Kent tarihi ve kültürüne ???k tutan ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ahmet Piri?tina Kent Ar?ivi ve Müzesi (AP?KAM), Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin tapu senedi olarak kabul edilen Lozan Antla?mas?'n? 98'inci y?l etkinlikleri kapsam?nda bir sergi ve bir söyle?iyle and?. AP?KAM'?n bahçesinde düzenlenen etkinliklerin ilkinde "Tam Ba??ms?zl?k ve Lozan" adl? serginin aç?l??? yap?ld?. Birinci Dünya Sava??'ndan, Lozan Antla?mas?'n?n imzaland??? 24 Temmuz 1923 tarihine kadar olan süreci aktaran sergiyi ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan Vekili Prof. Dr. Suat Ça?layan ile Tarihçi ve Yazar Sinan Meydan birlikte açt?. Aç?l?? s?ras?nda konu?ma yapan Prof. Dr. Suat Ça?layan, Lozan Antla?mas?'n?n Türkiye Cumhuriyeti için önemine vurgu yapt? ve serginin haz?rlanmas?nda eme?i geçen herkese te?ekkürlerini iletti. Ça?layan, "Lozan Antla?mas?'n?n Türkiye Cumhuriyeti'nin tapu senedi olarak kabul edilmesi do?rudur. Ancak tarihsel süreçleri ele al?rken öncesi ve sonras? da mutlaka de?erlendirilmelidir. Bana göre Lozan Antla?mas?'na giden yolun ilk ad?m? da Sivas Kongresi'dir. Genç T?bbiyeli Hikmet'in manda ve himayenin kesinlikle reddedilmesi gerekti?ini hayk?rmas?n?n ard?ndan Mustafa Kemal Pa?a'dan ald??? cevap milli mücadelenin yolunu belirlemi?tir: 'Ya ?stiklal, ya ölüm!' ??te burada yanan ba??ms?zl?k ate?i, Türk milletine önce Kurtulu? Sava?? zaferini getirdi, ard?ndan bu zafer Lozan Antla?mas? ile taçland?r?ld?. Herkesi sergiyi görmeye davet ediyorum." diye konu?tu.
Ziyaretçilerin sergi alan?n? gezmesinin ard?ndan Sinan Meydan'?n kat?l?m?yla "Tam Ba??ms?zl?k ve Lozan" söyle?isi salg?n tedbirlerine uyularak yap?ld?. Tarihçi ve Yazar Sinan Meydan, sözlerine Lozan'? tekrar tekrar hat?rlatan etkinliklere imza atan ?zmir Büyük?ehir Belediyesi'ne te?ekkür ederek ba?lad?. Tarihi do?ru ö?renmenin ve aktarman?n, Türkiye'nin içinde bulundu?u süreç aç?s?ndan çok ciddi öneme sahip oldu?unu ifade eden Sinan Meydan, ?unlar? kaydetti:
“Yeni tarih yaz?l?yor”
"Tarih, de?i?tirilmeye çal???l?yor. Bugüne kadar belgelere dayand?r?larak yaz?lan tarih, tahrip edilerek farkl?la?t?r?l?yor. 'Yeni Türkiye' denen kavram, yaz?lan 'yeni tarihin' üzerine in?a edilmek isteniyor. Bunun için yo?un çaba sarf ediliyor. Televizyonlarda "profesör" unvanl? ki?iler, tarihi olaylar? de?i?tirerek yüzleri k?zarmadan anlat?yor. Bir 'profesör', ekrana ç?k?p 'Lozan hezimettir. ?smet Pa?a orada Sudan'? kaybetmi?tir' ?eklinde konu?arak insanlar? yan?ltmaktan çekinmiyor. Sizden rica ediyorum. Amaca yönelik yap?lan televizyon programlar?n? izleyerek tarih ö?renmeye çal??may?n. Ben de ç?k?p anlatsam televizyondan tarih ö?renmeyin. Do?ru kaynaklara ula??n ve okuyun. Çocuklar?n?za da anlat?n. Ne yaz?k ki Milli E?itim Bakanl???'n?n müfredat? de?i?ti ve de?inilmesi gereken pek çok konu ders kitaplar?ndan ç?kar?ld?. Çocuklar?m?z?n tarihimizi do?ru ö?renmesini sa?layal?m.”
“Demografi çok önemlidir”
Meydan, tarihin do?ru ö?renilmemesi ve ö?retilmemesi halinde ya?ananlar? yorumlamakta eksik kal?naca??n? dile getirerek “Geçmi?ten ders ç?karamazsak, daha önce yap?lan hatalara yeniden dü?eriz. Örne?in; Türkiye, ?u anda bir düzensiz göç dalgas?yla kar?? kar??ya. Y?llard?r devam eden bu göçlerin sonucunda Türkiye'de baz? ?ehirlerimizin demografisi de?i?ti. Bak?n, demografi çok önemlidir. Birinci Dünya Sava??'n?n ard?ndan Osmanl? Devleti temsilcilerinin imzalad???, Mustafa Kemal Pa?a ve arkada?lar?n?n ise y?rt?p att??? Sevr Antla?mas?'nda bizi Orta Anadolu'da s?k??m?? bir kara devleti hâline getirmek istediler. Emperyalistler, kuzeyde Pontus, do?uda Ermeni, güneyde Kürt devletleri kurarak tüm Anadolu'yu kontrol alt?nda tutmay? hedeflediler. Bu devletleri kurdurtmak için de demografik durumu öne sürdüler! ?ehirlerde ço?unluk olan nüfusun egemen olmas? gerekti?ini dayatmaya çal??t?lar. Günümüzde, güney bölgelerimizde Türk nüfusun göçmen nüfustan az oldu?u k?s?mlar var. Demografik yap?n?n bilinçli olarak de?i?tirilmesi tehlikelidir. Bunun fark?nda olmak zorunday?z" dedi.
“Adalar Lozan’da kaybedilmedi”
Meydan sözlerine ?öyle devam etti: "Tarihi de?i?tirmeye çal??t?klar?n? söyledim ya, bunun en popüler örneklerinden birini anlatay?m, sonra da gerçe?ini konu?al?m. Diyorlar ki; ?smet Pa?a, Lozan'da 12 aday? kaybetmi?. Böyle bir ?ey yok. 12 ada, 1911 y?l?ndaki Trablusgarp sava??nda ?talya taraf?ndan i?gal edilmi?ti. 1912 Balkan Sava??'nda da Ege adalar?n? Yunanistan i?gal etti. 1914'teki Büyükelçiler Konferans?'nda Meis hariç 12 ada ?talya'ya, Bozcaada ve Gökçeada hariç Ege adalar? da Yunanistan'a verildi. Birinci Dünya Sava?? ba?lad???nda Osmanl? Devleti'nin elinde fiilen sahip oldu?u hiçbir ada yoktu. Büyükelçiler Konferans?'nda resmen Osmanl?'ya b?rak?lan Meis, Gökçeada ve Bozcaada bile fiilen Osmanl?'da de?ildi. Yani Lozan'a gidilirken adalardan hiçbiri Osmanl?'n?n elinde de?ildi. Peki Kurtulu? Sava??'n?n galibi s?fat?yla Lozan'da diplomatik sava? veren ?smet Pa?a ne yapt?? Çetin bir mücadele ile Yunan i?gali alt?nda bulunan Gökçeada'y?, Bozcaada'y? ve Tav?an Adalar?'n? geri ald?. Yani, ?smet Pa?a adalar? b?rak?p gelmedi, elimizde hiç ada yokken kazan?p geldi. Lozan Antla?mas?, Atatürkü'müzün ifadesiyle Osmanl? tarihinde görülmemi? bir ba?ar?d?r. Gerçekten öyle, Osmanl? tarihini inceleyin, masadan Lozan'daki kadar kazan?mla ç?kmay? ba?ard???m?z bir antla?ma bile bulamazs?n?z. Lozan'?n hezimet oldu?unu söyleyenlerden, size Osmanl? tarihinde Lozan'dan daha kazançl? bir antla?ma örnek vermesini isteyin. Veremezler. Lozan, müthi? bir kazan?md?r. Emperyalist devletleri, yurdundan benzeri görülmemi? bir zaferle gönderip daha sonra kar??lar?na e?it ve ça?da? bir devlet olarak ç?karak tam ba??ms?z bir devlet oldu?unu herkese kabul ettirmek öyle kolay i? de?ildir! Tarihi do?ru hâliyle, bu anlatt???m hâliyle bilmemizi istemiyorlar. Bu nedenle de uydurma bir tarih anlat?yorlar."
“Gizli madde yok”
?ngilizlerin hilafetin kald?rmas?n? istedi?i ve bu iste?in kabul gördü?ü iddias?n? da yalanlayan Meydan, “Tam aksine onlar bizim din devleti olarak kalmam?z? istiyorlard?. Sevr Antla?mas?'n? incelersek orada görürüz. Osmanl?'da, din devleti olmas? nedeniyle çoklu hukuk sistemi uygulan?yordu. Az?nl?klar?n kendi hukuku vard?, farkl? dine mensuplar?n kendi hukuku vard?, hatta kapitülasyon sahiplerinin kendi hukuku vard?. Müslüman olmayan biri bir suç i?ledi?inde Osmanl? mahkemelerinde de?il, ait oldu?u cemaatin mahkemelerinde yarg?lan?yordu. Sevr'de de, Lozan'da da bunun devam?n? istediler. Ama ?smet Pa?a ç?kt? ve dedi ki, 'Biz de sizin gibi ça?da? bir devletiz. Din devleti de?iliz. Çoklu hukuku reddediyoruz. Ülkemizde ya?ayan her yurtta? e?it hukuk sistemine tâbi olacakt?r!' Bu tav?rla ?ngiliz ve Frans?zlar?n elinden bize kar?? kullanmak istedikleri pek çok koz al?nm?? oldu. Söylemekten s?k?lmad?klar? bir ?ey daha var... Lozan'?n süreli bir antla?ma oldu?u ve 100'üncü y?l?ndan sonra bitece?i, gizli maddelerin devreye girece?i... Bu da yalan. Lozan, süreli bir antla?ma de?ildir. Lozan'da gizli madde falan yoktur. Lozan görü?meleri aç?k ?ekilde yap?lm??t?r. Kat?lan tüm ülkelerde tutanaklar vard?r. Bunlar gazetelerde yay?nlanm??t?r. Lozan tutanaklar?na ve al?nan kararlar?na ula?mak kolayd?r. Lozan, Allah korusun yeniden bir sava?a girersek yürürlükten kalkabilir. Sürekli Lozan'?n gizli maddeleri oldu?u ve 100 y?l dolunca bitece?ini söyleyenler, herhalde Sevr'e özlem duymaktad?rlar. Lütfen do?rular? ö?renelim" diye konu?tu.
“Bizim için zaferdir”
Meydan sözlerini ?öyle tamamlad?: "Sevgili ?zmirliler, biz bugün Lozan'? konu?uyoruz. Önceki y?llarda her yerde konu?uluyordu, hatta Lozan, iki gün boyunca bayram olarak tüm yurtta kutlan?yordu. Sonra devreye siyaset girdi. Demokrat Parti iktidar?, siyasi rakibi olan ?smet Pa?a'n?n tüm yurtta 'Lozan Kahraman?' olarak an?lmas?ndan rahats?zl?k duydu. Bu nedenle Lozan Bayram?'n?n kutlanmas? yasakland?. Sonra unuttuk, gitti. Lozan Bayram?'n?n yerine Bas?n Bayram? konuldu, Hatay'?n anavatana kat?lmas? kutlamalar? konuldu. Bir milli bayram? gölgelemek için yerine ba?ka bayramlar koymak... Ne kadar benziyor de?il mi bugün ya?ad?klar?m?zla? Lozan, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin tapu senedidir. Onurlu bir antla?mad?r. Zaferdir. Hezimet k?sm? da vard?r ama ?ngilizler için hezimettir. Lozan Antla?mas?'n?n imza edilmesinin ard?ndan ?ngiltere Parlamentosu, bu antla?may? uzun süre onaylamam??t?r. Çünkü ?ngilizler, Lozan'? büyük bir hezimet olarak görmü?lerdir. Böyle oldu?unu o günlerde yay?mlanan ?ngiliz gazetelerine bakt???n?zda görebilirsiniz. Mustafa Kemal Atatürk'ümüzü, ?smet Pa?a'm?z?, tüm kahramanlar?m?z? rahmet ve sayg?yla an?yorum."