Gaziemir Belediyesi ?klim De?i?ikli?i ve S?f?r At?k Müdürü, Çevre Mühendisi Derya Dizman Kayar, kontrolsüzce dökülen in?aat at?klar?n?n telafi edilemez etkilere ve zararlara yol açabilece?ini söyledi. Deprem sonras? ortaya ç?kan molozlar?n dökülece?i alan?n dikkatle seçilmesi gerekti?ini, in?aat at?klar?n?n toz toprak de?il tehlikeli at?k oldu?unun alt?n? çizen Kayar, “Molozlardan genel olarak beton, tahta, alç?, briket, metal ve cam gibi malzemeler anla??lsa da bu at?klar?n içerisinde plastikler, yal?t?m malzemeleri, boyalar, elektronik at?klar ve yap?larda birikmi? kimyasallar da bulunur. Yap? malzemelerinde kullan?m? giderek artan kimyasal katk?lar ve organik polimerler de hesaba kat?ld???nda molozu sadece görüntü kirlili?i yaratan ve ortadan kald?r?ld???nda çözülen bir sorun olarak görmek mümkün de?ildir” dedi.
Molozlarda kanserojen asbest uyar?s?
Molozlardaki tehlikenin sadece at?klardan de?il molozlar?n içerisinde bulunabilecek asbest tozlar?ndan da kaynaklanabilece?inden bahseden Derya Dizman Kayar, “Özellikle eski binalar?n in?as?nda, çimentosu ba?ta olmak üzere, ?s? yal?t?m?, dö?emelerde ve birçok malzemede asbest kullan?ld??? üzere depremden dolay? olu?an molozlarda asbest tozlar? ve lifleri bulunabilir. Molozlar?n kald?r?lmas? ve hasar görmü? binalar?n y?k?lmas? sonucunda havaya yay?lan tozlar?n içerisinde asbest tozlar? bulunacakt?r. Dünya Sa?l?k Örgütü “Kanserojen Maddeler” listesinde asbesti Grup 1 kanserojen olarak tan?mlanm??t?r. Bu tozlara maruz kalan ki?ilerde zamanla kalp ve damar hastal?klar?, ast?m, alerji gibi solunumla ilgili rahats?zl?klar?n olabilece?i bilinmekle birlikte deprem sonras?nda molozlar?n kald?r?lmas? s?ras?nda molozlar? kald?ran yetkililerin mutlaka i? sa?l??? ve güvenli?i tedbirlerini almas? gerekmektedir” diye konu?tu.
Molozlar?n at?k depolama saha planlamas? yap?l?rken ilgili yönetmelikte de belirtilen ‘Depolama tesislerinin, toprak i?lenmesine elveri?li ve üretim potansiyeli yüksek olan arazilerle, sulu tar?m ve ba?-bahçe olarak kullan?lan arazilerin veya s?n?f? ne olursa olsun iklim özelliklerinden yararlan?larak zeytinlik, f?nd?kl?k, f?st?kl?k, çay ve muz bahçeleri gibi plantasyona ayr?lan arazilerde kurulmas? yasakt?r. Ayr?ca bu tesislerin, içme, sulama ve kullanma sular? rezervuarlar?n?n mutlak ve k?sa mesafeli koruma alanlar?nda kurulmas?na kesinlikle müsaade edilmez’ maddesi dikkate al?narak depolanacak yer seçimi yap?lmas? gerekti?ini, deprem sonras? molozlar?n bertaraf yönteminin de çok önemli oldu?unu vurgulayan Kayar, “Molozlar?n bertaraf? çok dikkat edilmesi gereken bir konudur. Molozlar?n içerisindeki tehlikeli at?klar ve asbest gibi zararl? maddelerin ya?mur ve kar sular?yla topra?a ve topraktan da yer alt? sular?na ula?mas?n? engellemek için geçirimsiz zemin tercih edilmelidir” dedi.
Molozlar çevre için felaket olabilir
Moloz at?klar?n?n di?er tehlikeli at?klardan ayr??t?r?lmamas? ve mevzuat gere?i kontrollü depolanmamas? durumunda bulunduklar? çevreye; metan, hidrojen sülfür ve civa buhar? gibi zehirli gazlar, polisiklik aromatik hidrokarbonlar, poliklorlu bifeniller, bromürlü alev geciktiriciler gibi tehlikeli organik kimyasallar ve a??r metaller (arsenik, kadmiyum, kur?un, krom gibi) bula?t?rd???n?n da alt?n? çizen Derya Dizman Kayar, “Bir çok kal?c? kirletici rüzgar ve su ile uzak mesafelere kolayl?kla ta??narak çevrede ve organizmalarda birikir. Bozunmaya dirençli bu kirleticiler dü?ük konsantrasyonlarda bile bulunduklar? çevre için bir felaket olabilir. ?n?aat at?klar?ndan sadece alç? bile, bakteriyel parçalanma neticesinde bulundu?u ortam?n kimyas?n? de?i?tirerek a??r metallerin ve di?er kirleticilerin sal?n?m?n? h?zland?r?r. Döküm alanlar?ndaki rahats?z edici kokunun kayna?? bu parçalanma sürecinde aç??a ç?kan hidrojen sülfür gaz?d?r. ?çeri?i çok farkl? kirleticilerden olu?abilen bu at?klar?n neden olaca?? sa?l?k riskleri kontrol edilemez ve öngörülemez düzeylere ula??r” dedi.
“Kirleticiler çocuklarda pek çok hastal???n sorumlusu”
Molozlarda bulunan kirleticilerin çocuklardaki pek çok hastal???n sorumlusu oldu?unu da dile getiren Kayar, ?unlar? söyledi:
“Molozlar?n içerdi?i kirleticiler yer alt? ve yer üstü su kaynaklar? ile yüzey topra??n? kontamine eder; baz?lar? rüzgar ve su ile uzak mesafelere ta??narak besin zincirinde, insan ve hayvan ya? dokular?nda birikir. Bu at?klara maruziyet; kanserler, karaci?er ve böbrek hasar?, kümülatif hasar, nörolojik hastal?klar ve do?um kusurlar? ile ili?kilendirilmektedir. Hormon bozucu etkileri de olan bu kimyasallar?n çocuklarda kur?un zehirlenmesi, ast?m, nörodavran??sal bozukluklarla do?rudan ili?kisi gösterilmi?tir. Yayg?n ve kal?c? çevresel toksinlerin çocuklarda ba????kl?k sistemi ile kalp ve damar hastal?klar?na sebep oldu?u; do?um öncesi maruziyetlerin ise bebeklerde dü?ük do?um a??rl?klar?, erken do?um riski, nöral tüp defektleri (omurilik ve beyin geli?iminde ortaya ç?kan anormallikler), kanda yüksek kur?un seviyeleri, yeni do?anlarda dudak-damak yar?klar? ile ba?lant?s? tespit edilmi?tir. Her ne kadar yap? malzemelerinin içeri?inde bulunan baz? kimyasallar?n insan ve çevre sa?l???na olan olumsuz etkileri ara?t?r?lm?? olsa da moloz at?klar?n?n küçük partiküllerinden kaynaklanan sinerjistik (birbirinin etkisini artt?ran) kirlili?in henüz yeterince bilinmeyen etkileri daha kayg? verici bulunmaktad?r.”