Röportaj: Mustafa AKBA?
------------------------------------------------------------
Neptün Soyer... ?zmir Köy-Koop Birlik Ba?kan?... Matematik mezunu, bir asker k?z?... ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer'in e?i... Maharetli bir ev han?m? ve 2 k?z annesi... Direngen, mücadeleci, tar?msal kalk?nmay? önüne hedef koymu? bir Anadolu kad?n?... Ba?ta Seferihisar olmak üzere ?zmir'in birçok ilçesinde ba?ar?l? kooperatifçilik çal??malar?na imza atan, her daim köylünün ve kad?nlar?n yüreklendirilmesi gerekti?ini savunan bir tar?msal örgütçü... Biz de Neptün Soyer'le kooperatifçilik ve ?zmir'deki çal??malarla ilgili k?sadan bir söyle?i gerçekle?tirdik. Daha konu?ulacak pek çok ?ey, sorulacak bir o kadar soru vard? ama zaman?n k?ymetlili?i ve sizlere uzun metin i?kencesi yapmamak için k?sa tuttuk. ??te o ç?t?r söyle?i:
*Matematik mezunusunuz, kooperatifçilik hayali nereden ç?kt??
Ülkelerin ekonomik geli?melerinde kooperatifler çok önemli rol oynarlar.. Memleket ekonomisine, üretici ve tüketicisine büyük fayda sa?larlar.. Bu bizim ülkemizde de dünyada da böyle.. Kooperatiflerin memleketimizde daha büyük ölçüde geli?ebilmesi, kooperatifçilik ruh ve inanc?n?n geni? kitlelere yay?lmas?na ve halk taraf?ndan da benimsenmesine ba?l?d?r.. Bunu zaten Mustafa Kemal Atatürk 1920'de yasayla ortaya koyuyor.. Ve diyor ki; köylerdeki ö?retmenler de kooperatifçili?in yay?lmas?na, benimsenmesine destek verecektir, bunun için çal??acakt?r. Bu bir hayal de?il, memleket için yapmam?z gereken bir görev.
*Yerli tohum konusunda hem sizin hem e?inizin yo?un giri?imleri var? Neden yerli tohum?
Ata tohumlar?m?z gelenek ve kültürümüzdür. Bizim miras?m?zd?r. Bizden sonraki nesillere de miras olarak kalacakt?r. Sadece do?al ve iyi beslenmek için Ata tohumu, yerel tohum demiyoruz. Bizim en k?ymetli hazinemiz topra??m?z. Ve bize ait bu tohumlar?n toprakla bulu?mas? önemli. Tohumlar?n bankas? bu topraklar?m?z.
Köylü bankalarda faiz pe?inde ko?arken veya bankerler taraf?ndan paras? yok edilirken Can Yücel o kadar güzel söylemi? ki; esas siz tohumunuza sahip ç?k?n, k?ymetli olan tohumdur diye... Allah rahmet eylesin. Biz de Can Yücel'in pe?inden gidiyoruz. Ve Can Yücel Tohum Merkezi'ni bütün ülkeye, kurda ku?a a?a diye anlatt?k, ta??d?k, tohum takaslar yapt?k. Bir avuç karak?lç?kla ?u an ?zmir'in birçok ilçesinde hasat yapt?k. Biz tüm memleketi doyuraca??z, ?u kadar ihracat yapaca??z diye bir iddiayla da yola ç?kmad?k. Kap?m?z?n önünü süpürüyoruz sadece...
*Özetle kooperatifçilik sizce nedir? Neyi ifade eder?
O kadar çok tan?m? yok asl?nda.. 1800'lerde tan?mlanm??; bir araya gelmek, güçsüzlerin güçlerini birle?tirdi?i, ele ele verdi?i, dayan??ma içinde oldu?u, payla?maya çal??t??? yap?lar kooperatifler.. Bir yandan ortak üretip ortak pazarl?yorsunuz. Asl?nda bu ?ngiltere'deki uluslararas? tan?ma hiç gerek yok. Anadolu zaten, ahilikten bu yana dayan??may?, payla?may? çok iyi bilen, üreten, çal??kan bir co?rafya... Daha önce de söyledi?im gibi memleketlerin kalk?nmas?nda küçük üreticilerin güçlerini birle?tirip yerelde kalk?nmay? sa?lamas? çok önemli...
*Peki, kad?nlar bu koperatifle?me dü?ünüzün neresinde?
Kooperatifçilik bir dü? de?il asl?nda benim için, gerçek... Gerçek bir kooperatifçilik dünyas?n?n içindeyim. 1960'larda ba?lam?? olan Köy-Koop'un gerçeklerinin pe?indeyim. Kad?nlar tabii ki her alanda oldu?u gibi burada da geride. Yönetim mekanizmalar?nda yok. Üretimde tarlada, her yerde.. Ya da e?iyle birlikte sat??ta. Ama bunun nas?l pazarlanaca?? ya da o kooperatifin nas?l üretilece?iyle ilgili karar veren mekanizman?n içinde de?il. ??te biz kooperatiflerin yönetimlerinde kad?nlar?n daha aktif rol alabilmesi için çal???yoruz. Gitti?imiz kooparatif ba?kanlar? da bu konuda hemfikir. Çünkü hayat?n mü?terek oldu?unu herkes biliyor. Bu artacak, de?i?ecek, ço?alacak.. Payla?may?, bölü?meyi dayan??may? daha iyi yapmaya çal???yoruz.
*E?inizden dolay? yanda? bas?n?n hedef tahtas?ndas?n?z. Tunç Soyer'in e?i olmak, idealleriniz ba?lam?nda sizin için bir handikap m? avantaj m??
Yani üzücü.. Siyaset de?il yapt?klar?.. Bu onlar?n sorunu. Ben çal??maya, üretmeye, toplumsal hareket etmeye devam ediyorum. Seçim zaman? yap?lan bir tak?m siyasi manevralar? anlayabilirim. Ama seçim bittikten sonra ve yenisine daha bu kadar zaman varken halen bu karalama kampanyalar?n? filan do?ru bulmuyorum. Üzücü.
Zaten Tunç Soyer'in asla böyle bir siyaseti olmad?. Dikkat ederseniz seçim bitti, aradan 1,5 y?l geçti, daha bir kere dönüp de seçim zaman? aday olanlarla ilgili bir ?ey söylemi? de?ildir. Söylemez. Söylettirmeye çal??anlar olabilir belki. Ama öyle bir siyaset anlay??? olmayan birinin e?i olarak ben de bunlara hassasiyet gösteriyorum. Önümüze bak?yoruz, çal???yoruz, üretiyoruz. Daha iyi bir memleket, daha iyi bir ya?am için üretmeye devam ediyoruz...
*?çi bo? iddialarla size sald?r?ld???nda, neler hissediyorsunuz?
Onlar?n aç?s?ndan bak?yorum, yani çok yaz?k bunlarla zaman kaybetmek. Çünkü onlar da bir taraf?n siyasetini yap?yorlar. Ama sürekli Tunç Soyer'in siyasetiyle ilgileniyorlar.. Bence kendi siyasetlerine baks?nlar.. Estafurullah ak?l vermek istemem ama...
*10 y?l sonra ?zmir'de tar?msal üretimi nerede görüyorsunuz?
10 y?l de?il 50 y?l sonra Türkiye'nin tar?m?n?n nerede oldu?unu görmek istiyoruz. Üreten, üretti?i kadar da pazarlayabilen bir ülke olmak istiyoruz. Üretimde dünya s?ralamas?nda 12'deyiz. Ama bunun pazarlamas?nda, s?ralamada 30'lara do?ru gidiyoruz. Yani çok iyi üretiyoruz ama iyi pazarlayam?yoruz. Dolay?s?yla üretti?ini iyi pazarlayabilen, iç piyasas?nda tüketiciyi memnun edecek fiyatlar? sa?layabilen bir yap?ya kavu?uruz. Yani üretici kazan?rken tüketicinin de bir ?ekilde memnun olaca?? bir dönemi hayal ediyorum. Olsun istiyorum. Ama ?zmir zaten birçok ?ehre ra?men iyi bir konumda...
*Tar?m arazilerine ya da yak?nlar?na verilen maden ve santral izinleri umudunuzu k?r?yor mu?
Umudum k?r?lm?yor. Çünkü mücadele ediyoruz. Bunlar?n yanl?? oldu?unu meydanlarda, gazetelerde ifade etmeye çal???yoruz. Yani bir ülkede, çevreyi korumas? gereken Çevre Bakanl???'n?n verdi?i ÇED karar?na kar?? sürekli dava açmak gibi ironik bir durum var ortada. Ama yok öyle umutlar? k?rmak. Olur mu öyle ?ey. Azalacak ama biz daha çok sahip ç?kaca??z. Umut bitmez.
*Üreticiye yapmak istedi?iniz bir ça?r? var m??
Üretmekten vazgeçmeyece?iz. Ürettiklerini pazarlamak için vargücümüzle çal???yoruz. ?u an ?zmir Köy Koop Birli?i olarak sebze meyve halinde bir yerimiz var. En az?ndan küçük küçük üreticiler, 10 kasa nar?m, 30 kasa fasülyem var dedi?inde bunun çaresine bakmaya çal???yoruz. Alanda oluyoruz. Dertlerini dinliyoruz. Lütfen kendilerini yaln?z hissetmesinler. ?zmir Köy- Koop her yerde...
(Foto?rafta: Neptün Soyer, k?zlar? Defne ve Duygu'yla birlikte..)
*Ailenize ve sevdiklerinize yeteri kadar zaman ay?rabiliyor musunuz? "Ke?ke" dedi?iniz anlar oluyor mu?
Aileme zaman ay?rmaya çal???yorum. Kendime de zaman ay?rabiliyorum. Sadece ?u ara annem ve babam biraz uzakta. Karde?lerim de öyle. Pandemi dolay?s?yla onlar? göremiyorum. Ama pandemi olmadan önce de iki ta??n aras?, mutlaka bir araya gelmek için bir sebep oluyordu. Zaman k?ymetli, bir arada olmak çok keyifli... Ben sevdiklerime zaman ay?rd???m? dü?ünüyorum.
Belgesel projeniz oldu. Biraz bahseder misiniz?
Belgesel çok önemsedi?imiz bir ad?m.. Yönetim kurulu olarak da benim ?ahsen de sözlü tarih gibi bizden sonraki nesillere kooperatifçili?in ne oldu?unu, Cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Atatürk'ün bizlere b?rakt??? miras?n nas?l devam etti?ini, edebilece?ini anlatmakt? amac?m?z. 1 saate yak?n güzel bir belgesel oldu. Youtube kanal?m?zdan girildi?inde seyredilebilir. Hatta ara ara payla??mlar?n? yap?p herkese seyrettirmek istiyoruz. Gerçekten ders niteli?inde. Bunu ya?ayarak, deneyimleyen kooperatif ba?kanlar?, aileleri, birlikte ya?ayan köylüler, üreticiler oldu, çok güzel bir belgesel ortaya ç?kt?. Binlerce kez te?ekkür ediyorum onlara. Ba?kanl???m döneminde çal???yoruz, birçok ?ey yap?yoruz ama en çok gurur duydu?um böyle bir belgesel yapm?? olmak...
*Son okudu?unuz kitap nedir? En sevdi?iniz roman karakteri kim?
?uan 3 kitab? birden okumaya çal???yorum. Farabi 'Var m?s?n ki yok olmaktan korkuyorsun', Leslie Kern 'Feminist ?ehir' ve Vandana Shiva-Maria Mies 'Ekofeminizm'...
En sevdi?im roman kahraman?, hep söylüyorum; Çal?ku?u, Feride...