?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer, Ekonomi Gazetecileri Derne?i’nin 14-15 Haziran tarihlerinde çevrim içi düzenledi?i Küresel Is?nma Kurultay? kapsam?nda yap?lan “Daha ?yi Bir Ya?am ?çin Kooperatifçilik Zirvesi”ne kat?ld?. Büyük?ehir Belediyesi’nin deste?iyle Tarihi Havagaz? Fabrikas? Gençlik Yerle?kesi’nde yap?lan Zirve’de konu?an Soyer, “Ba?ka Bir Tar?m Mümkün” vizyonu ve ?zmir Tar?m?’n? Türkiye’de bugüne kadar uygulanan tar?m politikas?ndan ay?ran iki temel fark?n kurakl?kla ve yoksullukla mücadele oda?? oldu?unu söyleyerek “Ülkemizde suyumuzun yüzde 77’si tar?m için kullan?l?yor. Tar?mda israf ve vah?i sulama acilen de?i?mez ise ne yaz?k ki içecek suya bile hasret kalaca??m?z günler kap?m?zda. Biz, ?zmir Tar?m? ile ekonomik de?eri yüksek, suyu az tüketen, bu topraklar?n atal?k tohumlar?n? ve stratejik ürünlerini destekleyecek bir politika izleyerek, tar?mda harcanan suyu yüzde elli oran?nda azaltmay? hedefliyoruz. Örne?in Küçük Menderes’te yer alt? sular?n?n 300-400 metreye kadar çekilmesine neden olan silajl?k m?s?r gibi ürünler yerine bu topraklar?n kendi iklimine uygun saz çavdar?, mürdümük, gambilya gibi do?al ya???larla büyüyebilen ve besin de?eri çok yüksek yem bitkilerini te?vik ediyoruz. Yan? s?ra tar?mda su israf?n? modern yöntemlerle de?i?tiriyoruz. Böylelikle, kurakl??a kar?? çiftçimizi ve ?ehrimizdeki milyonlar? koruyor, içme suyu kaynaklar?m?z? teminat alt?na al?yoruz” dedi.
Zirveye Köy-Koop ?zmir Birlik Ba?kan? Neptün Soyer, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Genel Sekreteri Dr. Bu?ra Gökçe ve Genel Sekreter Yard?mc?s? Ertu?rul Tugay, akademisyenler, kooperatif ba?kanlar? ve ortaklar? ile gazeteciler kat?ld?.
?mece ruhu
Ba?kan Soyer, konu?mas?nda küresel tar?m tekellerinin büyümesiyle çiftçinin omuzlar?na yüklenen girdi maliyetlerinin küçük üreticileri topra??ndan kopararak kente göçe zorlad???n?, oysa bu topraklar?n binlerce y?ld?r süregelen bir ‘imece’ ruhu ve bu ruhla olu?mu? kooperatifçilik gelene?i oldu?unu söyledi. Kooperatiflerin üreten çiftçiyi, köylüyü korudu?unu vurgulayan Soyer, “Mevcut sistemde tar?mla u?ra?an çiftçilerimiz ürettiklerini satarken, e?er yaln?zlarsa, yani kooperatif bünyesinde bir gücün içerisinde de?illerse, bu küresel çark?n içerisinde bütünüyle savunmas?z kal?yor. Çünkü pazarlama ve ihraç etme gücünden yoksunlar. Ürettikleri ürünleri yok pahas?na sat?yorlar. Dolay?s?yla bu çarkta köylümüz eme?inin, al?n terinin kar??l???n? alam?yor. Tüketici ise ürünü çok daha pahal?ya almak zorunda kal?yor. Üreten çiftçi de üretileni tüketen milyonlarca vatanda??m?z da te?vik edilen bu çark?n en büyük ma?durlar? haline geliyor” dedi.
“?zmir Tar?m? ile bu kadim gelene?e sahip ç?k?yoruz”
Üzerinde ya?ad???m?z bereketli topraklar?n üzerinde binlerce y?ld?r süregelen tar?msal faaliyetler ile insanl??? bugünlere ta??d???n? belirten Soyer, “Okullarda ö?retmenlerimizin söyledi?i gibi geçmi?te kendi kendine yetebilen, çok zengin bir tar?m ülkesiydik biz. Topraklar?m?z bereketini yitirmedi ama bir ?eyler de?i?ti ve bu topraklar bu?day?, saman? bile ithal eder hale geldi” dedi.
“Ba?ka Bir Tar?m Mümkün” vizyonu do?rultusunda “?zmir Tar?m?” politikalar? ile yürüttükleri tüm çal??malar?n bu kadim gelene?e sahip ç?karak ülkemizin gelece?ini güvence alt?na almak oldu?unu belirten Soyer, “?zmir’de köylümüz ve çiftçimiz ba?ta olmak üzere tüm ?ehrin refah?n? art?rmak ve bunu adil bir biçimde payla?t?rmak için çal???yoruz. Kooperatifçilik i?te bu hedeflerimiz do?rultusunda, elimizdeki en önemli araçlardan biri. Pagos, Kültürpark ve Bergama’da açt???m?z üretici pazarlar? ve Halk?n Bakkal?, tüketiciyi kooperatifler üzerinden sa?l?kl? ve ucuz g?da ile bulu?turuyor” ?eklinde konu?tu.
“Dayan??mayla daha kolay üstesinden geliriz”
Hayat? boyunca dayan??man?n ne kadar k?ymetli bir ?ey oldu?una inanarak ya?ad???n? söyleyen Soyer, “Pandemi döneminde ?zmir'de bir kampanya ba?latt?k. ?zmirliler çok büyük destek verdi. Sonra deprem felaketi ya?ad?k. Depremde Türkiye'nin her yerinden destek geldi. ?nsanlar?m?z özellikle afet dönemlerinde birbirine destek olma konusunda çok yüce gönüllü. Neden sadece afet dönemlerinde dayan??may? hat?rl?yoruz? Bu dayan??may?, i?birli?ini, birbirimize sahip ç?kma duygusunu ola?an zamanlarda da hat?rlarsak, o felaketler ya hiç ba??m?za gelmeyecek ya da kolayl?kla üstesinden gelece?iz” dedi.
“?zmir Tar?m? Geli?tirme Merkezi’ni kurduk”
Sadece tarlada ba?lay?p tarlada biten bir faaliyet olarak görülen tar?m?n esasen çok boyutlu ve çok a?amal? bir sistem oldu?unu ?zmir Tar?m? ile ortaya koyduklar?n? söyleyen Soyer, sözlerini ?öyle tamamlad?: “?zmir Tar?m? ürün deseninin planlanmas?ndan lojisti?e, ürünün i?lenmesinden sat?? ve ihracat?na, ARGE ve e?itim faaliyetlerine kadar kapsaml? ve çok yönlü bir süreci kaps?yor. Ayn? zamanda iklim de?i?ikli?i nedeniyle gelecekte ya?anabilecek kurakl??a kar?? toplumu bilgilendirmek ve tar?mda do?ru yöntemleri uygulamal? olarak anlatmak amac?yla Sasal?’da ‘?zmir Tar?m? Geli?tirme Merkezi’ni kurduk. ‘Ba?ka Bir Tar?m Mümkün’ ?iar?yla uygulad???m?z ?zmir Tar?m?, tar?mdaki ç?kmaza kar?? ülkemize ilham verecek çok önemli bir çözüm haritas? sunuyor. Bu konu?maya s??d?ramayaca??m kadar detayl? bir içerik ve uygulama sürecine sahip ?zmir Tar?m?’n?n en temel dinami?i de kooperatifle?me. Al?m ve sat?? garantisi verdi?imiz, ürününü i?leyip markala?t?raca??m?z, sat?? ve ihracat?n? yapaca??m?z tüm üreticilere, kooperatif çat?s? alt?nda örgütlenmelerini esas alarak destek veriyoruz. Bu bizim küçük üreticilerimizi korumak, onlar?n do?du?u yerde doymas?n? sa?lamak, üretimi devaml? k?lmak amac?yla belirledi?imiz ilkesel bir tutum. Kooperatifler üzerinden yapt???m?z milyonlarca liral?k al?m?n, önümüzdeki iki y?l içerisinde yakla??k üç kat artaca??n?, bu vesileyle müjdelemek isterim.”
“Daha iyi bir ya?am için kooperatifler olmazsa olmaz”
Ekonomi Gazetecileri Derne?i Ba?kan? Celal Toprak “Cumhuriyet döneminde kooperatiflerin çok önemli i?levleri olmu?. Sonraki dönemde kent kooperatifleri önemli ba?ar?lara imza atm??. Ama bir türlü kooperatifçilikte sürdürülebilir bir ba?ar? elde edememi?iz. Bu, üçüncü dönem. Art?k hata yapma ?ans?m?z yok. Daha iyi bir ya?am için kooperatifler olmazsa olmaz” dedi.
Zirvede kooperatifçili?in duayen ismi Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in Atatürk ve kooperatifçilik üzerine olan video kayd? da yay?nland?. Bir ülkenin kooperatifçilik olmadan geli?mi? bir ülke olamayaca??n?n alt?n? çizen Ziya Gökalp Mülayim, “Atatürk, iki kooperatifin kurucusu ve orta?? olmu?tur; bunun dünyada örne?i yoktur. Türkiye’de çok fazla küçük üretici var. Küçük üreticiler kooperatif yoluyla geli?ebilir. Küçük üreticiler kooperatifle?meden etkili ve iyi tar?m yap?lmas?, küçük üreticinin eme?inin kar??l???n? almas? mümkün de?il” dedi.
“Kooperatifçilik moda ak?m de?ildir”
Ekonomist gazeteci yazar Meliha Okur moderatörlü?ündeki oturumda Türkiye’de kooperatifçili?in sorunlar? ve çözüm önerileri üzerine konu?uldu. Oturumu açarken iklim krizine de?inen ve su kaynaklar?n?n azald???na dikkat çeken Meliha Okur “Dünya tarihine bak?nca 15 bin sava? ç?kt???n? görüyoruz. Bu sava?lar?n sebebi sudur. 2020 ve sonras?nda dünya siyasetinde su konusu gündemde olacak. Tar?mdaki vah?i sulama bu süreci h?zland?r?yor” dedi.
Ege Üniversitesi Tar?m Ekonomisi Bölümü’nden Prof. Dr. Murat Yercan ise kooperatifçili?in bir amaç de?il araç olarak görülmesi gerekti?ini söyledi. As?l olarak g?da güvenli?i, aile çiftçili?inin sürdürülebilirli?i, genç ve kad?n çiftçilerin korunmas?n?n amaç olmas? gerekti?ini söyleyen Yercan, “Kooperatifçilik moda ak?m de?ildir. Türkiye’de çok fazla kooperatif var. Bu, sürdürülebilir bir sistem de?il. Kooperatif say?s?n? artt?rmadan ortak say?m?z? artt?rmam?z gerekiyor” dedi.
Kooperatifçilik tarihinde ?zmir’in önemi
Dokuz Eylül Üniversitesi Tarih Bölüm Ba?kan? Prof. Dr. Hakk? Uyar da Atatürk’ün kooperatifçili?in babas? oldu?unu söyleyerek “Atatürk 1913-1915 y?llar?nda Bulgaristan’da askeri ate?e olarak kal?yor. Orada kooperatifçilik sayesinde köylünün nas?l kalk?nd???n? görünce Türkiye’de de ba?lamas?n? istiyor. Atatürk bir yandan meclis kurmaya, düzenli ordu olu?turmaya çal???rken bir yandan da köylülü?ü örgütlemek için kooperatifçilik için u?ra??yor” dedi. ?zmir ?ktisat Kongresi’nin ?zmir’de yap?lmas?n?n tesadüf olmad???n? söyleyen Uyar, “?zmir, Kurtulu? Sava??’n?n ba?lad??? ve bitti?i yerdir. Ayn? zamanda ekonomik kalk?nman?n ba?lad??? yerdir. Çünkü bu kongrede Atatürk yeni Türkiye’nin ekonomi politikalar?n?n de?i?ece?ini söylüyor. Yeni Türkiye’nin fetih de?il ekonomi devleti olaca??n? anlat?yor. Ve diyor ki ‘K?l?çla fetih yapanlar yerlerini samanla fetih yapanlara terk edecektir.’ ?zmir, bu nedenle tar?m kooperatiflerinin ba?lang?ç yerlerinden biridir” ?eklinde konu?tu.
“Ortak say?s? artmal?”
Milli Kooperatif Birli?i Ba?kan? Muammer Niksarl? ise Türkiye’deki kooperatiflerin yüzde 75’inin herhangi bir üst yap?ya ba?l? olmad???n?, denetim sorumlulu?uyla ilgili s?k?nt?lar?n oldu?unu söyledi. Niksarl? “Türkiye’deki birliklerin yüzde 60’? kendi üst birli?ine ba?l? de?il. Merkez birliklerin Milli Kooperatif Birli?i’ne ba?l? olma oran? da yüzde 15. Kooperatiflerin kendi yap?s?na bak?nca yüzde 65’inin bireysel ortak say?s?n?n 100’ün alt?nda oldu?unu görüyoruz. Bu say?larla piyasada ekonomik faaliyet yapmak zor” dedi. Kooperatifçilikle farkl? bakanl?klar?n ilgilendi?ini, farkl? yasalar?n oldu?unu da belirten Niksarl? “41 kooperatif türü var. Öncelikle Türkiye’de kooperatiflerle ile ilgili tek bakanl???n ilgili olmas? laz?m. Denetimi sistemli hale getirmek gerek. Dikey örgütlenme zorunluluk olmal?” dedi. Ege’nin Türkiye’de kooperatifçili?e önderlik yapt???n? söyleyen Niksarl?, “Hala Türkiye’de en ba?ar?l? kooperatifler nerede çok derseniz Ege’de derim” dedi.
“Küçük aile çiftçili?i önemli”
Köy Koop ?zmir Birlik Ba?kan? Neptün Soyer’in moderatörlü?ünü yapt??? ikinci oturumda ise kooperatif ortaklar? kendi deneyimlerini aktard?. Neptün Soyer oturumu açmadan önce küçük aile çiftçili?inin önemine de?inerek “BM, 2014 y?l?n? küçük aile çiftçili?i y?l? ilan etmi?ti. O dönemden beri küçük aile çiftçili?i önemseniyor. Çünkü Türkiye’de Amerika ve Kanada’daki gibi büyük arazilerimiz yok. O yüzden küçük aile çiftçili?ini vurguluyoruz. Bu aileler tek ba?lar?na yapamayacaklar?n? bir araya gelerek yapabilirler” dedi. 1969’da Mahmut Tükmeno?lu’nun Bademler’de kurdu?u Köy-Koop’un logosunda kad?n ve erke?in el ele oldu?unu vurgulayan Soyer, tar?mda kad?n?n rolüne de dikkat çekti.
Deneyimlerini aktard?lar
H?d?rl?k Tar?msal Kalk?nma Kooperatifi Ba?kan Yard?mc?s? Seval Do?anlar ise kooperatifi dayan??ma içinde kurduklar?n? söyleyerek “Önce kap? kap? gezip Seferihisar’da ne yap?labilir onu tespit ettik. Seferihisar’?n gelece?inin tar?m ve turizmde oldu?unu gördü?ümüz için kad?nlar?n bunun üzerine gitmesi gerekti?ini dü?ündük. Bir süre sonra e-ticaret yapar seviyeye geldik. Bu sayede pandemi dönemini de zorluk ya?amadan atlatabildik. Türkiye’de e-ticaret yapan ilk kooperatif olarak tüzüklere e ticaret yaz?lmas?n? sa?lad?k ve TÜS?AD ve Bili?im Derne?i taraf?ndan e-ticaret konusunda ‘seferipazar.com’ sayfam?zla 2013’te Türkiye’de birincilik ödülü ald?k” ?eklinde konu?tu. H?d?rl?k Tar?msal Kalk?nma Kooperatifi orta?? Suna Kalayc? ise “Kooperatif orta?? olarak ald???m e?itimlerle, birlik ruhuyla e-ticaret ile tan??t?m” diyerek kendi paras?n? kazanman?n mutlulu?unu ya?ad???n? dile getirdi.
Zeytinlik Gölcük Tar?msal Kalk?nma Kooperatifi orta?? Nazmiye Aynal? ise “14 kad?n ipek böce?i yeti?tirmek için bir araya gelmi?tik. Peynirden yumurtaya her ?eyi üretiyorduk. Ama markam?z, ad?m?z yoktu. ?zmir Köy-Koop Birlik Ba?kan?m?z?n bizi yönlendirmesi ve Köy-Koop e?itimleriyle köyümüzdeki kooperatife ortak olduk” ?eklinde konu?tu