Çevre Mühendisleri Odas? Yönetim Kurulu Üyesi Arzu Yücel, son y?llarda Türkiye genelinde ve ?zmir'de artan orman yang?nlar? ile geri dönü?üm tesislerindeki plastik yang?nlar?na ili?kin de?erlendirmelerde bulundu. Yücel, bu yang?nlar?n, özellikle PM2.5 denilen ince partikül madde ve toksik gazlar?n atmosferde yo?unla?mas?na neden oldu?unu söyledi. Orman yang?nlar?n?n yaz aylar?nda hava kalitesinin kötüle?mesine yol açt???n? dile getiren Yücel, "?klim de?i?ikli?ine ba?l? olarak ise orman yang?nlar?n?n daha s?k, ?iddetli ve uzun süreli olaca?? öngörülüyor. Küresel ölçekte yang?n sezonu yüzde 20 uzam?? durumdayken, orman yang?nlar? s?ras?nda ortaya ç?kan emisyonlar atmosferde yay?larak hava kalitesini dü?üren karma??k bir kar???m içerir. Bu kar???mda karbondioksit, metan olan sera gazlar?, diazot monoksit, fotokimyasal olarak reaktif bile?ikler ve PM2.5 öne ç?kar" ifadelerini kulland?.
'KONAK'IN 12 KATI BÜYÜKLÜ?ÜNDE ALAN YANDI'
?zmir'de 25 Haziran'da Foça Il?p?nar'da ba?layan yang?nlar?n bir hafta boyunca birçok noktada sürdü?ünü hat?rlatan Yücel, "Alia?a Bozköy, Bornova Yakaköy, Menderes Kuyucak, Seferihisar, Çe?me, Urla, Ödemi? gibi birçok bölgede yang?n ç?kt?. ?zmir Orman Bölge Müdürlü?ü s?n?rlar?nda kalan Manisa'n?n da dahil oldu?u alanlarda toplamda yakla??k 30 bin hektar yand?. Bu, Konak ilçesinin yakla??k 12 kat? büyüklü?ünde bir alan" dedi.
Ulusal Hava Kalitesi ?zleme A?? verilerine göre, 3 Temmuz 2025'te Akhisar'da hava kalitesi indeksi (HK?) 30-40 seviyelerindeyken, yang?n sonras?nda bu de?erlerin 55-60 seviyelerine yükseldi?ini kaydeden Yücel, sözlerini ?öyle sürdürdü:
"Benzer art??lar Çe?me, Seferihisar ve Kar??yaka'daki istasyonlarda da görüldü. Ancak sisteme yüklenen veriler yetersiz ve süreklilik arz etmiyor. Yang?n kaynakl? emisyonlar?n zamansal ve mekânsal da??l?m?n? hem yer ölçümleri hem de uydu verileri ile analiz etmek önemli."
'ORMAN YANGINLARI GAZ VE AEROSOL KAYNA?I'
Bir gaz ve aerosol kayna?? olan orman yang?nlar?n?n devam ederken ve söndürüldükten sonraki günlerde hava kalitesini olumsuz yönde etkiledi?ine de?inen Yücel, "Kirleticiler meteorolojik ko?ullara ba?l? olarak çok geni? alanlara ta??n?rken, çevre ve halk sa?l??? aç?s?ndan risk olu?tururlar. Karbon sal?m? nedeni ile iklim de?i?ikli?ine önemli ölçüde katk?da bulunur. Yanma sonucunda bitki örtüsü ve tar?m alanlar? do?rudan zarar görebilece?i gibi, atmosfere yay?lan hava kirleticiler nedeniyle bitki sa?l??? ve tar?msal verimlilik olumsuz etkilenebilir. Ayr?ca, yüzeysel ak??la ta??nan kirleticiler su kalitesini bozabilir. Ara?t?rmac?lara göre Akdeniz ba?ta olmak üzere dünyada yang?n emisyonlar?na ba?l? sa?l?k etkilerinin 21. yüzy?l?n ortalar?nda zirve yapmas? beklenmektedir" aç?klamalar?nda bulundu.
'YANGIN SIRASINDA ATMOSFERE YAYILAN K?RLET?C?LER SA?LIK AÇISINDAN EN R?SKL? GRUP'
Günümüzde halk sa?l???n? do?rudan ilgilendiren yang?n risklerinin y?l?n çok daha geni? bir zaman aral???na yay?ld???n? söyleyen Yücel, "Bu etkilerin nicel olarak daha do?ru tahmin edilebilmesi için maruziyet ölçümlerine, emisyon ölçümlerine ihtiyaç vard?r. Yang?n s?ras?nda atmosfere yay?lan kirleticiler aras?nda PM2.5 partikülleri; organik karbon, elementel karbon ve potasyum gibi biyokütle yanmas?yla ili?kili bile?enlerce zengin olup sa?l?k aç?s?ndan en riskli kirletici grubunu olu?turur. PM2.5 solunum sisteminin en derin bölgelerine kadar ula?abilmeleri nedeniyle; akut ve kronik solunum yolu hastal?klar?, kalp-damar rahats?zl?klar? ve erken ölümlerle ili?kilendirilir. Di?er yandan özellikle yerle?imin ormanlarla temas etti?i arayüzlerde, çöp, in?aat at??? vb. içeri?inde yanmas?, hatta baz? yap?lar?n yanmas? farkl? toksik bile?iklerin de daha yo?un sal?n?m?n neden olabilir. ??lenmi? ah?ap, plastikler, sentetik tekstil ürünleri, ev kimyasallar? gibi insan yap?m? materyallerin yanmas? sonucu Halojenli bile?ikler, a??r metaller, polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAHs) ve dioksinler gibi yüksek toksisiteli kirleticiler aç??a ç?kabilir" diye konu?tu.
'R?SK AZALTIMI AÇISINDAN HER BÖLGE ?Ç?N AYRI DE?ERLEND?R?LME GEREK?R'
Yücel, Ödemi?'te ç?kan yang?n ile Seferihisar'daki, Çe?me'deki yang?n?n ve Alia?a'daki yang?n?n dinamiklerinin hem yang?n?n ç?k?? nedeninin ve yay?l?m özelliklerinin hem de toplumsal yap?s? aç?s?ndan birbirinden farkl? oldu?unu belirtti. Ödemi? gibi iç kesimlerdeki orman köylerinin tar?msal üretime dayal? ve ya?l? nüfus a??rl?kl? bir yerle?im düzenine sahip oldu?unu dile getiren Yücel, "Seferihisar'da yazl?k nüfus hareketlili?i, Çe?me'de yo?un turizm ve yazl?k konut bask?s?, Alia?a'da ise sanayi tesislerinin yak?nl??? yang?n riskini farkl? yönlerden tetiklemekte. Örne?in, Alia?a'da ç?kan bir yang?n?n petrol, petrokimya ve enerji altyap?lar?na s?çrama riski varken, Çe?me'deki yang?nlar?n yerle?im alanlar?na ve turizm destinasyonlar?na yak?n olmas? nedeniyle tahliye, eri?im ve koordinasyon konular? daha öncelikli hale geliyor. Bu farkl?l?klar, yang?na müdahale, tahliye planlamas?, kamu bilgilendirme stratejileri ve risk azal?m? aç?s?ndan her bölge için ayr?ca de?erlendirilmesi gereken, ölçeklenebilir çözümler gerekti?ini gösteriyor" ifadelerini kulland?.