?zmir Büyük?ehir Belediyesi taraf?ndan “Yenili?e Davet” slogan?yla tüm Türkiye’yi gelece?i in?a etmeye ça??ran ?kinci Yüzy?l?n ?ktisat Kongresi’nin yedinci ve son günü Yekta Kopan’?n sunumuyla devam etti. Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde (AASSM) ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer’in ev sahipli?inde düzenlenen, “Çoklu?a ve Birli?e Davet” temas?yla devam eden kongrede S.S. ?zmir Köy Koop Birli?i Yönetim Kurulu Ba?kan? Neptün Soyer de konu?tu. Neptün Soyer, “Kooperatiflerde Birle?erek Ço?alan Köylünün Örgütlü Gücü” ba?l???yla bir sunum yapt?.
“100 y?l sonra tekrar sözümüzün olmas? bizi çok gururland?rd?”
Cumhuriyet tarihinin en önemli tar?msal örgütlenme yap?lar?ndan olan birli?e 2016 y?l?nda ilk kad?n ba?kan s?fat?yla seçilerek göreve ba?layan ve k?rsalda 116 birim kooperatif ve binlerce çiftçi orta?? ile üreticinin ve tar?m?n hak etti?i itibar? kazanmas? için çal??an ?zmir Köy Kooperatifleri Birli?i Yönetim Kurulu Ba?kan? Soyer, “100 y?l sonra tekrar burada bizim de bir sözümüzün olmas? bizi çok gururland?rd?” dedi.
Kooperatifin tan?m? yaparak sözlerine ba?layan Soyer, “?nsan ihtiyaçlar?n?n kar??l?kl? yard?mla?ma yoluyla giderilmesini sa?lamak ve ortaklar?n ç?kar?n? korumak amac?yla olu?turulan ekonomik kurulu?tur kooperatif. Kooperatif fertlerin tek tek alt?ndan kalkmayacak i?leri gerçekle?tiren mükemmel bir dayan??ma kurulu?udur. Mustafa Kemal Atatürk’ün 1920’de ba?latm?? oldu?u kooperatifçilik hareketiyle sekteye u?rayan bir dönemden sonra 1960’l? y?llarda müthi? bir at?l?m olmu? ?zmir’de. Bu at?l?m?n ya?ayan, bize yol gösteren ba?kanlar? da var” diyerek konu?mas?na devam etti.
Ba?kan Soyer kooperatifçili?e emek verenleri hat?rlatt?
Oturumda kooperatifçili?in amac? hakk?nda konu?an Soyer, Köy Koop kurucular?ndan Bademli Tar?msal Kalk?nma Kooperatifi Kurucu Ba?kan? Mustafa Ba?er ve Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in çal??malar?ndan örnekler verdi. Soyer’in sunumu kapsam?nda Filiz Türkmeno?lu’nun kooperatifçili?i bilim ve siyasetle bulu?turan Mahmut Türkmeno?lu’nun kooperatiflerin köylüyü nas?l güçlendirdi?ini anlatt??? konu?mas? da kat?l?mc?lara izletildi.
“Kooperatifçili?in kökleri imeceye uzansa da ilk tohumlar Atatürk taraf?ndan at?lm??t?r”
Soyer, “‘Kanaatim odur ki muhakkak surette birle?mede kuvvet vard?r. Kooperatif yapmak maddi ve manevi kuvvetleri zeka ve maharetleri birle?tirmektir. Yoksa bir zay?fla bir kuvvetlinin birle?mesinden bahsetmiyorum. Birle?menin böylesi zay?f olan?n kuvvetliye esir olmas? demektir’ sözleriyle Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin ilk y?llar?nda yine ?zmir’de kooperatifçili?in önemini anlatm??t?r. Kooperatifçili?in kökleri Anadolu’nun imece gelene?ine uzansa da ilk tohumlar genç cumhuriyetin temelleriyle birlikte Atatürk taraf?ndan at?lm??t?r. 1920 y?l?nda ülkenin birçok yeri i?gal alt?ndayken Atatürk o tarihte ülkeyi sava?la kurtaraca??ndan ve sonra yeni bir devlet olarak Türkiye Cumhuriyeti’ni kuraca??ndan o kadar emindir ki yeni devleti kurmak için Kurtulu? Sava??’na ba?lamadan önce ekonomi mücadelesine ba?lamay? gerekli görmü?. Ve bu ekonomi mücadelesinde en önemli unsurlardan biri olarak gördü?ü kooperatifçili?i geli?tirmek için gerekli olan kooperatif ?irketler yasa tasar?s?n? bizzat haz?rlayarak meclise sunmu?tur” diye konu?tu.
“Böyle bir dünya lideri yoktur”
Atatürk’ün ekonomik mücadeleye askeri mücadele kadar hatta ondan daha fazla önem verdi?ini belirten Soyer, “Böyle bir dünya lideri yoktur. Atatürk’ün haz?rlad??? kooperatif ?irketler kanun tasar?s? tümüyle kanunla?mam?? ise de tasar?n?n 28 Aral?k 1920’de Meclis Genel Kurulu’nda görü?ülüp oylanarak kabul edilmi? 5 maddesi çok önemlidir. Be?inci maddesi; köy, çiftçilik ve tabii ki tar?m?n gelece?i aç?s?ndan da ayr? bir önem arz etmektedir. Be?inci madde aynen ?öyledir: Ziraat müdür ve memurlar?yla, ziraat ticaret ve sanayi odalar?, yöneticileri ve tüm ö?retmenler kooperatiflerin kurulmas? hususunda köylüye yard?m etmek ve bu konuda gerekli bilgilerle donanmakla yükümlüdürler. Bunu yerine getirmeyen memurlar ve ö?retmenler görevlerini yapmam?? say?l?rlar” dedi.
“Da? gibi sorunlar el birli?i, sab?r ve kooperatif öncülerinin inatç? çabas?yla çözüldü”
?ktisat kongresinde çiftçilerin talepleriyle ?ekillenen e?itime, köylerde okul ve yüksekö?renim görmü? herkesin zorunlu 1 y?l ö?retmenlik yapmas?n?n talep edilmesine de?inen Soyer, “1920’de ba?layan Atatürk’ün köylerdeki K?rsal dönü?ümü 1940’ta köy enstitülerinin kurulmas?yla taçlanm??t?r ve k?rsalda dönü?üm ba?lam??t?r. Atatürk’ün mimar? oldu?u enstitüler sayesinde Anadolu’nun yoksul köylüsü kooperatifle tan???r, ekonomik yokluklar? kooperatifler sayesinde el birli?iyle a?abilece?ini görür. 1950’li y?llara geldi?imizde genç cumhuriyetle geli?en kooperatifçilik hareketi geri plana itilir. Köy enstitüleri kapat?l?r, tar?mda yoksul köylüyü a?alara mahkum eden düzen muhafaza edilir. Ancak küçük üreticiye dayanan bir tar?msal üretime sahip olan Türkiye için kooperatifçilik gerçek bir ihtiyaçt?. Hem köylüler hem ba??ms?z bir ülke ekonomi için vazgeçilmez olan kooperatifçilikte 1960’l? y?llarda yeniden bir canlanma hareketi ba?lar. Atatürk’ün Anadolu topraklar?na ekti?i kooperatifçilik tohumlar? bu harekete temel olmaktad?r. Her toplumsal hareketin ilk tohumunu topra?a dü?ürecek bir lideri vard?r. Kooperatifçili?in tohumunu ?zmir’in verimli topraklar?yla yeniden bulu?turma vazifesi de Bademler Köyü’nde Mahmut Türkmeno?lu’na dü?er. Türkmeno?lu’nun Bademler Köyü’nde kurdu?u kooperatif ç?? gibi büyüyecek damlan?n ilk dalgalar?ndand?. Bademler Kooperatifi kurulup geli?irken Yar?mada’dan Kozak Yaylas?’na, Menderes Ovas?’na kadar yeni kooperatifler do?maktad?r. Kooperatif kurmakla i? bitmiyor. Kimi zaman su kimi zaman makine kimi zaman para yok. Da? gibi sorunlar ama el birli?i, sab?rla ve kooperatif hareketinin öncülerinin inatç? çabas?yla çözülecektir. Köylüler için hayal edilen ?eyler kooperatif sayesinde birer birer gerçe?e dönü?meye ba?layacakt?r kendi emekleriyle. ?zmir’dekine benzer hareketler Türkiye’nin dört bir yan?nda ya?anm??t?r” aç?klamas?nda bulundu.
“?zmir Köy Koop Birli?imiz logomuzda erkekle el ele olan kad?n? yönetime seçti”
Kooperatif sistemindeki e?itlik kavram?na ili?kin konu?an Soyer, “Toplumsal cinsiyet e?itli?i için de geçerlidir. 1970’li y?llarda ?zmir Köy Koop Birli?i logosunda tar?mda emek yo?un çal??an kad?n ve erkek el eledir. Kad?nlar?n kooperatiflerde yönetimde bulunmalar? ve sözlerinin olmas? maalesef hala konu?mam?z gereken, ne kadar önemli oldu?u yeteri kadar anla??lmam?? bir konudur. Ülkemizin öncü kenti ?zmir burada da fark?n? ortaya koymaktad?r. Sosyal, ekonomik, kültürel her alanda kad?nlar di?er illerimize göre daha çok var olabilmektedirler. Bugün örne?in logomuzda erkekle el ele olan kad?n? yönetime seçtiler. Ancak bu durumun tüm Türkiye’ye yay?lmas? gerekmektedir. ?lginçtir yar?mda çal??an ki?ilerin yüzde 48’i kad?n yüzde 52’si erkektir. Bu orana en yak?n sektör hizmet sektörüdür. Hizmet sektöründe çal??an kad?n oran? yüzde 28’tir. Ancak tar?mda sosyal haklar aç?s?ndan bak?ld???nda oran birden yüzde 20’lere dü?üyor. Tar?mda kad?n?n sosyal haklar?n?n kazan?lmas? için çok yol almam?? oldu?umuzu üzülerek hat?rlatmak isterim. Siyaset ve sanayide oldu?u gibi” ifadelerini kulland?.
Neptün Soyer, konu?mas?n?n sonunda salondaki kooperatif ortaklar? ve üreticileri de sahneye ça??rd?.