oldu?unu belirtti.
Birle?mi? Milletler (BM) verilerine göre Taliban sald?r?lar? nedeniyle y?lba??ndan bu yana 223 bin Afgan evlerini terk etmek zorunda kald?, bu say? sadece geçen hafta 56 binin üzerinde oldu?unu ifade etti.
”B?R ANDA 10 B?NLERCE K??? SINIRLARIMIZA DAYANAMAZ”
?GAM Ba?kan? Çorabat?r, bu kesimin düzensiz göç yöntemlerine ba?vurmak yerine sa?l?k turizmi, konut al?m?, e?itim gibi alternatifleri deneyerek vize almaya çal??t?klar?n? da anlatarak ?unlar? söyledi:
* Afganistan'da Kabil hükümetinin dayanamayaca?? endi?esi ülkede ya?ayan insanlar? göç etmeye itiyor. Bunlar aras?nda Kabil hükümetinin memurlar?, ö?renciler, yüksek düzeydeki bürokratlar var.
* Bu ki?iler, ülkeleri karayoluyla a?arak Türkiye ve oradan da Avrupa'ya gitmeyi denemek yerine, bir ?ekilde vize alarak Türkiye'de güvenli bir gelecek kurmak istediklerini söylüyor.
* Ancak Türkiye bu anlamda Afganistan'dan yap?lan ba?vurulara ço?unlukla olumsuz yan?t veriyor. Bu durumda düzensiz göçü daha da art?r?yor.
* Van ve çevresi öteden beri ?ran, Irak, Afgan ve Banglade?lilerin giri? kap?s?. Ben öyle bir anda 10 binlerce ki?inin s?n?rlar?m?za y???laca??n? beklemiyorum. Çünkü önce ?ran’? a?malar? gerek.
* Ancak bu bir sektör olmu? ve birileri para kazan?yor. Küçük gruplar halinde geçi?lerin devam edece?ini tahmin ediyoruz. (SÖZCÜ)