Cumhurba?kanl??? taraf?ndan hayata geçirilen "Her Y?l 100 bin Sosyal Konut'"uygulamas? için Çevre ve ?ehircilik Bakanl??? yeni bir proje ba?latt?. Bakanl?k 81 ile gönderdi?i yaz?yla Köy Konut Projesi’ni hayata geçirdi?ini duyurdu.
Bakan Murat Kurum imzal? belgede, köy tüzel ki?ili?ine ya da hazineye ait yerle?ime uygun arazilere 50 ba?vuru olmas? durumunda toplu konut yap?labilece?i belirtiliyor. Muhtarlar arac?l???yla yap?lacak taleplerin de Toplu Konut ?daresi’ne (TOK?) bildirilmesi isteniyor.
Projeye göre, köylülerin az pe?inat, dü?ük taksit ve uzun vade ile güvenli, sa?l?kl? ve ya?anabilir konutlara eri?imi sa?lanacak. Toplu konutlar k?rsal yerle?imlerin ve sosyal fiziki altyap?s?, iskân?, yerle?im ihtiyaçlar?n?n giderilmesi için yap?lacak.
Proje ile ayr?ca ya?am kalitesinin iyile?tirilmesi, k?rsal toplumun refah düzeyinin art?r?lmas? ve nüfusun k?rsalda tutundurulmas? hedefleniyor. Yap?lacak evlerin tar?m köy evleri olaca?? ve köyleri modernle?tirece?i savunuluyor. Proje kapsam?nda, içme suyu havzas?, milli park, devlet mera alan?, do?al ve kültürel sit alanlar? gibi koruma bölgelerinde konut yap?lam?yor. Ancak devlet isterse bu koruma alanlar?n? da kaspam d??? b?rakarak yap?la?maya açabilir.
Daha önce de k?rsal alanlarda benzer toplu konut projeleri yap?lm??t?. Örne?in Rize Hem?in’de dere kenar?nda alt? katl? ve dört katl? ah?ap kapl? s?ra s?ra beton binalar yap?ld?. Baraj sular? alt?nda kalacak Hasankeyf’teki tarihi evlerine yerine 'Yeni Yerle?im Yeri'ne tek tip evler in?a edildi. ?anl?urfa’da GAP projesi kapsam?nda baraj sular? alt?nda kalacak evlerin yerine avlulu evler yap?ld?. Ancak bunlar?n ço?u köy halk?n?n ihtiyac?na kar??l?k vermekten uzak kald?.
Uzmanlar, planlanan bu Köy Konut Projesi'nin de hem benzer sorunlara yol açabilece?i hem de bölgenin kültürel yap?s?n?n bozabilece?i ve köyleri köy olmaktan ç?karabilece?i nedeniyle ku?kuyla bak?yor.
Restorasyon ve koruma konular?nda uzman Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarl?k Fakültesi ö?retim üyesi Hamiyet Özen’e göre, hiçbir köyde yan yana ayn? evlerden olmaz. Dünyada da bunun örne?i yok. Nedeni k?rsalda her ailenin kendine özgü bir yap?s?n?n olmas?. Özen, ister yaylaya isterse köye, nereye yap?l?rsa yap?ls?n kesinlikle k?rsal alanda tek tip ev yap?lamayaca??n?, yap?l?rsa köylerin köy olma özelli?ini kaybedece?ini anlat?yor.
"Köylerde bu tip proje olmaz"
"Gözümü kapat?p do?up büyüdü?üm köyde 20 tane bile tek tip evi hayal dahi edemiyorum” diyerek projenin sak?ncalar?n? ?öyle s?ral?yor:
"Ben Artvin ?av?atl?y?m. Sürekli köyüme giderim. ?av?at zaten sakin ?ehir seçilmi? bir yer. Kültürel ve do?al miras? var. Seçilmi? bir yer. Toplu konut yap?l?rsa sakin ?ehir statüsünde kalabilecek mi? TOK? bu ?artlar? yerine getirebilecek mi? Tek katl? yap?lar yap?lsa bile olmaz. Ben daha önce TÜB?TAK ve Çevre ve ?ehircilik Bakanl???’na bu konuda çal??malar yapt?m. 'Köylerde bu tip proje olmaz' diye raporlar sundum."
Projenin özellikle de Karadeniz'deki do?al güzellikleri etkilemesinden endi?e ediliyor. Karadeniz’in en özgün özelliklerinden biri olan yaylalar? bölge sakinlerinin d???nda her y?l binlerce yerli ve yabanc? turist ziyaret ediyor. Rize Çaml?hem?in’deki bulutlara as?l? gibi duran Pokut Yaylas?, Sal Yaylas? ba?l?ca örneklerinden. Buralarda hem birbiri ile uyumlu hem de birbirinden çok farkl? ah?ap yap?lar da mevcut.
Bir zamanlar Çaml?hem?in halk?n?n Rusya’ya gidip, geri döndüklerinde Rusya’daki mimariye benzer in?a ettikleri konaklar, F?nd?kl? Ça?layan Vadisi’ndeki dolgu evler, Trabzon’daki Çaykara Vadisi’ndeki evler, Sümela Karacakaya Köyü yerel mimarinin dikkat çeken örneklerinden. Ordu’da bir Gürcü Köyü olan Kabakda??’ndaki evler, Kastamonu’daki P?narba?? Köyü’ndeki benzersiz ah?ap evler de bölgenin özgün yap?lar?ndan.
"Devlet eski evini onars?n, yeni ev yapacaksa destek versin"
Uzmanlar bu bölgelere toplu konutlar yap?lmas?n?n tam bir y?k?m olaca??n? belirtiyor.
Özen’e göre, bu bölgelere da??n?k halde, 3-4 bina yap?lsa fazla göze batmayabilir. Ancak TOK? olduktan sonra en az 20-30 birbirinin ayn?s? bina yap?l?r. Bu da yeni bir yerle?ke anlam?na gelir.
Özen, "Köyü tiple?tirdi?iniz zaman köyler köy özelli?ini kaybeder" diyor.
Yeni yap?lar?n elbette yap?labilece?ini savunan, buna ihtiyaç da oldu?unu belirten Özen, önerdi?i çözümü ise ?öyle aç?kl?yor: "Yöre karakterini yans?tan proje olabilir. Ama bu yazl?k site gibi olamaz. Devlet eski evini onars?n, yeni ev yapacaksa destek versin, mimari destek versin. Yap? yap?lmas?n demiyoruz. Ancak tiple?me olmas?n."
K?rsalda acil sorun toplu konut de?il
K?rsal kesime destek verilmesi her zamankinden daha acil bir konu. ?stanbul Barosu Çevre Hukuku avukatlar?ndan Alp Tekin Ocak, k?rsal mekânlar?n konusunda bin kez dü?ünmek gerekti?ini ?öyle anlat?yor: "K?rsal kalk?nma için tar?m ve hayvanc?l?k faaliyetlerin desteklenmesi, organik tar?mlara geçilmesi gerekiyor. K?rsal yap?lar?n do?al ortamlar?yla birlikte korunmas? ve gelece?e ta??nmas? çok önemli. Ancak kar??m?zda TOK? ç?k?yor. Bu çok büyük çeli?ki."
Köylerdeki en acil sorunun konut olmad???n?, buna kadar alt yap? ba?ta olmak üzere acil pek çok sorun oldu?una dikkat çeken Ocak, toplu konutlar?n k?rsal ya?am? belki de daha ya?anmaz hale getirece?ini savunuyor.
Köylerde beton gelene?i ba?layacak
Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Ö?retim Üyesi O?uz Kurdo?lu da projenin tamamen ekonomik amaçl? bir giri?im oldu?u iddias?nda. Kurdo?lu, "?n?aatla ülkenin kalk?namayaca??n? yak?n bir geçmi?te gördük. K?rsal alan?n betonla?mas?n?n kalk?nmaya bir faydas? olmayaca?? gibi köylerin ve k?rsal alanlar?n da tahribi ile sonuçlanacak ve köylerde beton gelene?i ba?layacak" diyor.
Türkiye’de pek çok k?rsal bölgenin kendi gelene?i ve kültürü oldu?unu belirten Kurdo?lu, "Bir çürük elma bir sepet çürük elmay? çürütür" diyerek, betonun köylere girmesi ile gelenekselsivil mimarinin kaybolaca??n?, kötünün iyiyi kovaca??n?, betonun hem h?zl? hem de ucuz olmas?ndan dolay? bir kültürün yok olaca??n? savunuyor.
Kurdo?lu’na göre, özellikle ta? ustal??? ülkede h?zla bitiyor. Kurdo?lu, "E?er bir destek sa?lanacaksa bu ustalara köylüye destek olunsun, ta? ev isteyen ta? ustas? bulunsun, ah?ap ev isteyene ah?ap temin edilsin. Yap?labilecek en güzel destek bu ?ekilde olur" diyor.
Kurdo?lu’na göre, TOK?’nin meralara, yaylalara toplu konut yaparsa eko turizm de son bulur.
Talep köyden göçenlerden
Bakanl???n yaz?s?na göre, en az 50 ki?inin ba?vurusu ?art. Bu say? tamamlanmazsa toplu bir konuttan söz edilmeyecek.
Artvin’in ?av?at ilçesindeki Hanl? Köyü eski muhtar? Asker Dede, burada ba?ka bir ayr?nt?ya dikkat çekiyor. O da, asl?nda köylülerin bu yönde bir talebi olmad???: "Bizim köyde 200’ün üzerinde talep var. ?imdi köyde ya?amayanlar çocuklar? için ev istiyor. Bana sorsalar s?cak bakm?yorum. Çocu?uma da ‘talepte bulunma’ dedim."
Köylere belgeler Haziran ay? içinde ula?t?. Henüz talep toplama i?lemleri bitmedi. Taleplerin ne zaman bitece?i, projenin ne zaman uygulamaya geçece?i ve de en önemlisi köylere nas?l konutlar yap?laca??na dair henüz bilgi bulunmuyor.