TMMOB'dan yap?lan aç?klamada ?u ifadelere yer verildi;
''Yap?m?na 1957 y?l?nda ba?lanarak, 1960 y?l?nda tamamlanan, 1963-2000 y?llar? aras?nda Frans?z Donanmas?nda sonra Brezilya Donanmas?nda kullan?ld?ktan sonra hurdaya ayr?lan Uçak gemisi NAe Sao Paulo’nun SÖK Denizcilik taraf?ndan aç?k artt?rma yolu ile sat?n al?narak Alia?a’ya söküm için getirilece?ine dair haberler bas?nda ve sosyal medyada payla??lm??t?r.
Alia?a Bölgesinde ya?anan çevre ve halk sa?l???na yönelik olumsuzluklar TMMOB ?l Koordinasyon Kurulu taraf?ndan da y?llard?r dile getirilmektedir. Ülkemizde ?zmir ili Alia?a ilçesinde Nemrut körfezinde yakla??k 380 000 m2 arazi üzerinde 22 adet gemi söküm tesisinde y?lda yakla??k 900 000 ton hurda gemi sökülmekte, parçalanarak özellikte demir-çelik sektörü için hammadde girdisi sa?lanmakla birlikte, gemi sökümünün yaratt??? çevre kirlili?i ve i?çi sa?l???na yönelik olu?turdu?u riskler bölge için ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir. Gerçekle?tirilen uygulamalar ile ilgili olarak kar??m?za ç?kan tablo ve ya?anan örnekler de kayg?lar?m?z? ve hakl?l???m?z? artt?rmaktad?r.
ÖNEML? ÖLÇÜDE ÇEVRE K?RL?L??? OLU?TURMA R?SK? VAR!
Hurda gemi söküm i?lemleri, çevre ve insan sa?l??? aç?s?ndan kirletici unsurlar ta??mas? nedeniyle, kontrol alt?nda bulundurulmas? ve çevre aç?s?ndan gerekli önlemlerin al?nd??? bölgelerde yap?lmas? gereken çevresel riski yüksek faaliyetlerdir. Genellikle 20 ya? ve üzeri gemilerin yap?m?nda izolasyon maddesi olarak kullan?lan asbestin sökülmesi, geçici ve nihai depolanmas?, hurda gemilerde faaliyet türlerine göre farkl? türde at?klar?n, a??r metallerin, madensel ya?lar?n, Poliaromatik Hidrokarbonlar?n (PAH), Poliklorlü Bifenillerin (PCB), tehlikeli at?klar?n önemli ölçüde çevre kirlili?i olu?turma riski bulunmaktad?r. Çevresel riski yüksek olan ve gerçekle?tirilmesi halinde gerekli özel önlemlerin al?nmas? ve uygulanmas? maliyetleri de yüksek olan gemi söküm sektörü Avrupa ülkelerinde tercih edilmemekte, Türkiye’nin lider olarak yer ald??? Gemi Söküm Sektörünün yap?ld??? di?er ülkelerin Pakistan, Hindistan ve Banglade? gibi ülkeler olmas? bu liderli?i sorgulatmaktad?r.
Tehlikeli at?klar?n s?n?r ötesi ta??nmas? ve bertaraf? ile ilgili 1992'de imzalanan ULUSLARASI BASEL SÖZLE?MESI ve 31 Mart 2017 tarihinde ise Gemilerin Güvenli ve Çevreye Duyarl? Geri Dönü?ümü hakk?nda HONG KONG ULUSLARASI sözle?mesi TBMM taraf?ndan onaylanm??t?r. Sözle?menin amac?, insan sa?l???na, güvenli?ine ve çevreye kar?? bir risk olu?turmayacak ?ekilde faaliyet göstermelerini sa?lamak amac?yla gemiler ve gemi Söküm tesisleri için standartlar? belirlemektir.
Bu çerçevede
1) Söküme gelen gemilerin yap?s?nda ne tür tehlikeli maddeler kullan?ld??? ve bununla ilgili envanterinin ç?kart?lmas?, gemilerin tehlikeli at?klardan ar?nd?r?lmas? zorunludur.
2) Gemi geri dönü?üm plan? özel olarak her gemi için detayl? olarak haz?rlanmal?d?r..
3) Planda Geri Dönü?üm Tesisi içerisinde geri dönü?ümü yap?lamayacak tehlikeli maddelerin bertaraf edilmesi veya çevreye zarar vermeyecek ?ekilde muhafaza edilmesi net olmal?d?r.
Gemi ancak bu ?artlar alt?nda Ülke karasular?na al?n?p, ba?tankara yap?larak söküm iznine tabi tutulabilecektir. ?dari prosedürün amac? hem tehlike arz eden sektör faaliyetini kontrol alt?nda tutmak hem de çevre ve insan sa?l???n?n korunmas?n? sa?lamakt?r. Ancak ya?anan süreçler gemi söküm i?lemlerinin ulusal ve uluslararas? mevzuata uygun ve ?effaf bir ?ekilde yürütülmedi?ini göstermektedir. Ülkemizin At?k ?thalat?nda gerçekle?tirilen yüksek oranlar ile At?k Çöplü?ü Olma politikas?n? ortaya koymaktad?r. Gemi geri dönü?üm faaliyet alan?nda da Uluslararas? Sözle?me ve ulusal mevzuat hükümlerini dikkate almaks?z?n, içeri?inde sa?l??a ve çevreye zararl? maddeler içeren gemiler bir k?s?m yollar ile karasular?na getirilmekte ve bu usulsüzlüklerin ortaya ç?k???n? engellemek ad?na büyük bir h?zla bu kirli gemiler söküme al?nmaktad?r.
KU?TO GEM?S? ÖRNE??
Farkl? türlerde tehlikeli madde içeren gemilerin denizin içerisinde ve karada sökülmek suretiyle gerçekle?tirilen sökme i?leminin karada ve denizde yaratt??? çevre kirlili?inin yan? s?ra binlerce ton metal içeren gemileri denizde ve/veya kumsalda oksijen kayna?? ile kesme yöntemi ile yürütülen çal??malarda hava kirletici bile?enleri atmosfere verilmektedir. Alia?a’da gemi söküm faaliyetleri kaynakl? çevresel ve sa?l?k riskleri karnesi de ku?kular? büyütmektedir. 2015 y?l? Ocak ay?nda Alia?a’ya getirilen zehir yüklü gemi Kuito, mevzuat hükümlerine ayk?r? olarak ülke karasular?na getirilmi?, Çevre Mühendisleri Odas? ve ?zmir Barosu’nun yürüttü?ü hukuki süreçlere ra?men ba?tankara edilerek çok k?sa süre içerisinde sökülmü?tür. Söküm i?lemi tamamland?ktan aylar sonra ?zmir 3. ?dare Mahkemesi taraf?ndan yürütmeyi durdurma karar? verilmi?tir. Sökümü yap?lan gemiden ç?kan at?klar?n türü ve miktar?, nas?l bertaraf edildi?i, radyoaktivite içerip içermedi?i, sökülen parçalar?n nereye gönderildi?i yönünde herhangi bir bilgi bulunmamaktad?r.
Kuito Gemisi ile ya?anan süreç 2016 y?l?nda ETHANE adl? s?v?la?t?r?lm?? do?al gaz tankerinin sökümü s?ras?nda da ya?anm??, aç?lan davalar ve al?nan yürütmeyi durdurma kararlar?na ra?men Gemi Sökümü gerçekle?mi?tir.
ASBEST VE RADYOAKT?V?TE R?SK?
Son günlerde; yap?m?na 1957 y?l?nda yap?m?na ba?lanarak, 1960 y?l?nda tamamlanan, 1963 -2000 y?llar? aras?nda Frans?z Donanmas?nda sonra Brezilya Donanmas?nda kullan?ld?ktan sonra hurdaya ayr?lan Uçak gemisi NAe Sao Paulo’nun SÖK Denizcilik taraf?ndan aç?k artt?rma yolu ile sat?n al?narak Alia?a’ya söküm için getirilece?ine dair haberler payla??lan CLEMENCEAU s?n?f? geminin ?MO NO: MMSI 710442000 PWSP kayd?n?n bulundu?u bilinmektedir. Yap?m y?l? da göz önünde bulunduruldu?unda, asbest ve radyoaktivite dahil olmak üzere önemli miktarda tehlikeli ve zararl? at?k içerdi?i, söz konusu geminin sava? gemisi olmas? itibari ile nükleer denemelerde kullan?ld??? iddia edilmektedir. Yap?m y?l? ve teknolojisi göz önüne al?nd???nda yüksek miktarda tehlikeli ve zararl? at?k içeren bu gemi ile ilgili iddialar?n do?ru olmas? halinde, çevreye ve canl? ya?am?na telafisi mümkün olmayan zararlar verece?i bilinen bir gerçektir. Geminin al?m fiyat? ton ba??na 75 $ oldu?u iddia edilmektedir. Gemi Söküm Sektöründe ortalama metal fiyat?n?n ton ba??na 450$ oldu?u bilinmektedir. Sat?n alma fiyat? piyasa ortalamalar?n?n çok alt?nda olan bu geminin fiyat? “ucuzdur vard?r bir hikmeti” sorusunu da gündeme getirmektedir.
Geminin Avrupa’da bulunan Gemi Söküm tesislerinde sökülmemesi, Hindistan’da bulunan tesislerde sökümünün gerçekle?tirilememesi nedeni ile Alia?a’n?n seçildi?i iddialar? bulunmaktad?r. Hindistan’?n sökmeyi kabul etmedi?i Gemiyi Alia?a’da sökülmek üzere hangi gerekçe ve ko?ullarla kabul edilmi?tir? Çevre Kanunu’nun 13. Maddesine göre tehlikeli at?klar?n ithalat? yasakt?r. Ayn? ?ekilde, ülkemizin de taraf oldu?u Tehlikeli At?klar?n S?n?r A??r? Ta??nmas? ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolüne ?li?kin Basel Sözle?mesi de tehlikeli at?k ithalat?n? yasaklamaktad?r. Söz konusu gemi tehlikeli at?klardan ve kontamine olmu? yap?lardan ar?nd?r?lm?? m?d?r?
ASBESTE DA?R ?NCELEME YAPILDI MI?
Geminin 600 ton asbest içerdi?ine ili?kin iddialar bulunmaktad?r. Asbeste dair herhangi bir inceleme yap?lm?? m?d?r? Asbestten ar?nd?r?ld???na dair herhangi bir bilimsel rapor bulunmakta m?d?r? Gemide denetim yap?lm?? ise asbeste dair analiz sonuçlar? nelerdir? At?k gemilerin ithalat? için bir zorunluluk olan uluslararas? geçerlili?i olan bir notifikasyon bulunmakta m?d?r? Gemi Söküm Yönetmeli?i gere?i yabanc? bayrakl? geminin tüm at?klardan ar?nd???na ili?kin belgesinin bulunmas?, gas-free i?lemlerinin gemi Ülkemize getirilmeden önce yap?lm?? olmas?, ilgili makamlardan notifikasyon ve ordino i?lemlerinin tamamlanm?? ve gerekli izinlerin al?nm?? olmas? gerekmektedir.
Alia?a Gemi Söküm Tesislerinde 1974 y?l?ndan beri sökülen gemilerden ç?kar?lan her türden tehlikeli zararl? kimyasal s?n?f?ndan olan bile?enlerin miktar?, nerede ve nas?l ar?t?ld?klar?na dair belgelerin kamuoyu ile payla??lmas? gerekmektedir. Ülkemizde at?k ithalat? ve at?klar?n ülkemize giri? yollar? ya?anan sorunlar örne?inde; Gaziemir`de 2007 Y?l?nda tespit edildi?i ortaya ç?kan, ülkemize giri?i yasak olan, nas?l geldi?ine dair bilgi payla??lmayan radyoaktif at?klarla ilgili sürecin hala devam etti?i, Gaziemir halk?n?n radyoaktif at?klarla birlikte ya?ad???n? bir kez daha hat?rlat?rken; gemide bulunmas? muhtemel radyoaktif at?klar?n nas?l bertaraf edilece?i hususu çevre ve halk sa?l???na ili?kin endi?elerimizi artt?rmaktad?r.
Ülkemizin at?k ithalat? sürecinde Avrupa’n?n üretti?i ancak kendi topraklar?nda bertaraf etmedi?i, ba?ka ülkelerin kabul etmedi?i at?klar?n gönderildi?i bir çöplük haline getirilmesi kabul edilemez Gemi hakk?ndaki iddialar ile ilgili olarak sorular?m?za ilgili kurum, kurulu? ve ki?iler taraf?ndan belgelerle birlikte cevap verilmeden, kamuoyu bilgilendirilmeden geminin ülkemiz karasular?na giri?ine izin verilmemeli, söküm i?lemi gerçekle?tirilmemelidir. Aksi durumda, sürecin hukuksuzca yürütüldü?ü ve fiili durumla tehlikeli at???n ülkemize sokuldu?una dair endi?elerimiz peki?ecektir.
Kamusal sorumlulu?umuz, yasa ve mevzuat?m?z?n bize verdi?i görev ve sorumluluk kapsam?nda süreci takip edece?imizi kamuoyuna duyururuz.''