Milli Mücadele'nin ilk ad?m? 101. y?l?nda!

Limni adas?n?n Mondros Liman?'nda demirli Agamemnon z?rhl?s?nda, 30 Ekim 1918 ak?am? Mondros Mütarekesi imzalan?r. Çanakkale'de Türk askerinin destan yazmas?na ra?men, dü?man gemileri Çanakkale Bo?az?'ndan geçerek ?stanbul'a demirler, 15 May?s 1919'da ?zmir ??gal edilir.

Karadeniz Bölgesi ise i?gal güçlerinin i?tah?n? kabartmaktad?r. ?ngiltere, Yunanistan'?n Karadeniz k?y?lar?nda bir Pontus Rum devleti kurma iste?ine destek vermektedir. Mondros Ate?kes Antla?mas?'n?n, "?tilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya ç?kmas? halinde herhangi bir stratejik yeri i?gal etme hakk?na sahip olacakt?r." maddesi Rum çetelerine güç verir.

Samsun ve çevresindeki Rumlar, 17-18 Mart 1919 tarihinde Samsun'a asker ç?karan ?ngilizleri de arkalar?na al?p, yapt?klar? çete bask?nlar?yla karga?a ç?kararak bölgeyi ?tilaf Devletleri'nin i?galine açmak istemektedir.

1919 y?l?n?n mart ve nisan aylar?nda Rum çetelerinin sald?r?lar? artmaya ba?lar ve Türk çetelerinin karga?a ç?kard??? iddia edilerek ?ngilizler, Osmanl? hükümetine 21 Nisan 1919'da bölgede asayi?in sa?lanmas? için nota verir. "E?er siz asayi?i sa?layamazsan?z biz Samsun'a ç?k?p bölgeyi i?gal edece?iz" anlam? ta??yan notan?n ard?ndan Mustafa Kemal 9. Ordu Müfetti?i olarak görevlendirilir.

?stanbul ?i?li'deki evinden 16 May?s'ta annesi ve karde?i ile vedala?arak ayr?lan Mustafa Kemal Atatürk'e, vapura binmeden, "Band?rma Vapuru'nun Karadeniz'de bat?r?laca??" istihbarat? iletilir.

Atatürk, o gün ya?ad?klar?n? ?öyle anlat?r:

"Bir an yaln?z kald?m ve dü?ündüm. Bu dakikada dü?manlar?n elinde idim. Bana her istediklerini yapamazlar m?yd?? Beynimden bir ?im?ek geçti. Tutabilirler, sürebilirler, fakat öldürmek! Bunun için beni Karadeniz'in co?kun dalgalar? aras?nda yakalamak laz?md?r. Bu ihtimal mant?kl? idi. Ancak benim için art?k yakalanmak, tutuklanmak, sürülmek, dü?üncelerimi yapmaktan al?konmak hepsi ölmekle denk idi. Hemen karar verdim, otomobile atlayarak Galata r?ht?m?na geldim."

Büyük Önder, zihnindeki kurtulu? mücadelesi planlar?yla, Band?rma Vapuru ile ?stanbul'dan yola ç?kar. Band?rma Vapuru, K?z Kulesi önünde durdurulur. ?tilaf devletleri askerleri vapurda denetim yapt?ktan sonra Band?rma Vapuru yoluna devam eder. Mustafa Kemal, kaptan ?smail Hakk? Durusu'ya, sahile yak?n bir rota çizmesini söyler.

Band?rma Vapuru, üç gün sonra Sinop'a var?r. Mustafa Kemal Sinop'ta karaya ç?kar. Samsun'a kara yoluyla gitmek için yolun durumunu ve araç sorar. Ancak ne yol ne araç vard?r. Ald??? bu yan?tla Mustafa Kemal ve beraberindekiler tekrar vapura binerler.

Samsun'a var??
19 May?s 1919 Pazartesi günü Band?rma Vapuru Samsun sahiline demir atar. Mustafa Kemal ve arkada?lar?n?, ilk olarak Havuzlu ?smail'in kulland??? sandalla Kurmay Binba?? Mahmut Ekrem Bey kar??lar.

Birinci Dünya Sava??'nda Ruslar taraf?ndan kentin bütün iskeleleri bombalanm?? ancak bir tek kentte sigara üreten Frans?zlara ait Reji ?skelesi sa?lam kalm??t?r. Mustafa Kemal ve arkada?lar?, Samsun'a ilk ad?mlar?n?, di?er ad? Reji ?skelesi olan Tütün ?skelesi'nden atar.

Karaka? Mustafa lakapl? kay?kç?n?n karaya ç?kard??? Mustafa Kemal ve arkada?lar?n? Samsun'da küçük bir grup kar??lar. Kar??lamada Samsun Mutasarr?f? ?brahim Ethem Bey bulunmamaktad?r. Mutasarr?f rahats?z oldu?unu belirterek yerine Muhasebe Müdürü Osman Bey'den heyeti kar??lamas?n? ve a??rlama i?leriyle ilgilenmesini istemi?tir.

"Dokuzuncu Ordu K?talar? Müfetti?i ve Padi?ah?n Fahri Yaveri Mirliva Mustafa Kemal Pa?a" unvan? ile Mustafa Kemal, "Saat 08.00'de Samsun'a ula?arak görevine ba?lad???na" dair ?stanbul'a telgraf gönderir.

Mustafa Kemal ve arkada?lar? kalabal?k olduklar? için tek otele yerle?tirilemezler. Atatürk ve maiyetindekilerden bir k?sm?, Jean ?onnis Mantika'ya ait olan ''Mantika Palas''a yerle?tirilir, di?erleri ise bugünkü Samsun Ticaret ve Sanayi Odas?n?n yerinde bulunan o zamanki Karadeniz Oteli'nde kal?r.

Havza'ya geçi?
Atatürk Samsun'da 6 gün kal?r, 25 May?s'ta Havza'ya geçer. ?ngilizleri ?üphelendirmemek için Atatürk, böbrek sanc?lar?n?n arttt???n? ve Havza'n?n kapl?calar?n?n kendisine iyi gelece?ini belirterek kentten ayr?l?r.

Atatürk ve arkada?lar?, eski bir araçla Havza'ya do?ru yola ç?kar. Yollar bozuktur ve araç birkaç kez ar?zalan?r. Araçtan inen Atatürk ve arkada?lar?, do?an?n güzelli?ine kendilerini kapt?rarak bir süre "Da? ba??n? duman alm??, gümü? dere durmaz akar, güne? ufuktan ?imdi do?ar, yürüyelim arkada?lar" mar??n? söyleyerek yol al?r.

Mustafa Kemal, Havza'da Mesudiye Oteli'nde, beraberindekiler ise Ali Osman A?a'n?n kona??nda a??rlan?r.

Atatürk, Havza'da Milli Mücadele'yi örgütlemek için uygun ortam? bulur. ?lk Müdafa-i Hukuk Cemiyeti, Havza'da kurulur. Te?kilat, ilk toplant?s?n? "Ta? Mektep" yani ?imdiki Merkez ?lkö?retim Okulunda yapar. ?lk miting Havza'da yap?l?r. Mustafa Kemal Pa?a'n?n talimat?yla gerçekle?tirilen mitingde, ?zmir'in i?gali protesto edilir. ?lk genelge yine Havza'da yay?mlan?r, 28 May?s'ta yay?mlanan Havza Genelgesi, tüm valilikler, kolordu komutanl?klar? ve ba??ms?z mutasarr?fl?klara gönderilir.

Havza Genelgesi, Atatürk'ün Samsun'a ç?kt?ktan sonra ilk resmi tepkisi olmas? dolay?s?yla tarihte büyük öneme sahiptir. Atatürk, bu genelgeyle halk?n i?gallere tepki göstererek milli bilincin uyand?r?lmas?n? amaçlam??t?r. Bir sonraki dura?? Amasya olacak Mustafa Kemal, 18 gün boyunca Havza'da Milli Mücadele için önemli ad?mlar atar.

Havza'daki hareketlilikten haberdar olan ?ngilizlerin yapt??? bask? ile Atatürk, Dokuzuncu Ordu Müfetti?li?i görevinden al?n?r. ?lk ad?mlar? teker teker atarak yoluna devam eden Atatürk, Havzal?lara sivil olarak veda eder.

Atatürk, 24 Eylül 1924'te Havza'ya ikinci geli?inde, Havzal?lara ?öyle seslenecektir:

"Sizinle en elemli, en yeisli günlerde tan??t?m. Aran?zda günlerce kald?m. Bana mazinin hat?ras?n? tekrarlatan ?u daire içinde k?ymetkar mesai ve muavenetinizden pek müstefit oldum. E?er Havzal?lar?n o samimi ve metin hüsnükabulleri olmasa ve e?er Havza'n?n nafi ?ifal? kapl?calar? ahval-i s?hhiyem üzerinde müspet bir tesir b?rakmasayd?, emin olunuz ki, ink?lap için çal??amayacakt?m. Bundan dolay?d?r ki Havza ve Havzal?lara çok ?ey borçluyum. Kalbi rab?tam ebediyen saklayacak ve sizi hiç unutmayaca??m. ?lk cüreti, ilk cesareti gösteren sizlersiniz. ?nk?lap ve Cumhuriyet tarihinde kahraman Havza'n?n ve Havzal?lar?n büyük bir yeri vard?r."

Mustafa Kemal'in Samsun'a ç?k??? ve Kurtulu? Mücadelesi'ni ba?lat???, Cumhuriyet'in ilan?ndan sonra 1938 tarihine kadar ''Gazi Günü'' ad?yla Samsun'da yerel olarak kutlan?r.

Daha sonra ise Atatürk'ün Milli Mücadele'yi ba?latmak üzere 19 May?s 1919'da Samsun'a ayak basmas?, 20 Haziran 1938'de ç?kar?lan bir kanunla milli bayram olarak kabul edilir.

Milli Mücadele'nin ve Mustafa Kemal'in Samsun'daki izleri
Milli Mücadele'yi ba?latan ki?ileri Anadolu'ya ta??yan Band?rma Vapuru'nun orijinal planlar? kullan?larak in?a edilen birebir kopyas?, Samsun sahilinde müze gemi olarak ziyarete aç?k tutuluyor.

Do?u Park'ta düzenlenen alanda ziyarete aç?lan müze gemi Band?rma Vapuru, özellikle 19 May?s Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayram? dolay?s?yla kente gelen ziyaretçilerden büyük ilgi görüyor.

Bu y?l koronavirüs salg?n? nedeni ile müze gemi ilk kez 19 May?s'ta ziyarete kapal? olacak.

Günümüzde, Atatürk'ün ilk ad?m? att??? nokta, art?k dolgu sahas?. Samsun Büyük?ehir Belediyesi taraf?ndan önceki y?llarda dolgu sahas?na "Kurtulu? Yolu" yap?larak, Tütün ?skelesi yeniden in?a edildi. Tütün ?skelesi'nde ilk ad?m? temsilen Atatürk ve silah arkada?lar?n?n ve onlar? kar??layanlar?n bal mumu heykelleri yer al?yor.

Tütün ?skelesi'nden ba?layan "Kurtulu? Yolu" ise Atatürk'ün Havza'ya geçi? güzergah?n? takip ediyor.

Atatürk'ün Samsun'a geli?inde kald??? Mantika Palas, uzun y?llar ''M?nt?ka Palas'' olarak adland?r?ld? ve bugün Atatürk'ün e?yalar?n?n sergilendi?i Gazi Müzesi olarak o güne ait izleri canl? tutuyor.

Mustafa Kemal Pa?a'n?n Havza ilçesinde 25 May?s-13 Haziran 1919 tarihlerinde karargah olarak kulland??? ve Milli Mücadele'nin ilk karargah? say?lan ev ise günümüzde "Havza Atatürk Evi" olarak tarihin izlerini yans?t?yor.