Çernobil facias?na yol açan nükleer santral? da yapan Rusya merkezli Rosatom ?irketi taraf?ndan Mersin Akkuyu’da in?a edilmekte olan Nükleer Güç Santral?’nda çal??an üst düzey yetkililer ve çal??anlar santral in?aat?ndaki ihmaller zincirini anlatt?. Nükleer kar??tlar?n?n, ya?am savunucular?n?n, uzmanlar ve meslek örgütlerinin tüm itirazlar?na kar??n temeli at?lan ve 2023’te aç?lmas? planlanan santralin her bir a?amas?n?n problemli oldu?una dikkat çekildi.
May?s ay?nda nükleer reaktörünün oturaca?? temelin baz? bölümlerinde çe?itli aral?klarla iki kez çatlak olu?tu?u, bu çatlaklar?n Türkiye Atom Enerji Kurumu’nun (TAEK) müdahalesiyle giderildi?i ortaya ç?km??t?. Buna göre çatlak olan bölümler tümüyle k?r?ld? ve yenilendi ancak tekrar çatlak olu?tu. Beton k?r?ld? ve sorunlu bölümlerde temel yeniden at?ld?.
Çatlaklar giderilse de benzer tehlike devam ediyor. Santraldaki fiziksel ilerlemenin yüzde iki civar?nda oldu?unu belirten çal??anlar, “Böyle bir projenin çok ciddi mühendislik ekibiyle yürütülmesi gerekiyor, yat?r?mc? bile olsan?z projeyi her a?amada yetkin mühendis ekipleriyle kontrol etmeniz laz?m. Ancak Akkuyu bünyesinde yeterli say?da mühendis bulunmuyor, var olan mühendisler de konuya hâkim de?il” uyar?s?nda bulundu.
OPT?M?ZE ED?LMED?
Birgün'den An?l Ata?'?n haberine göre; daha proje a?amas?nda bile s?k?nt?lar oldu?unu söyleyen çal??anlar, “Santral?n her bir projesinin Rosatom taraf?ndan Rusya’da projelendirildi. Teknik olarak bakt???m?zda bu proje Türkiye’nin co?rafik ve yerel gerçekli?iyle örtü?müyor, tamamen kopyalanarak al?nm?? durumda. Yap?lmak istenen santral Rusya’n?n o çok so?uk hava ko?ullar?ndan etkilenmemesi için dizayn edilmi? ama burada, Mersin gibi s?cak bir memlekete yap?lmak isteniyor. Sadece buradan bile ?unu ç?karabiliyoruz: Proje hiçbir ?ekilde buraya optimize edilmemi?. Bu çal??malar?n tümü saha gerçeklerine göre revize edilmeli. Bu da maliyet ve zaman demek. O yüzden bunlar?n hiçbiri yap?lm?yor. Örne?in da?lardaki ?ev çal??mas?n?n normalde daha yatay yap?lmas? gerekirken maliyeti k?smak ad?na olmas? gerekenden dik yap?lm?? ve bu sebeple sürekli kocaman kayalar yuvarlanarak a?a?? iniyor” dedi.
MEVCUT ZEM?NE UYGUN DE??L
Santral projesinin mevcut zemin ko?ullar?na uygun olmad???n? ve bu meselenin projedeki en önemli ihmal oldu?unu belirten ad?n? sakl? tuttu?umuz bir jeoloji mühendisi, zemin içerisinde bo?luklar?n oldu?unu ve zeminin santrali ta??yamayaca??n? söyleyerek ?unlar? söyledi: “Santral?n yap?lmak istendi?i zemine bu proje hiçbir ?ekilde uygun de?il. Zeminden al?nan örneklerde zemin yap?s?n?n gev?ek oldu?u görülüyor. K?r?kl? kayaçlar ve bo?luklar nedeniyle kontrolsüz oturmalar ya?anmas? kaç?n?lmaz, ayr?ca s?v?la?ma riski de çok yüksek. Ve siz böyle bir zemine birinci dereceden nükleer yap? kurmaya çal???yorsunuz. ??in üzücü yan?, bu konuda al?nm?? herhangi bir önlem yok. Bu durumu anlamak için in?aat sahas?na girmenize bile gerek yok. Bölge zemin yap?s?n? yol kenar?ndaki ?evlerden görebiliyorsunuz. Santral in?aat?ndaki zemin yap?s? da yol kenar?ndaki ?evlerde gözlemledi?iniz k?r?klardan farkl? de?il. Bu alanda yap?labilecek birçok düzenleme var, do?ru temel çal??mas?yla santrali kurabilirsiniz evet. Her türlü zemine yap? in?a edilebilir, teknik olarak. Ancak yap?lmak istenen yap?n?n kopyala/yap??t?r de?il, o zemine göre revize edilmesi gerekiyor. Bunlar?n hiçbiri yap?lm?yor, çünkü projeyi revize etmeye yetkin de?iller.”
TEMEL DEN?Z SUYU ?LE DOLU
Daha öncesinde temellerde meydana gelen çatlaklar üzerinden örnek veren yetkili mühendis, “Bu çatlaklar?n nedeni de mevcut zeminin kendi kendini ta??yamamas?ndan kaynakl?d?r. Zemin, üstüne binen a??rl?ktan dolay? hareket ediyor, bahsetti?im kontrolsüz oturmalar ya?an?yor. Dolay?s?yla temelde zamanla çatlaklar olu?uyor. Daha temeli ta??yamayan zemin reaktörü nas?l ta??yacak meçhul. Bunun yan? s?ra yap?lan temellerden deniz suyu geliyor, yeni temeller komple deniz suyu ile dolu. Bu çok trajikomik bir durum aç?kças?. Her ?eye ra?men zemine uygun olmayan plan? yine uygulamay? deneyecekler ve kaç?n?lmaz olarak yine ayn? sonuçlarla kar??la?acaklar” aç?klamalar?nda bulundu.
Normalde haz?rlanan projelerin sürekli güncellenmesi gerekti?inden bahseden mühendis, “En basit apartmanda bile proje üç, dört kere revize edilir ama böyle bir çal??ma bu in?aatta hiçbir ?ekilde yap?lm?yor. Dokümanlar? inceleyecek, i?leyecek yetkinlikte hiçbir personel yok. Zemindeki oturmadan dolay? temel k?r?l?yor, kimse neden oldu?una dair yorum yapam?yor. Ve bu ?ekilde 2023’te birinci reaktörü çal??t?rmay? planl?yorlar. Tek dertleri ?u an için bu gibi görünüyor” dedi.
DOLGU PROJEYE TAB? DE??L
Temel atma öncesi yap?lan dolgu çal??mas?n?n projeye tabi olmad???n? söyleyen bir ba?ka yetkili, yap?lan dolgularla ilgili hesaplamalar?n veya bilimsel verilerin bulunmad???n? belirtti: “Dolgu yap?lmadan önce kullan?lacak malzemenin uygun olup olmad??? laboratuvar ko?ullar?nda incelenmelidir, tabii ki böyle bir ?ey söz konusu de?il. Kullan?lan dolgu malzemesinin niteli?i belli de?il. Konuyla ilgili bilimselli?e dayanan hiçbir cevap al?nam?yor. Saha içerisindeki hiçbir dolgu çal??mas?nda mühendislik nosyonu gözetilmemi?, ‘yapal?m bir ?ey olmaz’ mant???yla hareket edilmi? durumda. Projede bilimsel hesaplara göre hareket eden hiç kimse yok.”
Yat?r?mc? firman?n projesini denetleyemedi?inden bahseden bir ba?ka personel ise, “Proje tamam?yla mevcut müteahhitlerin geçmi?teki ‘tecrübeleri’ üzerinden yürüyor. Sanki bir nükleer santral yap?l?yor gibi de?il de bir apartman yap?l?yor gibi hareket ediyorlar. Ki bir apartman in?a ederken bile çok daha ciddi bir süreç yürütülür. ?çerideki süreç i?te bu kadar kopuk ilerliyor” dedi.
AKDEN?Z BÜYÜK R?SK ALTINDA
Akkuyu NGS’nin so?utma i?lemi deniz arac?l???yla yap?lacak. Konuyla ilgili görü?tü?ümüz bir kimya mühendisi de so?utma i?leminin ard?ndan denize bo?alt?lacak olan s?cak suyun bölgedeki deniz s?cakl???n?n artmas?na yol açaca??n?, canl? popülasyonunun bundan etkilenece?ini söyledi. So?utma i?lemi modellemelerinin çevreye olan etkilerinden bahseden mühendis, projenin deniz s?cakl???na olan etkisinden daha y?k?c? bir etkiyle kar?? kar??ya kalaca??m?z? belirtti: “So?utma meselesiyle ilgili deniz s?cakl???na olan etkisinden daha büyük bir problem var. ?öyle ki, bu tarz alanlarda suyun çekildi?i borulara midye vs. yap??mamas? ad?na suya klor kar??t?r?l?r. Haliyle sonras?nda klor kar??t?r?lan bu su denize geri bo?alt?l?r. Farazi olarak konu?ursak, bin 200 MW gücündeki bir reaktörü so?utabilmek için ise saatte yakla??k 180 bin m3 su gerekir. Tesise ise bu reaktörlerden dört tane yap?lmas? planlan?yor. Yani bu demektir ki, saatte 720 bin m3 klorlu su denize bo?alt?lacak. Çama??r suyunda vs. kullan?lan bu kimyasal?n böylesine bir oranda Akdeniz’e bo?alt?ld???n? dü?ündü?ümüzde bunun ne derece y?k?c? etkileri olaca??n? görebiliyoruz.”
TELAF?S? MÜMKÜN OLMAYAN FELAKETLERE YOL AÇAB?L?R
TMMOB Akkuyu Nükleer Güç Santral? ?zleme Komisyonu’nun bu ay?n ba??nda yay?mlad??? raporda da tehlikelere dikkat çekilmi?ti. Nükleer Santralin birinci reaktörünün temelinde ya?anan çatlaklar?n ya?anabilecek büyük tehlikelerin habercisi oldu?un vurguland??? raporda, Nükleer Güç Santral?’na ihtiyaç olmad??? belirtilere, “Bir kaza olmas? durumunda telafisi olanaks?z büyük felaketlere neden olur” denilmi?ti. ?n?a edilecek reaktörlerde kullan?lan teknolojinin hiçbir yerde denenmemi? bir teknoloji oldu?u ilk a??zdan ifade edildi?inin yetkililer taraf?ndan itiraf edildi?inin belirtildi?i raporda, bu bilginin, Türkiye bürokrasisinin Akkuyu için gerekli formaliteleri, ola?an?n d???nda ne denli h?zl? yerine getirdi?ini gösterdi?ini bunun da büyük sak?ncalar içerdi?i kaydedilmi?ti.