Sözcü'nün haberine göre; Türkiye'deki trenlerin güvenli bir ?ekilde çal??mas?n? sa?layan kumanda merkezi ani bir kararla kapat?ld?. AB standard?ndaki Da Vinci adl? ileri teknoloji yaz?l?m karart?ld?. 123.9 milyon TL kamu kayna?? harcanarak kurulan Ankara'daki kumanda merkezinin kap?s?na kilit vuruldu. Trenlerin seyir güvenli?i 28 A?ustos'tan bu yana eski usül el yordam?yla yap?lmaya çal???l?yor.
TCDD, do?rudan yolcu güvenli?iyle ilgili bu karar?n nedenini kamuoyuna aç?klamad?. Bu anla??lmaz karar?n nedeni, sistemi kuran ?spanyol devlet kurulu?unun TCDD aleyhine pe? pe?e açt??? 4 dava dosyas?ndan ç?kt?. Dava dosyas?na giren bilgilere göre, TCDD 3 y?ld?r kulland??? sistemde bir tak?m eksiklikler giderilmedi?i için sözle?meyi feshetti?ini savunuyor. Sistemi kuran firma ise bunu kesin bir dille yalanl?yor. ?irkete göre tek mesele TCDD yönetiminin sözle?me d??? kabul edilemez bir talebi.
ÜRKÜTÜCÜ ?DD?A: “ANLIK MÜDAHALE YETK?S? ?STED?LER”
?irketin yarg?ya ta??d??? dosyada aç?kça dile getirdi?i iddia ürkütücü:
''TCDD bizden öyle bir ?ey talep etti ki, bu talep son derece irrasyonel ve ola?an demiryolu ta??mac?l???n?n en temel ilkeleri ile çeli?ir bir durum arz etmektedir. TCDD taraf?ndan altyap? verilerinin anl?k de?i?tirilmesinin talep edilmesi çoklu tren kazalar?na yol açabilecek son derece tehlikeli bir taleptir. ?stenilen talep tren kazas?na yol açmak d???nda hiçbir i?e yaramaz. Bunu kabul etmedik, edemezdik. Sözle?memizi feshettiler. Da Vinci sisteminin ?ifresini istediler, insan hayat? riske girece?i için vermedik. Sistemi tamamen karartt?lar.''
?SPANYA'NIN ASELSAN'INA TÜRK?YE'DE ?HALE YASA?I
Sistemi kuran INDRA Sistemas S.A., büyük hissedar? ?spanya Devleti olan yar? kamu kurumu niteli?inde bir ?spanyol kurulu?u. Türkiye’deki ASELSAN'a benzer bir yap?. Özellikle ula?t?rma, savunma sanayi, enerji gibi yo?un teknoloji gerektiren konularda 135 ülkede 48 bin üzerinde çal??an?yla hizmet veriyor. INDRA, 15 y?ld?r Türkiye'de devlete i? yap?yor. Savunma Sanayi Ba?kanl???'n?n denizalt?, HAVELSAN'?n Blackhawk/Seahawk Helikopterleri, DHM?'nin radar sistemleri bunlardan sadece birkaç?.
Türkiye'nin çok stratejik kurumlar?yla y?llard?r en az 36 proje geli?tiren INDRA, 31 Ekim'de TCDD taraf?ndan ihale yasakl?s? da ilan edildi. ?irketin 11.5 milyon TL alaca?? da ödenmedi.
TAHK?M YÜZLERCE M?LYON TAZM?NAT CEZASI VEREB?L?R
Firma Türkiye'de açt??? 4 ayr? davan?n yan? s?ra, alacaklar?n tahsili yan?nda marka de?eri ve itibar?n?n korunmas? talebiyle konuyu New York'taki uluslararas? tahkime ta??maya haz?rlan?yor. Bu yüzlerce milyon tazminat anlam?na geliyor. Türkiye daha önce aleyhine aç?lan iki tahkim davas?n? kaybedip yüklü tazminat ödemi?ti. Tahkim konusu son olarak Kanal ?stanbul projesiyle ilgili gündeme gelmi?ti. K?l?çdaro?lu, yat?r?mc?lara “?hale girmeyin ödemeyiz” demi?, Cumhurba?kan? Erdo?an, tahkime i?aret ederek, “Söke söke al?rlar” demi?ti.
ANLIK MÜDAHALE NE DEMEK?
Basit bir anlat?mla, TCDD'nin talebi dava dilekçesinde ?öyle anlat?l?yor:
“Da Vinci sisteminde, Türkiye'deki tüm trenler, tüm istasyonlar, tren yollar?, yollar?n e?imleri demiryolu ula??m?yla ilgili tüm veriler sisteme i?leniyor. Bunlar?n tamam? sabit veriler. Yeni bir geli?me oldu?unda bu ayr? bir programda test edildikten sonra sisteme ekleniyor. Ancak TCDD yönetimi bu sisteme, o programa girmeden anl?k olarak yeni bir tren, yeni bir e?im, yeni bir yol tan?mlama yetkisi istiyor.”
INDRA, dava dilekçesinde, bu talebi, insan hayat?n? riske etti?ini aç?kça vurgulayarak reddetti?ini kaydediyor. Bir örnekle de ?öyle netle?tiriyor:
“Saatte 250 kilometre h?zla ilerlemekte olan bir h?zl? trenin seyretti?i güzergahta anl?k olarak canl? sisteme yeni bir istasyon eklenmesi ve hiçbir test yap?lmadan trenin bu istasyonda durmaya zorlanmas? kaç?n?lmaz tren kazalar?na yol açabilecektir. Ayn? ?ekilde hiçbir test yap?lmadan canl? sistemde e?imlerin ve kurplar?n de?i?tirilmesi çok ciddi tren kazalar?na yol açabilecektir.”
SÖZLE?ME 2014'TE ?MZALANDI
TCDD ile INDRA'y? New York'ta uluslararas? tahkimde kar?? kar??ya getirece?i anla??lan serüven 2014 y?l?nda ba?lad?.
12 bin kilometre demiryolu hatt? bulunan Türkiye, tüm medeni ülkelerdeki gibi bir güvenlik sistemi ve kontrol merkezi kurulmas? için harekete geçti.
Rekabete imkan sa?layan aç?k usulde yap?lan ihaleyi INDRA kazand?. 123.9 milyon liral?k proje için 2014'te sözle?me imzaland?.
?spanyol firma tarihi Ankara Gar?'n?n bulundu?u binada uzay üssünü an?msatan bir kontrol merkezi kurdu. Yaz?l?m?n ad? “Da Vinci”ydi.
2018'de geçici kabul yap?ld?, sistem devreye girdi. Türkiye art?k tüm Avrupa ülkeleri gibi trenlerini tek bir merkezden idare edebiliyor, güvenli?ini sa?layabiliyordu.
Ya?anabilecek en küçük sorun hemen farkediliyor, sistem otomatik olarak müdahale edebiliyordu. Bu sayede ya?anabilecek herhangi olumsuz bir durumun da önüne geçilmi? oluyordu. Sistem yakla??k 3 y?l sorunsuz kullan?ld?. 2 y?ll?k garanti süresi içinde tüm bak?m ve iyile?tirmeler yap?ld?. TCDD'nin de bir ?ikayeti olmad?.
DA VINCI’NIN ??FRES?N? VERMED?LER
Ancak ne olduysa 2020 y?l?nda oldu. ?ddiaya göre TCDD, INDRA'dan öyle bir ?ey istedi ki her ?ey tersine dönmeye ba?lad?. TCDD yöneticilerinin istedi?i canl? sistemde altyap? verilerine anl?k müdahale etmekti. INDRA bu talebi reddetti.
INDRA dava dilekçesinde, olu?abilecek olumsuzluklar nedeniyle TCDD’nin sorumluluk üstlenme yaz?s? imzalamaktan da imtina etti?ini savundu. Neredeyse yüzde 100 tamamlanm?? projenin kesin kabulü yap?lmad?. Bu a?amadan sonra ?irketin 11.5 milyon lira alaca?? ödenmedi. 29 Mart 2021 günü sözle?me TCDD taraf?ndan feshedildi ama sistem kullan?lmaya devam etti.
TCDD, Da Vinci'nin ?ifresini istedi. Ancak INDRA çok tehlikeli sonuçlar? olabilece?i için ?ifreleri vermedi. Hatta, durumu Ula?t?rma Bakanl???'na yaz?l? olarak bildirdi.
INDRA 'n?n dava dilekçesinde aç?kça bu talebin çoklu tren kazalar?na yol açabilecek son derece tehlikeli bir talep oldu?u yaz?ld?.
Bu yaz?n?n ard?ndan TCDD 28 A?ustos’ta sistemi tamamen kapatt?.