Marketlerde po?ete para vermek istemeyen vatanda?lar, manav reyonlar?nda ücretsiz verilen ince po?etlerden çok say?da alarak ürünlerini bu po?etlere koymaya ba?lad?. Türk Plastik Sanayicileri Ara?t?rma Geli?tirme ve E?itim Vakf?'dan (PAGEV) al?nan bilgiye göre, plastik po?et üreticilerinin, manav reyonlar?nda ücretsiz da??t?lan ince po?et sat??lar? y?lba??ndan bu yana yüzde 100 oran?nda artt?.
Türk Plastik Sanayicileri Ara?t?rma Geli?tirme ve E?itim Vakf? (PAGEV) Ba?kan? Yavuz Ero?lu konu hakk?nda Sözcü'den Bar?? Özkan'a aç?klamalarda bulundu. Y?lba??ndan itibaren geçerli olan ücretli plastik al??veri? po?eti uygulamas?n?n mevzuattaki hatalar yüzünden amac?na hizmet etmedi?ini söyleyen Ero?lu, “AB'de de “Hafif al??veri? po?etlerinin azalt?lmas?” isimli benzer bir yönetmelik var. Amaç çok hafif oldu?u için insanlar?n büyük ço?unlu?unun çöp olarak gördü?ü ve soka?a b?rakt?klar?nda uçu?arak çevre kirlili?ine yol açan po?etlerin kullan?m?n? azaltmak. Türkiye'de ise mevzuattaki eksiklik/hatadan dolay? kal?n plastik po?etlerin kullan?m? azalt?l?rken hafif po?etlerin kullan?m? art?r?ld?. Plastik po?et üreticilerimiz, y?lba??ndan bu yana manav reyonlar?nda ücretsiz da??t?lan ince po?etlerin sat??lar?nda yüzde 100'den fazla bir sat?? oldu?unu belirtiyorlar. Bu çok ciddi bir rakamd?r.” aç?klamas?nda bulundu.
"Kullan?lan po?etleri getirenlere al??veri? puan? verilsin"
Po?etleri ücretli yapmak yerine marketlerde kullan?lan po?etleri getirenlere a??rl???na göre belli bir ücret ya da al??veri? puan? verilmesi gerekti?ini savunan Ero?lu, “Bunlar marketlerin d???nda ayr?lm?? alandan toplan?p geri dönü?üme kazand?r?lsayd? herkesin memnun oldu?u bir uygulama olurdu. Hem marketler mü?terileri say?s?n? artt?r?r hem vatanda? geri getirdi?i torba için al??veri? puan? kazan?rd?. Ayr?ca sokak toplay?c?lar?n?n ?artlar? iyile?tirilerek çevre de korunmu? olurdu. Ücretli po?et uygulamas?n?n yükü alt?nda kalan dar gelirli vatanda? böyle bir uygulaman?n en büyük destekçisi olurdu.” dedi.
Konu ile ilgili talep ve önerileri bakanl??a ilettiklerini belirten Ba?kan Ero?lu, yönetmelikte de?i?mesi istenen 6 temel ba?l??? ?öyle s?ralad?:
“Mevcut yönetmenlik zincir marketlere göre haz?rlanm??"
1. Mevzuatta; meyve-sebze ?arküteri reyonlar? ve eczanelerde verilen ince po?etler için çift kat 15 mikron kal?nl??? a?mayacak denmi?. Oysa AB mevzuat?nda tek kat 15 çift kat yani po?etin tüm kal?nl??? için 30 mikron s?n?r? getirilmi?. Zaten daha ince bir po?et üretilse bile kullan?lmas? mümkün de?il. Mevcut yönetmelik bu haliyle zincir marketlere göre haz?rlanm??t?r ve ülkemiz gerçeklerinden uzakt?r. Örne?in yak?n zamanda karpuz dönemi gelecek. Bizim mevzuat?m?z?n talep etti?i gibi tek kat 7,5 mikron bir po?et ile de?il karpuz, yar?m kilo domates bile ta??mak mümkün de?ildir.
Ayr?ca en önemli nokta po?et film halinde üretilirken teknik olarak her alanda e?it kal?nl?kta olamayabilir. Bakanl?k denetçilerinin po?etlerin kal?nl???n? nas?l ölçece?i de bu noktada önemlidir. Hali haz?rda elle ölçüm yapan mikrometre ile dijital mikrometre farkl? sonuçlar verebilmektedir. Bu nedenle mevzuata mikron konusunda art?-eksi yüzde 10 tolerans getirilmelidir. Hali haz?rda zincir marketlerin teknik ?artnameleri de bu ?ekildedir. Bu haliyle mevzuat?n bu maddesi AB'de oldu?u gibi tek kat 15 mikron olacak ?ekilde de?i?tirilmeli, kavram karma?as? ya?amamak ad?na mikron hususunda bizim mevzuat?m?z da tek kat tan?m?n? kullanmal?d?r. Ayr?ca mevzuatta kapsam d???nda kalan yerlerin tarifi de detayland?r?lmal?d?r. 15 mikron alt? po?etlere boyut s?n?rlamas? getirilmemeli, ihtiyaçlara göre boyut ve ebatlarda üretim yap?labilmelidir.
“50 mikron üstü kapsam d???nda tutulsun"
2. Avrupa Birli?i'nde tek kat? 15-50 mikron aras? kal?nl?ktaki plastik po?etler için ücret zorunluyken, 50 mikronun üzerindeki po?etler kapsam d???nda tutulmaktad?r. Buradaki amaç tek kullan?ml?k olmayan kal?n çok kullan?ml?k po?etlerin kapsam d??? tutulmas? ve endüstriye zarar vermemektir. Düzenlemenin mant??? tüketimi azaltmaksa zaten 50 mikron üstü kal?n po?etlerde gereksiz ve a??r? kullan?m söz konusu de?ildir. Ma?azalarda mü?teriye ihtiyac? kadar po?et veriliyor. Haz?r giyim, ki?isel bak?m, elektronik gibi sektörlerdeki zincir ma?azalar mü?terilerinden 25 kuru? po?et ücreti talep etmektense ka??t po?et kullanmaya yönelecek, bu da iki sektör aras?nda haks?z rekabet yaratacakt?r.
“Do?al malzemeden üretilenler ücretsiz olmal?"
3. Mevzuatta, biyobozunur özellikteki biyoplastiklerle ilgili herhangi bir düzenleme yap?lmamas? da önemli bir di?er eksiklik. AB'deki mevzuat uygulamas?nda do?ada alt? ayda kendi kendine kaybolan biyoplastikler bu kapsam?n d???nda tutulmu?tur. Türkiye'nin ihracat pazar? ve rakibi olan Avrupa ülkeleri biyoplastik kullan?m?n? te?vik etmektedirler. Bu sebeple söz konusu malzemelerle üretilen po?etler de ücretsiz olmal?d?r. Nitekim bu po?etlerin m?s?r ni?astas? ve kenevir gibi do?al malzemelerden üretilip, do?ada kendili?inden kayboldu?u göz önüne al?nmal?d?r. Mevzuata eklerken biyobozunur biyoplastik tan?m?na da dikkat edilmelidir. EN 13432 standard?n? sa?layan yüzde 100 do?al malzemeden üretilmi? po?etler bu mevzuat hükümleri d???nda de?erlendirilmeli ve ücretsiz olmal?d?r.
“200 metrekareden küçük yerler mevzuat d???nda b?rak?ls?n”
4. Toplam sat?? alan? 200 metrekareden daha küçük sat?? noktalar? bu mevzuat kapsam?n?n d???nda say?lmal?d?r. Hem tüketiciyi, hem üreticiyi hem de küçük esnaf? korumak ad?na bu maddenin koyulmas? önemlidir. Zaten 2018'de yay?nlanan Ambalaj At?klar?n?n Kontrolü Yönetmeli?i'nden önce yürürlükte olan yönetmelikte sat?? noktalar? bu ?ekilde tan?mlanm??t?.
Ayr?ca bu mevzuat?n amac? tüketimi azaltmakt?r, bu tarz 200 metrekarenin alt?ndaki bakkal, büfe, tuhafiye, pastane vb. yerlerde ihtiyaç kadar po?et sat?? görevlisi taraf?ndan verilmekte süpermarketlerde oldu?u gibi ihtiyaçtan fazla al?nmamaktad?r. Ayr?ca bu maddenin koyulmas? denetlenemeyecek küçük yerlerde kay?t d???l??? ve ülkemizin vergi kayb?n? önlemek için gereklidir.
“Geçi? süreci 2019 sene sona kadar uzat?ls?n”
5. Elinde stok olan üretici firma ve sat?? noktalar? için bir geçi? süreci ve modeli kurgulanmal?d?r. ?u an itibariyle perakendeciye sat?lm?? po?etler için mevzuatta son kullan?m tarihi olarak 31 Mart 2019 verilmi? olup perakendeciler bu tarihe kadar stoklar?n? eritemedi. Bu sebeple ellerinde kalan po?etleri üreticiye iade edeceklerini belirtmektedirler. Yine perakendecilerin sat?n ald??? veya kati sipari? verdikleri sebze meyve reyonunda kullan?lan ince po?etler yeni mevzuattaki çift kat 15 mikron standard?n? sa?layamad?klar?ndan bu po?etlerde perakendeciler taraf?ndan iade edilmek istenmektedir. Üretimleri ciddi oranda dü?ecek olan firmalara bir de hali haz?rda satm?? oldu?u po?etin iade yükü bindirilmemeli ve çözüm olarak 31 Mart tarihinde sona eren geçi? süresi 2019 sene sonuna ertelenmelidir.
Logo maliyeti
6. Mevzuatta marka sahibi logolar?n?n po?et yüzey alan?n?n yüzde 20'sini geçmeyecek ?ekilde bas?lmas? zorunlulu?u sektöre çok ciddi oranda kli?e maliyeti getirecektir. Oysa 25 kuru?a sat?lan po?etin 10 kuru?u sat?? noktas?na b?rak?lmad???nda yüzde 20 k?s?tlamas? koymaya gerek kalmayacak po?et üreticileri de kli?e maliyetinden kurtulacakt?r. Böylece bu 10 kuru? Çevre Bakanl???na kalarak “Plastik Geri Dönü?ümünü Destekleyen Projelerde” kullan?labilecektir. Ayr?ca logo kullan?m? sadece plastik po?etlere de?il, ka??t, bez vs. tüm di?er alternatiflere getirilmelidir. Bu haliyle tüketicide di?er malzemeleri do?aya atabiliriz alg?s? olu?makta çevreye ve geri dönü?me bir katk? sa?lanmamaktad?r. Buradaki temel görü?ümüz bask?l? ürün isteyen sat?? noktalar? için s?f?r at?k logosunun kullan?lmas? bask?s?z ürün alanlar için bu zorunlulu?un kald?r?lmas?d?r.