AK Parti ve MHP'nin yeni kurulan partilerin önünü kesmek için seçim yasas?nda yapmaya haz?rland?lar? de?i?iklikte barav ve darlt?lm?? bölge formülünün 'sak?nc?lar?' üzerinde duruluyor.
Habertürk yazar? Muharrem Sar?kaya'n?n aktard??? bilgiye göre, de?i?iklik halinde HDP'nin milletvekili say?s?n? artt?rmas? ve seçim baraj?n?n do?al olarak yüzde 20'ye ç?kmas?n?n sak?ncas? üzerinde duruluyor.
Bu durumda ittifaklar içinde yer alan di?er partilerin ittifak?n en büyük partisinin ?emsiyesi alt?nda seçime girmeleri gerekece?ine dikkat çeken Sar?kaya, MHP ve BBP'nin bu durumda AK Parti çat?s? alt?nda seçime girmek zorunda kalaca??na dikkat çekti.
Sar?kaya'n?n "Siyasette "daralt?lm??" korkusu" ba?l?kl? yaz?s?nda aktard??? seçim sistemi tart??malar? ?öyle:
Her mücadele öncesi gibi, koronavirüs günlerinden ç?kan siyaset de tahkimata ba?lad?…
Bunu bütün partilerde görmek olas?, hemen hepsi cephe gerisinde say?m ve eksik tamamlama yaparken, cepheyi de kendisine en uygun hale getirmek için çaba gösteriyor.
Bu sadece iktidar için de?il, seçime haz?rlanan tüm siyasi partiler aç?s?ndan geçerli…
Dikkat çeken de yeni sisteme uygun olarak bir yandan cephe gerisini tahkim ederken, di?er yandan da ittifak ortaklar?n?, yani müttefiklerini belirlemeye çal???yor.
Çünkü yeni sistem, getirdi?i ko?ullar nedeniyle ittifaklar? zorunlu k?ld??? için, kim kiminle birlikte olursa daha ba?ar?l? olabilece?inin formülü üzerinde çal???yor…
Salg?n nedeniyle ara vermesi sonras? çal??malar?na yeniden ba?layan TBMM’de iki gündür parti yöneticileri ve milletvekilleri ile sohbetimizin ana konusu da bunun üzerine kurulu…
Merhaba deyip sohbete ba?lad???n?zda, konuyu an?nda seçimin olup olmayaca??na ili?kin sorular?yla sand??a ta??yor.
Üzerinde durduklar? en önemli konu Siyasi Partiler ve Seçim kanunlar?nda yap?lacak düzenleme…
Öncelikle baraj?n yüzde 10’dan yüzde 5’e inmesinden hemen hepsi ho?nut…
BARAJ YÜZDE 20 OLUR
Üzerinde durduklar? ise seçim bölgelerinin yeniden düzenlemesini getiren “esnek daralt?lm?? bölge” uygulamas?.
?ktidar taraf?, be? milletvekiline kadar illeri tek bölge olarak düzenleyen, bundan sonras?n? da her 5 milletvekiline bir bölge gelecek ?ekilde bölümleyen düzenlemeyi getirmeyi hedefliyor.
Örne?in iki bölge olan Bursa’n?n 20 milletvekili var, e?er esnek daralt?lm?? bölge uygulamas?na geçilirse 4 bölgeye ayr?lm?? olacak.
Üçer bölgeli ?stanbul 20, Ankara ise 8 bölgeye ayr?lacak.
Seçmenin milletvekilini tan?mas? aç?s?ndan önemli olan ve uzun y?llard?r siyasi partilerin büyük bölümü taraf?ndan da dile getirilen uygulama konusunda bu kez siyasetin kafas? kar???k.
Neden de daralt?lm?? bölge sistemiyle tekrar 1980’li y?llardakini an?msatacak ?ekilde bu kez kendili?inden, do?al olarak çevre baraj?n?n gelecek olmas?.
Çünkü her 5 milletvekiline bir bölge dü?tü?ünde baraj do?al olarak yüzde 20’ye ç?km?? olaca?? kayg?s? var.
Mevcut uygulamada al?nan oylar?n önce bire, sonra ikiye, sonra üçe diye her s?ral? bölünmesinde ortaya ç?kan rakama dü?en oy oran?na bir milletvekili verilmesini esas alan D’hont sistemiyle zaten fayda sa?layan yüksek oy alm?? partilerin, daha avantajl? hale gelece?i kayg?s? var.
YÜZDE 2’DEN, YÜZDE 20’YE
Çünkü her bir bölgede bu bölünme uygulanacak ve en fazla alan daha çok milletvekili ç?karacak.
Örne?in ?stanbul’da bir bölgeye 30-35 aras? milletvekili dü?tü?ü için bölünmeler sonunda en dipte kalan partiye de bir milletvekili dü?me ihtimali yüksekti.
Ancak bölünme bu kez 5 milletvekili ile s?n?rl? kalaca?? için en çok alan partilerin avantaj? haline gelecek.
Basit bir hesaplama ile örne?in ?stanbul birinci bölgede 35 milletvekili var ve yüzde 2,8 oya bir vekil dü?üyor.
E?er esnek daralt?lm?? bölge sistemi uygulansayd?, 5 milletvekili olaca?? için bu oran yüzde 20’yi bulacakt?.
HDP END??ES?
MHP ve ?Y? Parti’deki kayg? ise bunun Güneydo?u ve Do?u’da HDP’nin i?ine çok yarayaca?? noktas?nda.
Nitekim, 1983 sonras? getirilen düzenleme ile ANAP çevre baraj?n?n büyük faydas?n? görmü?tü.
Çevre baraj? illerin veya bölgelerin ç?kard??? milletvekili say?s?na göre yüzde 50’ye kadar ç?k?yordu.
Neden de bir ilin veya çevrenin ç?kard??? milletvekili say?s?na bölünerek elde edildi?i için 3 milletvekili ç?karan bir yerde çevre baraj? yüzde 33 olarak uygulan?yordu.
Buna daha sonra bir de kontenjan milletvekilli?i sistemi eklendi…
Uygulanan sistem ile ANAP 1987’de bir önceki seçime göre yüzde 8,83 oran?nda oy kaybetmesine kar??n milletvekili say?s?n? ciddi oranda art?rd?.
Uygulama 1995 Anayasa de?i?iklikleri ile sonland?, çevre baraj?ndan vazgeçilip, tekli yüzde 10 baraj? uygulamas?yla yetinildi.
O günden bu yana da uygulamada de?i?iklik olmad?…
BÜYÜKLER?N UHDES?NDE
?imdi, az oy alm?? veya siyaset sahnesine yeni giren partilerin en büyük endi?esi esnek daralt?lm?? bölge uygulanmas? halinde bir büyük partinin listesinden ancak seçime girilirse kazanma ?anslar?n?n olmas?.
Zaten, 1983 ve 1987 düzenlemeleriyle getirilen çevre baraj? olumsuzlu?undan kurtulmak için de 1991 y?l?nda baz? partiler en çok oy alan partinin çat?s? alt?nda seçime girmi?ti.
Bu kapsamda daha sonra MHP ad?n? alan Milliyetçi Çal??ma Partisi (MÇP) ile Islahatç? Demokrasi Partisi (IDP) Refah Partisi çat?s? alt?nda seçime girerken, Halk?n Emek Partisi (HEP) Sosyaldemokrat Halkç? Parti (SODEP) çat?s? alt?nda hem yüzde 10 ülke hem de bölgelere göre yüzde 20’den yüzde 33’e kadar ula?an çevre baraj?n? a?may? ba?arm??t?.
Dolay?s?yla böyle bir uygulaman?n bu kez de yeni kurulan 2 parti ile birlikte Millet ?ttifak? bile?eni DP ve ?Y? Parti’yi CHP, Cumhur ?ttifak? bile?eni MHP ve BDP’yi de AK Parti çat?s? alt?nda seçime girmeye zorlayaca?? endi?esi hakim.
EK?M SONRASI
AK Parti’nin dün yap?lan MYK toplant?s? sonras? Sözcü Ömer Çelik’in aç?klamas? da gösteriyor ki, Siyasi Partiler ve Seçim kanunlar?nda yap?lacak de?i?iklikleri Ekim ay?nda yeni yasama y?l?na ba?layacak TBMM’nin en önemli gündem maddeleri aras?nda yer alacak.
Siyasi partiler de bir yandan kongrelerinin, di?er yandan da yap?lacak de?i?ikliklerin siyasal hayata getirece?i etkiyi bugünden hesaplamak için d??ar?daki mücadelenin tahkimat?n? yap?yor.
?unu belirteyim ki özünde herkesin istedi?i bir düzenleme, getirece?i yük aç?s?ndan birçok partinin gözünü korkutuyor…
Bu da üzerindeki tart??man?n çok yo?un olaca??n? gösteriyor…