Dördüncüsü ?zmir’in ev sahipli?inde düzenlenen Dünya Belediyeler Birli?i (UCLG) Kültür Zirvesi’nin sonunda “Kültür ?nsanl???n Gelece?ini Kuruyor” ba?l???yla ?zmir Deklarasyonu yay?mland?. 65 ülkeden kültür üreticilerini a??rlayan, 346’s? çevrim içi olmak üzere toplam 864 konu?mac? ve kat?l?mc?n?n yer ald??? zirvenin sonunda ortaya ç?kan ?zmir Deklarasyonu’nda kültürel ya?ama eri?imi ve kat?l?m? art?rmak, fark?ndal?k ve ho?görüyü te?vik etmek, yeni ifadeler yaratmak üzere çal??malar?n artt?r?lmas? öne ç?kt?. Kalk?nma için tüm topluluklar?n kamusal tart??malara etkin kat?l?m?n?n alt?n?n çizildi?i deklarasyonda kültür ve e?itim politikalar? aras?nda daha s?k? bir ba? kurulmas?, miras ve kültürün kentsel planlamayla bütünle?mesi ve kültür politikalar?n?n hiçbir yeri ihmal etmeden olu?turulmas? gerekti?i vurguland?. Deklarasyonda ayr?ca yerel düzeyde kat?l?mc? kültür politikalar?n?n olu?turulmas?, uluslararas? düzeyde yeni hedeflerle ilgili daha iddial? gündemler belirlemek üzere tüm ilgili aktörlerin tart??malara kat?l?m?n?n sa?lanmas? önerildi.
Küresel önderler cesur olmaya davet ediliyor
?zmir Deklarasyonu küresel önderleri cesur davranmaya ve kültürün sürdürülebilir kalk?nmadaki yeri üzerine gerçek bir tart??maya kat?lmaya davet etti. Acilen yeni i?birli?i ve dayan??ma biçimlerinin geli?tirilmesine ihtiyaç oldu?unun belirtildi?i deklarasyonda tüm kentler ve yerel yönetimler Sürdürülebilir Kalk?nma Hedefleri’ni uygulamaya, UCLG Kültür Komitesi taraf?ndan olu?turulan bildirileri ve uygulama önerilerini dikkate almaya ça?r?ld?.
?zmir Deklarasyonu’nda do?ayla uyum, geçmi?le uyum, birbirimizle uyum ve de?i?imle uyumdan olu?an yeni bir kavram olarak “döngüsel kültür” üzerine temellenen yeni bir kültürü tarifi de ortaya ç?kt?.
?zmir Deklarasyonu ile Kas?m ay?nda ?skoçya'da yap?lacak 26. Birle?mi? Milletler ?klim De?i?ikli?i Konferans?’n?n (COP26) gündem ba?l?klar?n?n altl??? da olu?turulmu? oldu.
“Kültür ?nsanl???n Gelece?ini Kuruyor” ba?l???yla yay?mlanan ?zmir Deklarasyonu’nun tam metni ?öyle:
4. UCLG Kültür Zirvesi, kültürel topluluklar?n pandemiye verdi?i dikkate de?er ve cömert yan?t? gözler önüne serdi: Aram?zdan ayr?lanlar?n yas?n? tutmak, kültürel ya?ama eri?imi ve kat?l?m? art?rmak, fark?ndal?k ve ho?görüyü te?vik etmek, yeni ifadeler yaratmak, yeni bir gelece?i hayal etmek amac?yla yeni enerjiler tan?mlamak ve kapasite geli?tirmek üzere, binlerce giri?im ortaya ç?kt?. UCLG Kültür Zirvesi kat?l?mc?lar? kültürün, hak ve özgürlüklerin herkes için geni?letilmesi, refah?n artt?r?lmas?yla, hiç kimseyi ve hiçbir yeri ihmal etmeden daha sa?l?kl? ve dayan?kl? topluluklar in?a etmede etkileyici gücünün alt?n? çizdi.
Zirve, UCLG’nin Kurulu? Kongresi’nden (Paris, 2004) ve Kültür için Gündem 21’in (2004) kabul edilmesinden bu yana UCLG’nin kültür ve sürdürülebilir kentler çerçevesinde yürüttü?ü çal??malara dayanmaktad?r. O zamandan bu yana UCLG, kültürü sürdürülebilir kalk?nman?n temel bir boyutu olarak gören anlat?n?n küresel bir öncüsü olmu?tur. “Sürdürülebilir Kalk?nman?n Dördüncü Aya?? Olarak Kültür” (2010) ba?l???yla haz?rlad??? politika bu çal??man?n temelini olu?turur. Uygulamaya yönelik araçsal bir rehber olan Kültür 21 Eylemleri’nde (2015), kültürel haklar? temel alan bir kültür politikas?n?n, yerel yönetimler taraf?ndan nas?l tasarlan?p uygulanabilece?ini ayr?nt?l? olarak aç?klar. “Sürdürülebilir Kalk?nma Hedeflerinde Kültür” (2018) k?lavuzu ve “Yedi Anahtar” (2020) program?, Sürdürülebilir Kalk?nma Hedeflerini (SKH) kültürelbir perspektifle yerelle?tirmenin uygulanabilir ve elveri?li yollar?n? gösterir. Mexico City’de (2018) onaylanan “Kültür ve Bar?? Deklarasyonu’’ ile Durban’da (2019) “Kültürün Gelece?i Manifestosu’’ ve 2020 Roma ?art?, kültürel alandaki tehditlerin insanl???n kar?? kar??ya oldu?u di?er tehditlerle ba?lant? içinde oldu?u güçlü kav?aklar yaratm??t?r.
4. UCLG ?zmir Kültür Zirvesi, kültürün, neden ve nas?l küresel tart??malar?n merkezinde olmas? gerekti?ini tart??mak üzere mükemmel bir yer oldu.
• Hepimiz ayn? fikirdeyiz. 21. yüzy?lda kalk?nma, tüm topluluklar?n kamusal tart??malara etkin kat?l?m?n? gerektirir. Bu ayn? zamanda, bir bilgi kayna??, vatanda?l???n hayati bir unsuru ve anla?mazl?klar?n bar??ç?l çözümü için bir bile?en olarak kültürel çe?itlili?e sayg?y? gerekli k?lar.
• Birlikte evriliyoruz. Kalk?nma ayn? zamanda ortak vicdan demektir. Do?ayla olan ili?kimiz, ataerkillik, üretim ve tüketim modelleri, geçmi?le olan ili?kimiz gibi pek çok varsay?m?n evrilmesi gereklidir. ?klim kriziyle ba?a ç?kmak, sömürgecili?in yaratt??? olumsuz etkileri iyi etmek ve toplumsal cinsiyet e?itli?ini sa?lamak üzere daha güçlü taahhütlere ihtiyaç vard?r. Kültür, ya?l?lar?, az?nl?klar?, kad?nlar? ve k?z çocuklar?n?, yerli halklar?, sa?l?k ve di?er temel kamu hizmetleri ile ekonomik kaynaklara eri?imi k?s?tl? bireyleri küresel ve ulusal düzeyde etkilemekte olan e?itsizlikleri azaltmada önemli bir rol oynar.
• Kültür özgürlüktür. Kültürel bilgi, yeterlilik ve becerilerin kazan?m?n? desteklemek üzere kültür ve e?itim politikalar? aras?nda daha s?k? bir ba? kurulmal?d?r. Kültürel kat?l?m bir hakt?r. Kültür ideolojik endoktrinasyon ya da siyasal kontrol için bir araç de?il, özgürlük için, ele?tirel dü?ünce için ve hatta kar??t görü?lere sahip bireylerin bulu?mas? için vazgeçilmez bir alan olmal?d?r.
• Yer önemlidir. Kültür politikalar?, hiçbir yeri ihmal etmeden yer, kimlik ve aidiyet hissiyat?n? peki?tirmede esast?r. Miras ve kültürün kentsel planlamayla bütünle?mesi uygun kültürel etki de?erlendirme yöntemlerini içermelidir.
• Hepimiz taraf?z ve aç?k yöneti?im gereklidir. Yerel düzeyde, kat?l?mc? kültür politikalar? gelece?i tahayyül etmemize ve kurmam?za katk?da bulunur. Zira, yarat?c?l?k ve kültürel çe?itlilik, insan deneyiminin hayati unsurlar?, ilerleme ile yenili?in kayna??d?r. Uluslararas? düzeyde, kültürün kalk?nmadaki yerine dair araçlar ve hedeflerle daha iddial? küresel gündemler belirlemek üzere, tüm ilgili aktörler tart??malara kat?lmal?d?r.
?zmir UCLG Kültür Zirvesi, yerel yönetimler, kentler ve topluluklar?n kültürü sürdürülebilir kalk?nman?n bir parças? olarak kabul ettiklerinde tüm insanl??? güçlendirebilece?ini gösterdi. BM 2030 Gündemi’ni hayata geçirmenin yolu budur. Aksi takdirde, küresel tercihlerin insanlar? ve yerleri bir kez daha ihmal etti?ini kabullenmek zorunda kal?r?z.
Biz, “?imdi tam zaman?!” diyoruz, çünkü:
• Pandemi ve kriz, kültürü hak etti?i konuma yerle?tirmek için f?rsatt?r.
• BM’nin 2020-2030 Eylem On Y?l? ba?lad?.
• Uluslararas? Yarat?c? Ekonomi Y?l? 2021’de gerçekle?iyor.
• Mondiacult Konferans? UNESCO taraf?ndan 2022 y?l?nda düzenlenecek.
• UCLG, 2022’de yeni “?nsanlar, Gezegen ve Yönetim için ?nsanl???n Gelece?i Pakt?”n? kabul edecek. Pakt, dayan??ma, e?itlik ve kültürün yan? s?ra, hiç kimseyi ve hiçbir yeri ihmal etmeyen, hesap verebilir kurumlardan güç alacak.
Bizler bu ba?lamda:
• Küresel önderleri cesur davranmaya ve uluslararas? kültürel i?birli?i ve kültürel diplomasi programlar?yla desteklenecek, kültürün sürdürülebilir kalk?nmadaki yeri üzerine gerçek bir küresel tart??maya kat?lmaya davet ediyoruz. ?nsanl?k olarak, gezegenimiz, hepimizin uzay gemisi olan toprak anan?n dünya vatanda?lar? olarak, acilen yeni i?birli?i ve dayan??ma biçimleri geli?tirmeye ihtiyaç duyuyoruz.
• Tüm kentleri ve yerel yönetimleri, Sürüdürülebilir Kalk?nma Hedefleri’nin yerel düzeyde gerçekle?mesi, dayan?kl?l?k stratejileri ile iklim aciliyeti ve hakkaniyet planlar? dahil kültürü yerel kalk?nman?n merkezine koymaya, UCLG Kültür Komitesi taraf?ndan olu?turulan bildirileri ve uygulama önerilerini dikkate almaya davet ediyoruz.
• UNESCO’yu, Mondiacult 2022’yi tasarlarken ilgili tüm aktörlerin tart??maya ve geli?tirmeye etkin biçimde kat?lmas?n? özendirerek diyalo?a ça??rmaya, ulusal ve uluslararas? çerçevede kültür politikalar?n?n 21. yüzy?l?n tehditlerine uyarlanmas?n? gözetmeye davet ediyoruz. Bu politikalar, kültürel haklar ve sürdürülebilir kalk?nma aras?nda s?k? ba? kurabilmeli, kültürün sürdürülebilir kalk?nman?n ekonomik, sosyal ve çevre boyutlar?yla e?it düzeyde dördüncü boyut olarak yerini güçlendirmelidir. Ayr?ca, Mondiacult 2022, kültür alan?nda çal??anlar ve sanatç?lar için yeni ve elveri?li koruma standartlar? belirlemelidir.
BM Yüksek Düzey Sürdürülebilir Kalk?nma Siyasi Forumu’nu (HLPF) istikrarl? bir Kültür Hedefi’nin en k?sa sürede hayata geçirilmesi ve elbette 2030 Sonras? Kalk?nma Gündemi’nde yer almas? için küresel kültür aktörleriyle diyalog kurmaya davet ediyoruz.
Sorumluluk almak ve kültür aktörlerini güçlendirmek üzere en iyi yol, bir Kültür Hedefi belirlemektir. Yerel ve Bölgesel Yönetimler Küresel Görev Gücü’nün bir y?l önce BM75 Vizyon Raporu’nda belirtti?i üzere, bu “bellek, miras, yarat?c?l?k, çe?itlilik ve bilgiye ili?kin çok say?da amaç içeren, kültürü, yerel ve bölgesel kimli?in temel bir bile?eni, küresel dayan??man?n bir kolu, bar?? ve insan haklar? için bir ta??y?c? olarak aç?kça tan?mlayan bir anlat? taraf?ndan desteklenen” bir Hedef olmal?d?r. Ba?l? ba??na bir Hedef’in, kültürün di?er SKH’lerle kesi?en bir unsur olarak de?erlendirilmesini engellemedi?i gibi, SKH’lerin birbiriyle ba?lant?l? niteli?iyle de uyumlu oldu?unu hat?rlat?r?z.
• Kültürle ilgili tüm aktörleri, Gündem 2030’u ve SKH’lerini uygulamaya yönelik ulusal ve yerel planlarda daha etkin rol almaya davet ediyoruz. Bu küresel taahhüdün ba?ar?s?, sürdürülebilir kalk?nman?n kültürel boyutunun aç?k ve i?leyebilir olmas?na ba?l?d?r. Bunun için de kültürel sektörler, kurumlar ve örgütlerin, insan haklar?, toplumsal cinsiyet e?itli?i, e?itsizlikler ve iklim de?i?ikli?i konular?n? gündeme getirme konusunda daha cesur ve daha net taahhütlerle ileri ad?mlar atmalar? gerekir.
4. UCLG Kültür Zirvesi, ?zmir’de, ?zmirlilerin ve kültür çevrelerinin etkin kat?l?m?yla ve büyük bir ba?ar?yla gerçekle?ti. Zirve, do?ayla uyum, geçmi?le uyum, birbirimizle uyum ve de?i?imle uyumdan olu?an yeni bir kavram olarak “döngüsel kültür” arac?l???yla “ba?ka bir kültürün mümkün oldu?unu” gösterdi. ?klim krizi, insanl???n do?a ile sürekli bir çat??ma içinde oldu?u varsay?m?n?n sonucudur. Gerçekte, do?a yaln?zca bir kaynak de?ildir. Do?a ve tüm türlerle uyum içinde ya?amay? çok h?zl? bir biçimde ö?renmeliyiz. Geçmi?le uyum vazgeçilmezdir: bizden önce ya?am?? kültürleri anlamadan kültürün gelece?ini tasarlamak mümkün de?ildir. Birbirimizle uyumumuz hayata geçmelidir: Bu, do?an?n haklar?na sayg?m?zla güçlenen, hayat?n her an?nda temel bir ilke olarak demokrasiyi ve e?it vatanda?l??? garanti alt?na alacak olan içermeyi dikkate almak demektir. De?i?imin hakk?n? vermeyi gerektirir: kültürel evrimin hem genç nesillerin yarat?c?l???yla, hem de do?adan ald???m?z ilhamla beslendi?i ku?kusuzdur olmal?y?z. ?zmir UCLG Kültür Zirve’sinde ortaya konan bu öneri metni, kültürün hayatlar?m?z? daha anlaml? k?larak dayan??ma olu?turarak kentleri daha dirençli k?ld???n? kan?tl?yor.
4. UCLG Kültür Zirvesi’nin ev sahibi olarak ?zmir, Akdeniz havzas?nda dü?ünceleri, sanat? ve kültürü, ?imdi de tüm küresel kent aktörlerini birbirine ba?layan kolayla?t?r?c? rolünü kan?tlad?. ?zmir dünyan?n her kö?esinde ço?alt?labilecek bir örnektir.