SONKALE?ZM?R-Mimarlar Odas? ?zmir ?ubesi ve ?ehir Planc?lar? Odas? ?zmir ?ubesi'nin ortak aç?klamas?nda; 2012 y?l?nda kurulan ve Yönetim Kurulu Ba?kanl???n? ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer`in yürüttü?ü Tarihi Kemeralt? ?n?aat Yat?r?m Ticaret A. ?. (TARKEM) taraf?ndan ?zmir Tarihi Kemeralt? ve Çevresi ad?na kaynak yaratma iddias?yla Re-Pie Portföy Yönetim ?irketi arac?l???yla "?zmir Tarihi Kemeralt? Gayrimenkul Yat?r?m Fonu" lansman toplant?s?n?n 9 Haziran 2023 yap?ld??? an?msat?ld?.
Aç?klaman?n kendilerinin görü?lerinin dikkate al?nmamas? nedeniyle yap?ld??? vurgulan?rken, hayata geçirilmek istenen "?zmir Tarihi Kemeralt? Gayrimenkul Yat?r?m Fonu"nun 2022 y?l?nda onaylanan “?zmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetimi Plan?/ 2022-2027'?na ayk?r? oldu?una vurgu yap?ld?.
Kültürel miras?n hisse senedine indirgenmesinin Kemeralt? ve Basmane bölgelerinin soylula?ma tehlikesiyle kar?? kar??ya b?rakaca?? belirtilirken, kamu yarar?n? korumakla yükümlü meslek odalar?n?n gayrimenkul piyasas? arac?l???yla alan?, tam da kendilerinin ifade etti?i ?ekliyle “yat?r?mc?s?na kaç?r?lmayacak f?rsat” olarak sunmalar?n?n UNESCO Dünya Miras Listesi’ne aday konumundaki bölge için etik bulunmad??? ve son derece tehlikeli oldu?u öne sürüldü.
"KEMERALTI VE BASMANE’N?N GELECE??NE DA?R SÖZÜMÜZ VAR"
"2500 y?ld?r halk?n olan kültürel miras?m?z Kemeralt? ve Basmane'nin gelece?ine dair sözümüz var" ba?l?kl? yaz?l? aç?klaman?n tamam? ?öyle:
"6235 say?l? TMMOB Kanunu do?rultusunda kurulmu? olan kamu kurumu niteli?inde meslek odalar? olarak, kamu yarar?n? korumakla yükümlüyüz ve gayrimenkul piyasas? arac?l???yla alan? tam da kendilerinin ifade etti?i ?ekliyle “yat?r?mc?s?na kaç?r?lmayacak f?rsat” olarak sunan olu?umu, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne aday konumundaki bölge için etik bulmad???m?z gibi, son derece tehlikeli buldu?umuzu bildirmek isteriz. Kira ve sat?? i?lemleri üzerine dayal? gayrimenkul yat?r?m fonlar?, do?as? gere?i, toplumun ihtiyaçlar?n? de?il toprak rant?n? gözetmek ve gayrimenkul piyasas?ndaki spekülasyonun bir parças? olmak zorundad?r.
Kemeralt? ve Basmane’nin ?zmir'in; tüm ?zmirlilerin, ?zmir’de ya?ayanlar?n, ülkenin, dünyan?n de?eri konumundaki bu özgün kentsel miras alan?n?n, sermayenin talep ve beklentilerine göre de?il kamucu pratikler arac?l???yla korunmas? ve ku?aklar ötesi kamu yarar?n? gözeterek gelecek ku?aklara miras olarak b?rak?lmas? mümkündür.
"?zmir Tarihi Kemeralt? Gayrimenkul Yat?r?m Fonu" kurulmas? konusunun ise merkezinde ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin oldu?u olu?um taraf?ndan haz?rlanan ve Kültür ve Turizm Bakanl??? taraf?ndan yetkilendirilen ?zmir Tarihi Liman Kenti E?güdüm ve Denetleme Kurulu taraf?ndan onaylanan “?zmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetimi Plan?/ 2022-2027”na dayand?r?ld??? görülmektedir. Söz konusu plan?n haz?rl?k a?amas?nda ilgili kurullar?nda meslek odalar? olarak yer alarak görü? ve önerilerimizi sözlü ve yaz?l? olarak aktard?k. Tüm bu çal??malar?n sonucunda ise onaylanan planda, iddia edildi?i gibi "?zmir Tarihi Kemeralt? Gayrimenkul Yat?r?m Fonu" kurulmas?na yönelik herhangi bir veri bulunmamaktad?r. Tart??maya konu fonun, Alan Yönetimi Plan?nda yer alan 1.5.100 nolu faaliyete dayanak gösterilmesi mümkün olmay?p, bahsi geçen fonun sorumlu kurulu?u ?zmir Valili?i, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ve Konak Belediyesi olarak gösterilmekte olup, ?zmir Vak?flar Bölge Md., ?ZTO, EG?AD, TARKEM ve ilgili kamu/özel sektör kurum ve kurulu?lar? ise payda? olarak tan?mlanmaktad?r (sf.752). Bahsi geçen fon planda, yasal ve yönetsel düzenleme yap?larak kamu denetiminde kurulmas? beklenen, kamusal içeri?i bulunan bir eylem olarak bahsedilmektedir (sf.816). Günümüzde, 2863 say?l? kanun uyar?nca valilikler denetiminde kültür varl?klar?n?n ya?at?lmas? için kullan?lan kaynaklar bulunmakta olup, 1.5.100 faaliyetinde yer alan “?zmir Tarihi Liman Kenti Koruma Program? Yat?r?m Fonunun Olu?turulmas?” eylemi de benzer finansal kaynak yaratma iste?idir. Temel nedeni ise kültür varl???n?n korunmas?nda finansal kaynak sa?lamak, muhalif olarak görülen yerel yönetimlerde valilik denetiminde bulunan kaynaklar?n kullan?lmas?nda ya?anan s?k?nt?lar?n üstesinden gelmek, bu nedenle benzer bir fon olu?turularak sadece valilik de?il di?er kamu kurumlar?n?n da söz sahibi oldu?u bir sürecin yönetilmesidir.
?zmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetimi Plan?n? (2022-2027) Kadük B?rakacak Uygulamadan Derhal Vazgeçin!
Bugünlerde tart??ma konusu olan ve ?a?al? sloganlar ile sermayeyi yat?r?m yapmaya davet eden fon ile Alan Yönetimi Plan?nda bahsi geçen fon aras?nda isim benzerli?i d???nda bir ortak yan bulunmamaktad?r. Buna ra?men kurulan yat?r?m fonu ile Alan Yönetimi Plan?n aras?nda ili?ki kuranlar ya plan? anlam?yor ya da özel olarak çarp?tmaktad?rlar. ?öyle ki; Alan Yönetim Plan?n?n amaçlar?na ula?ma sürecinde yol gösterici olan politika alanlar? bölümünde,
“13. Alan?n koruma sürecinin etkinlik kazanmas? ile artacak olan soylula?ma riskinin kontrol alt?na al?nmas? ve yerel toplumun alanda varl???n? sürdürmesine yönelik sosyal desteklerin ve içerme odakl? politikalar?n uygulanmas? gerekmektedir. Önemli miktarda nüfus kaybetmi? olan alan?n nüfus kaybetme e?ilimi devam etmektedir. Mevcut konut dokular?n?n kentsel hizmetlere eri?im güçlü?ü, geleneksel konut dokusu ile bütünle?en dar ula??m a??, mevcut konut yap?lar?n?n önemli bölümünün ruhsats?z olmas? ve afet riski ta??mas? gibi hususlar alan?n ya?anabilirli?ini azaltmaktad?r. Kent yoksullar?n?n mekân?na dönü?mü? olan alan?n Kemeralt? Bölgesine yak?n konut bölgelerinde ya?ayan nüfusun azalmas?, Kemeralt? Çar??s?n?n sadece ticaret dokular?ndan olu?mas?, alan?n gece kullan?m?n? olumsuz yönde etkilemekte ve alan? güvensiz hale dönü?türmektedir. Yönetim Plan?n?n ana hedeflerine ula?mas? ile geli?me e?ilimi gösterecek olan turizm sektörünün alanda dönü?ümü h?zland?rmas? beklenebilir bir sonuçtur. Ancak alan?n k?r?lgan sosyal yap?s? dikkate al?nmadan gerçekle?tirilecek mekânsal ve ekonomik müdahaleler, sosyal yap?n?n çözülmesine yol açma riskini de ta??maktad?r. Bu nedenle alan?n ekonomik yap?s?n? etkileyecek olan mekansal müdahale kararlar? analiz edilmeli, alan?n istihdam yap?s? ve sosyal ko?ullar? güçlendirilmeli, alan?n fonksiyon dönü?ümü, soylula?ma riski düzenli olarak izlenmelidir.
20. ?zmir Tarihi Liman Kenti’nin miras ögelerinin ekonomik sektörlerin sürdürülebilirli?ini sa?lamak amac?yla ‘kaynak’ olarak kullan?lmas? de?il, ‘varl?k’ olarak de?erlerin korunmas? birinci öncelik olmal?d?r.
28. ?zmir Tarihi Liman Kenti Yönetim alan?nda görev ve sorumluluk üstlenen tüm kamu kurum ve kurulu?lar?, üniversiteler, meslek odalar? ve sivil toplum kurulu?lar? aras?nda ortak bak?? aç?s? geli?tirilmeli, planlama, uygulama ve izleme süreçlerinde e?güdüm ve i?birli?i sa?lanmal?d?r. Alan?n korunmas?ndan ve yönetiminden sorumlu bütün payda?lar?n Alan Yönetim Plan? çerçevesinde çal??ma yürütmesi esas al?nmal?d?r.” denmekte olup uygulamaya konulmak istenen fon ile bu politikalar aras?ndaki ili?ki muhataplar? taraf?ndan aç?klanmaya muhtaçt?r.
Kültür Varl??? Hisse Senedi Fonu De?ildir! Sermayeyi De?il Kültür Varl???n? Ya?at?n!
"?zmir Tarihi Kemeralt? Gayrimenkul Yat?r?m Fonu” içerdi?i belirsizlikler, yetersiz kamu politikalar? ve sermayeyi önceleyen yakla??m?yla Kemeralt? ve Basmane bölgelerinin parsel parsel sermayenin hizmetine sunulmas?n? kolayla?t?racak olup, alan?n özgün tarihsel niteliklerini yitirme ve soylula?ma riskiyle kar?? kar??ya b?rak?lmas?na yol açacakt?r. ?zmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetimi Plan?nda kültürel miras?n bir "kaynak" olarak de?il "varl?k" olarak de?erinin sürdürülmesi gerekti?i, soylula?ma riskine ili?kin önleyici bir çerçeve çizilirken bugün hayata geçirilmeye çal???lan uygulama ise ne yaz?k ki yap?lan plan?n hükümsüz kalmas?na neden olacakt?r.
Ülkemizde kültürel miras?n korunmas? ve ya?at?lmas? konusunda yeterli finansal kayna??n yarat?lmad??? bir gerçektir. Bir toplumun en önemli de?eri olan kültür miras?n? öncelemeyen günümüz kamu politikalar?, sermayenin i?tah?n? kabartmaya, mülk sahiplerinin rant? tercih etmesine, kültür miras?n?n ortak gelece?imizin de?il bir ç?kar grubunun gelir kayna?? olmas?na zemin haz?rlamaktad?r. Mega projeler, kentsel dönü?ümler, ç?lg?n projeler, göz al?c? büyük toplant?lara kamu kayna?? harcan?rken, ortak gelece?imizin yap? ta?? olan kültür miras? kaderine terk edilmektedir. Kaynak k?s?tl?l???n? f?rsat bilen sermayenin öncü oldu?u bu fondaki belirsizlikleri sormak gerekirse:
Kültür varl???n? gayrimenkul olarak hisse senedine dönü?türen bu fon, tam olarak ne tür bir ortakl?k modeli önermektedir? Söz konusu fon arac?l??? ile mülkiyetin el de?i?tirmesini engelleyen herhangi bir politika var m?d?r?
Söz konusu fonun talipleri kimlerdir? ?zmirlileri önceleyen politikalar var m?d?r? Yabanc? sermayedara dair herhangi bir k?s?tlay?c? tutum var m?d?r? Fiziksel mekân?n dönü?ümüme kar??n sosyo-kültürel ya?am?n de?i?imi nas?l olacakt?r?
Son y?llarda artan uluslararas? göç krizine kar?? derin yoksulluk sorunu ya?anan bölgede yap?l? çevrenin dönü?ümünün yan? s?ra, sosyal ve ekonomik güçlendirme politikalar? dü?ünülmekte midir? Yoksullu?u ortadan kald?rmaya dair herhangi bir çal??ma mevcut mudur? Kent yoksullar? göz ard? edilmekte midir, soruna dair çözüm üretilmesi de?il ba?ka tarafa m? süpürülmesi mi istenmektedir?
?zmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetim Plan?nda belirtildi?i üzere Kemeralt? ve Basmane bölgelerine ait koruma amaçl? imar planlar?n?n bütüncül bir bak?? aç?s?yla yenilenmesi gerekmektedir. Bu plan revizyonlar? yap?lmadan parçac?l müdahalelerin son bulmas? nas?l sa?lanacakt?r? Parçac?l kararlarla alan?n mekânsal ve sosyal karakteri nas?l korunacakt?r?
Fon ile onar?m gören yap?lar?n i?levleri ne olacakt?r? Plan revizyonlar? yap?lmadan yap?n?n i?levleri neye göre ve kime göre belirlenecektir? Bölgedeki tüm sivil mimarl?k örneklerinin ticaret i?levi almas? m? istenmektedir? Yap?n?n i?lev de?i?ikli?ine uygunlu?u tespit edilmi? midir? Yap?lar?n yaln?zca d?? mekânlar?n?n bir kabuk olarak korunmas?, iç mekânlar?n?n parçac?l biçimde de?i?tirilmesi mi öngörülmektedir? Konut ve ticaretin bir aradal???na dayanan karma kullan?m?n tümüyle ticaret odakl? dönü?mesi alan?n ?ss?zla?ma riskini art?rmayacak m?d?r?
Tarihsel olarak küçük esnaf?n yer ald??? Kemeralt? Çar??s?nda yerel ekonominin ya?at?lmas?na yönelik, esnafa “gelin bu fona ortak olun” ça?r?s? d???nda herhangi bir politika var m?d?r? Zincir sermaye gruplar?n? alandan uzakla?t?ran, yerel ekonomiyi ve küçük esnaf? te?vik eden politikalar sa?lanm?? m?d?r? Ya?ayan bir alan olan Kemeralt? ve Basmane bölgeleri yaln?zca büyük sermaye gruplar?na ait ticaretin gerçekle?ti?i bir bölge mi olacakt?r?
2500 y?ld?r halk?n olan, ya?ayan bir kentsel miras alan? olan Kemeralt? ve Basmane bölgelerindeki kültür miras?na yönelik ortaya at?lan bu fon hangi kat?l?mc? süreçlerle haz?rlanm??t?r? Hangi gruplarla bir araya gelinerek bu fon olu?turulmu?tur? Meslek odalar?, üniversiteler, sivil toplum, alanda ya?ayanlar, göçmenler ile bir araya gelinmi? midir? Bu fon olu?turulurken Türkiye’den ve Dünyadan hangi örnekler incelenmi?tir, ya?anabilecek riskler öngörülmü? müdür? Bu risklerin ya?anmamas? için hangi önlemler al?nm??t?r?
Kültürel Miras? Bir Hisse Senedine ?ndirgeyen Anlay??a Kar?? Aç?k Ça?r?m?zd?r:
?lgilileri, yukar?da samimiyetle sorulan sorulara ?zmir Tarihi Liman Kenti Alan Yönetimi Plan? kapsam?nda laf kalabal??? yapmaks?z?n bilimsel dayanaklar? ile kamuoyuna ayr?nt?l? ve ikna edici aç?klama yapmaya davet ediyoruz. Ayr?ca, tarihi kentler ve kültürel miras alanlar?n? hisse senedi olarak gören, uygulamaya konmas? durumunda ülkemizdeki benzer nitelikteki alanlar?n da yok olmas?na neden olacak anlay???n yarataca?? bu ak?l d??? tahribata kar??, ba?ta kültürel miras konusunda uzman kurum/kurulu? ve ki?iler olmak üzere tüm vatanda?lar?m?z?n itiraz etmesinin ve görü?lerini kamuoyuyla payla?malar?n?n kültürel miras?m?z?n korunmas? aç?s?ndan hayati oldu?unu dü?ünüyor, herkesi sorumluluk almaya ça??r?yoruz."