Emlak, ?n?aat ve Kentsel Dönü?üm Fuar? - Rescon Expo, düzenlenen söyle?ilerle sektöre ???k tutuyor. Eski Ba?bakan Yard?mc?s? ve D??i?leri Bakan?, Eski SHP Genel Ba?kan? Murat Karayalç?n, “Kentsel Dönü?ümde Ankara Deneyimi” ba?l?kl? oturumda, Ankara Büyük?ehir Belediye Ba?kanl??? döneminde hayata geçirdi?i projeler ?????nda, kentsel dönü?ümü anlatt? ve deneyimlerini aktard?.
Kentsel dönü?ümün Türkiye’nin gündemine, çok büyük bir a??rl?kla Van depreminden sonra girdi?ini söyleyen Murat Karayalç?n, “Kentsel dönü?ümün yasalar?, kurumlar?, hatta ad? yokken 1991 y?l?nda Ankara’n?n sosyal demokrat belediye yönetimi olarak, Türkiye’nin ilk kentsel dönü?üm projesini uygulad?k. Türkiye’nin gündemine ise a??rl?kl? bir biçimde girmesi Van Depremi sonras?, 2012 y?l?nda olmu?tur. Dönemin hükümetinin de bakanlar?n?n da önemini ifade ettikleri gibi kentsel dönü?üm yaln?zca toplumsal olarak de?il, iktisadi olarak da gündeme çok a??rl?kl? bir ?ekilde girmi?tir. ?lgili bakanlar, Türkiye kamuoyuna kentsel dönü?ümde konunun büyüklü?ünü ortaya koyan tahminlerini, çe?itli tarihlerde aç?klad?. 2013 y?l?nda ilk tahmin yap?ld? ve 6,5 - 7 milyon konutun, 20 y?ll?k dönemde dönü?türülmesi gerekti?i, 400 milyar dolar para harcanaca?? söylendi. ?kinci tahmin de 2018 y?l?nda geldi ve bu kez 6,5 milyon konutun yenilenmesi gerekti?i söylemi yerine, acilen 1,5 milyon konutun dönü?türülmesi gerekti?i söylendi. Büyüklük verilmiyordu, rakam telaffuz edilmiyordu. Büyüklü?e ili?kin üçüncü tahmin ise in?aat mühendisli?i alan?nda Türkiye’nin uzman isimlerinden Prof. Dr. Semih Tezcan taraf?ndan dile getirildi. Tezcan, bamba?ka bir say? verdi. Hesaplamas?na göre, yaln?zca 680 bin konutun güçlendirilmesi ile Türkiye, kentsel dönü?üm sorununu çözebilecekti. 6,5 ya da 7 milyon konuttan, Prof. Dr. Tezcan’?n de?erlendirmesi ile 680 bin konuta gelindi. Hala da bu say?lar tart??ma konusu ve hala gündemde” dedi.
Yaln?zca depremsellikle ba?lant?l? olarak de?erlendirilmemeli
Kentsel dönü?ümün yaln?zca depremsellikle ba?lant?l? olarak de?erlendirilmemesi gerekti?ini vurgulayan Murat Karayalç?n, “Hemen hemen herkesin akl?nda, kentsel dönü?üm denen ?ey, yap?lar?n depreme dayan?kl? hale getirilmesi demek. Ama bunun çok yetersiz oldu?u aç?k. Konutlar?n ve öteki yap?lar?n depreme dayan?kl? hale getirilmesi önemli ve gerekli, ama kentsel dönü?ümü bununla s?n?rl? görmek do?ru de?il. Depremsellik yaln?zca bir bölümü. Kentsel dönü?üm, depreme dayan?kl? binalar?n yerine yenilerinin yap?lmas?yla s?n?rl? bir etkinlik de?ildir. Kentsel ya?am kalitesinin yükseltilmesi hedeflenmelidir. Ya?am kalitesini yükseltmiyorsan?z bu bildi?iniz y?k ve yap i?idir. Bu konutsal dönü?ümdür, kentsel dönü?üm de?il. Mutlaka kentsel ya?am kalitesi yükseltilmelidir. ??in özü budur. Bu bizim için bir f?rsatt?r. Türkiye için kentle?mesindeki yanl??lar? düzeltip yüksek standartl? kentsel alanlar yaratabilece?i bir f?rsatt?r” diye konu?tu.
Kentsel dönü?ümün ne oldu?u konusunda bir mutabakat bulunmuyor
Türkiye’de Van depreminden sonra ç?kart?lan ve geçerli olan yasalar içinde olmak üzere, kentsel dönü?üm konusunda dört yasa oldu?unu söyleyen Karayalç?n, “?lginç yan? ?u, dört yasan?n ç?kart?lmas?na kar??n Türkiye’de kentsel dönü?ümün ne oldu?u konusunda bir mutabakat bulunmamakta. Bu çok vahim bir durum. ?u anda dört yasa var, ama buna kar??n Türkiye’de hep birlikte ‘Evet budur’ diyece?imiz bir kentsel dönü?üm tan?m? bulunmamakta. Herkesin kendi tan?m? var. Belediye ba?kanlar?n?n, bakanlar?n, akademisyenlerin kendi tan?mlar? var. Kentsel dönü?üm dedi?imizde, asl?nda neden söz etti?imizi maalesef bilmiyoruz. Bu arada, acaba bu alan bir yasal düzenlemeye tabi tutulmal? m?d?r, yasan?n olmas? zorunlu mudur, yasa olmadan bakanl?klar?n, belediyelerin uygulamaya girmeleri olanakl? olamaz m?? 1991 y?l?nda ilk iki örne?ini sundu?umuzda yasa yoktu. Hiç ku?kusuz bir yasal düzenlemenin çok yararl? sonuçlar? olacakt?r. Yasama organ?n?n o olan? düzenlemesi, o yasa çerçevesinde bir tak?m ortak kavramlar?n geli?tirilmesi, standartlar?n saptanmas?, devlet deste?inin ne olmas? gerekti?ine ili?kin tan?mlar?n yap?lmas?, ku?kusuz çok yararl?d?r. Ama projelere merakl? bir siyasetçi olarak söylüyorum, projelerin kendi yasalar? vard?r. Kentsel dönü?üm projelerinin de kendi yasalar? vard?r. ?mar planlar? ve o proje için haz?rlanm?? yap?labilirlik çal??malar? o projenin yasalar?d?r, kurallar?n? ortaya koymaktad?r” diye konu?tu.
?ki anlay?? var
1991 y?l?nda Ankara’da sosyal demokrat ve kamucu anlay??la hayata geçirdikleri, ülkede ilk olan Dikmen Vadisi ve Portakal Çiçe?i projelerinin bugün birçok projeye örnek te?kil etti?ini belirten Murat Karayalç?n, kentsel dönü?ümde iki model oldu?unu söyledi. Karayalç?n, “Bir tanesi kamucu, sosyal demokrat modelidir. Buna Ankara modeli de denebilir. Dikmen Vadisi, Portakal Çiçe?i projeleri, sosyal demokrat Ankara Büyük?ehir Belediyesi yönetiminin uygulad??? Türkiye'nin ilk kentsel dönü?üm projeleridir. ?kincisi, benim piyasac? model dedi?im, dönemin ?stanbul Büyük?ehir Belediyesi’nin Fikirtepe Projesi'dir. Fikirtepe projesinde yeni bir plan yok, var olan plan ve altyap? ?ebekesi de de?i?tirilmemi?. Mevcut altyap?, sosyal donat? alanlar? ile yetinilmi?, ola?anüstü bir yo?unluk getirilmi?, ola?anüstü bir imar hakk? verilmi? ve bu projenin finansman?n?n bu imar hakk? art??? ile sa?lanmas? ön görülmü?. Piyasac? model dememin nedeni de bu” diyerek iki model aras?ndaki farklar? aktard?.
Kentsel dönü?üm bir kent hakk?d?r
Kentsel dönü?ümü bir kent hakk? olarak gördü?ünü de ifade eden Murat Karayalç?n, “Kentsel dönü?üm bir kent hakk?d?r. Bunu, insanlar?n, ya?am alanlar?n? tasar?m hakk? olarak, düzenleme hakk? olarak, yeniden üretme hakk? olarak görüyorum. Anayasa tasla??nda kent hakk?n?n da bir insan hakk? türü olarak yer almas? gerekti?ini dü?ünüyorum. Çevre ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl???’n?n, do?rudan kentsel dönü?üm projeleri uygulamamas? gerekiyor. Büyük?ehir belediyeleri uygulamal?d?r. Bakanl???n üstlenece?i rol standartlar?n saptanmas?, denetim yap?lmas?, kaynak aktar?m? vb. ?ekilde olmal?d?r. Uygulama büyük?ehir belediyelerine b?rak?lmal?d?r. Metropol belediyelerin de özel bir yeri olmal?d?r” dedi.
Ankara’daki projeleri anlatt?
Ankara’da hayata geçirdikleri projelerin ayr?nt?lar?n? da anlatan Murat Karayalç?n, “Dikmen Vadisi asl?nda ye?il alan. Ama zaman içinde gecekondular ve kamu binalar? da olmak üzere büyük bir k?sm?nda yap?la?ma olmu?. Be? mahalle vard? ve 10 bin ki?i bu projenin kapsam? içinde yer ald?. 2 bin gecekondu kapsanm?? oldu. Proje örgütlenmesini yapt?k. Be? mahallede be? kooperatif kurduk. Siz isterseniz dernek kurun, isterseniz vak?f kurun, yeter ki örgütlenin dedik. Bu ili?kinin esas? örgütlü diyalog. Onun için örgütlenin. Onlar da kooperatif kurdular. Be? mahallede birer kentsel dönü?üm kooperatifi kuruldu. ?çeri?i kentsel dönü?üm ?eklindeydi. Genel kurul karar?yla birer temsilci seçeceksiniz, belediyeyle örgütlü diyalog içinde çal???lmas? için. Bize bildirin dedik. Bir di?er ad?m proje karar kurulu. Dikmen Projesi’nde tam anlam?yla bir ortakla??m vard?. Kat?l?m de?il, ortakla??m. Bu projeyi Ankara Büyük?ehir Belediyesi ile bu be? kooperatif bir proje ortakl???yla uygulad?k. Tüm kararlar? ve plan? da yap?labilirli?i de onlar?n uygulamas? ve ihaleleri de akl?n?za ne geliyorsa idari-hukuki-mali, bu proje ortak kurulu ortak karar ald?. Belediyeden de be? ki?i kurulda yer ald?, ben de Ankara Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan? olarak o zaman bu 10 ki?inin ba??na geçtim. Finansman tümüyle belediye tahvilleri ile kar??land?. Özel olarak Japonya’da 400 milyon dolarl?k tahvil satt?k. Hem Dikmen hem Portakal Çiçe?i projeleri bu finansmanla sa?land?. Devrede yaln?zca belediye var. Halk?n muhatab? belediye. Özel sektör, yap?mc? olarak yerini ald?. Belediye muhatapt?. Proje demokrasisi. Biz Dikmen Vadisi özelinde geli?tirdik bu ilkeleri. Uyguland?, irdelendi, sonuçlar? de?erlendirildi ve buradan hareketle bize göre geçerli olan proje ilkeleri, kentsel dönü?üm projelerinde uygulanmas? gereken ilkeler dizisi ?ekillendi” diye konu?tu.
Ortakla??m vurgusu
Uygulad?klar? bu yöntemle projelerde müthi? bir enerji ortaya ç?kt???n? da belirten Karayalç?n, “Proje enerjisi nereden ç?kt? diyebilirsiniz, ancak ben bunu gözümle gördüm. Bu insanlar, birlikte karar ald???m?z halk, projeye sahip ç?kt?. Benim önerdi?im sistem h?zl? i?leyen bir sistem. Ben bu sistemin hayr?n? gördüm. Bat?kent projesi 11-12 y?l gibi bir sürede bitti. 55 bin konut. Nas?l oldu da bitti? Bir yeni kent kuruldu orada. Ortakla??m, örgütlü diyalog yöntemiyle ba?ard?k. Projenin muhatab? olan halk projeyi sahiplendi ve ola?anüstü bir proje enerjisi ortaya koydu. Kendisi proje muhaf?z? oldu. Sonuçta projeyi ba?ard?lar. Umudumuz halk?m?zd?r” ifadelerini kulland?.
?kinci Yüzy?l?n ?ktisat Kongresi haz?rl?klar?n? zevkle izliyorum
Murat Karayalç?n, son olarak, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi taraf?ndan ?ubat 2023’te “Gelece?in Türkiyesi’ni in?a ediyoruz” slogan?yla 100 y?l sonra yeniden düzenlenecek ?kinci Yüzy?l?n ?ktisat Kongresi’ne de de?inerek, “Yürekten kutluyorum ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’ni. Birinci ?zmir ?ktisat Kongresi’nin y?l dönümünde, 100. Y?l?nda, yeni bir iktisat kongresi topluyor ve çok ciddi haz?rl?klar yap?l?yor. Zevkle izliyorum” diye konu?tu.