ABD'de nisanda tüketici enflasyonunun y?ll?k yüzde 4,2 ile 13 y?l?n zirvesine yükselmesi, tüm dünya ile birlikte Türkiye'yi de etkiliyor.
ABD'de geçen sene may?s ay?nda y?ll?k yüzde 0,1'e kadar gerileyen enflasyon, A?ustos 2008 sonras?n?n en yüksek seviyesine ula??rken, ABD'de hazine tahvili faizleri yükseldi.
ABD'de finansal ko?ullar?n s?k?la?aca?? endi?esiyle tüm dünyada borsalarda sert sat??lar görülürken, geli?en ülke para birimleriyle birlikte TL'de de de?er kayb? görüldü.
2020'yi 7,43 seviyesinde kapatan dolar/TL bugün 8,50'yi görürken, y?l? 9,13 ile kapatan euro/TL'de de bugün 10,27 ile rekor seviyelere yakla??ld?.
Türkiye'nin uzun y?llard?r kurtulamad??? ve son y?llarda giderek artan enflasyon sorununun, önümüzdeki aylarda ABD ba?ta olmak üzere geli?mi? ülkelerin de ba??n? a?r?tmas? beklenirken, bu durumun Türkiye gibi yüksek d?? borcu, yüksek döviz cinsi yükümlülükleri ve dü?ük rezervi olan ülkeleri derinden etkileyecek sonuçlar? olacak.
1- DOLAR C?NS? BORÇLANMA MAL?YETLER?
Türkiye'nin 1 y?l içinde döndürmesi gereken d?? borcu ?ubatta 192 milyar dolarla rekor k?rd?. Üstüne 37 milyar dolarl?k da cari aç?k eklendi?inde 1 y?ll?k finansman ihtiyac? yakla??k 230 milyar dolara ula??yor.
D?? borçlar?n döndürülmesi için d?? borçlanmaya ihtiyaç var ancak ABD'de enflasyonun artmas?, dolar cinsi borçlanma maliyetleri de art?r?yor. Türkiye'nin yüksek risk primi nedeniyle zaten benzer ülkelere göre yüksek olan dolar cinsi borçlanma maliyetlerinin önümüzdeki dönemde ülke risk primi dü?mezse artmas? muhtemel.
2- TL ENFLASYONU VE DÖV?Z C?NS? BORÇLAR
TL'nin döviz kar??s?ndaki de?er kayb?, halihaz?rda nisanda yüzde 17,14 ile iki senenin zirvesine yükselen enflasyon için yukar? yönlü yeni riskler olu?turuyor.
Nitekim, Merkez Bankas?'n?n (TCMB) enflasyon raporuna göre, 2020 y?l?n? yüzde 14,6 oran?yla kapatan enflasyona, döviz kurlar?ndaki art???n katk?s? 6,2 puan olmu?tu.
TCMB, son enflasyon raporunda 2021 sonu enflasyon beklentisini yüzde 9,4'ten yüzde 12,2'ye yükseltirken, 2,8 puanl?k art???n 1,8 puanla büyük bölümünün kur ve ithalat fiyatlar? art???ndan geldi?ini aç?klad?.
Öte yandan, Türkiye'de finansal kesim d???ndaki firmalar?n döviz pozisyon aç???, ?ubat itibar?yla 155,3 milyar dolar seviyesinde.
2020 sonunda milli gelirin yüzde 62,8'ine ula?arak rekor k?ran 450 milyar dolarl?k d?? borç de eklendi?inde, kur art???n?n, gelirinin büyük k?sm? TL olan kamu ve özel sektöre getirdi?i ilave yükler daha net görülebilir.
Prof. Dr. U?ur Emek
3- YAP ??LET DEVRET MAL?YETLER? ARTACAK
Türkiye'nin sol y?llarda en çok konu?tu?u konulardan biri, devletin yüksek döviz cinsi gelir garantisiyle ve dövizle hesaplanan fiyatlamalarla özel sektöre yapt?rd??? yap i?let devlet projeleri.
Son y?llarda birçok otoyol, köprü, santral, hastane ve havaliman? bu ?ekilde yap?ld?.
Bu projeleri üstlenenler, büyük oranda döviz cinsi kredilerle yat?r?mlar? yaparken, devlet de döviz cinsi yükümlülük alt?na girdi.
Konuyu yak?ndan takip eden uzmanlardan Prof. Dr. U?ur Emek, yap i?let devret projeleriyle devletin 157 milyar dolar ko?ullu yükümlülük alt?na girdi?ini belirtiyor.
Bu ?ekilde yap?lan ula?t?rma projelerinde geçi? ücretleri ve garanti ödemeleri döviz cinsinden hesaplan?rken, fiyatlar y?lda iki defa “güncelleniyor”. Güncelleme yaparken döviz kurlar?ndaki de?i?imle birlikte ABD tüketici enflasyonu da dikkate al?n?yor.
Sozcu.com.tr'ye konu?an Prof. Dr. Emek, ABD'de enflasyonun yüzde 4,2 ile 13 y?l?n zirveye ula?mas?n?n, kur art???yla birlikte hem geçi? ücretlerine hem de devletin ödeyece?i garanti ücretlerine ABD enflasyonu kadar zam yap?lmas? anlam?na geldi?ini belirtiyor.
Osmangazi Köprüsü'nü örnek veren Emek, “Bu köprüden geçi?te sözle?meye göre fiyat ba?lang?çta 35 dolard?. Y?llar içinde ABD enflasyonu kadar zamlanarak son olarak 41 dolara gelmi?ti. ABD'de enflasyonun artmas?, 41 dolar?n daha h?zl? artmas? anlam?na gelecek” dedi.
Emek, baz? projelerde euro cinsi fiyatlama oldu?unu, onlar?n da euro bölgesi enflasyonuna göre art?? gösterdi?ini dile getirdi. (SÖZCÜ)