?zmir Büyük?ehir Belediyesi'nin Cumhuriyetin 100. y?l?nda aç?l???n? yapt??? Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi ziyaretçilerini a??rlamaya devam ediyor. ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Kent Ar?ivi, Müzeler ve Kütüphaneler ?ube Müdürlü?ü ve Yeni Ku?ak Köy Enstitülüler Derne?i i?birli?iyle hayata geçirilen “Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi” genç Türkiye Cumhuriyeti’nin e?itimli, ça?da?, modern bir nesil yeti?tirme hedefinin özgün projesi olan Köy Enstitülerini konu al?yor. Konak Tan Mahallesi’nde bulunan an? evi, dönemin Köy Enstitüleri’nde okuyan ö?renciler taraf?ndan yap?lan, kullan?lan araç ve gereçler, tarihi belge, foto?raf ve kay?t defterlerinin yan? s?ra 600 kitap ve dijital kütüphanesiyle gelen ziyaretçilerin ilgi oda?? olmaya devam ediyor.
Dünya üzerindeki ender e?itim modellerinden birisi
Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi sorumlusu Özgür Ceylan, an? ve kültür evinin yap?ld??? binan?n önceki durumunun oldukça kötü oldu?unu, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin binay? restore etti?ini hat?rlatt?. Ceylan, “Bu gördü?ünüz an? ve kültür evi, Yeni Ku?ak Köy Enstitülüler Derne?i ile birlikte yakla??k 2 y?l öncesinde ba?layan bir ara?t?rman?n sergiye dönü?mü? halidir. Burada hem Köy Enstitülerinde okumu? ö?rencilerin hikayelerini hem de Köy Enstitülerinin kurulu? sürecine kadar ço?u ?eyi görmeniz mümkün. Dünya üzerindeki ender e?itim modellerinden birisi olan Köy Enstitüleri, yaparak ve ya?ayarak ö?renme metodu üzerine kuruluyor. Çünkü yüzde 80 okuma ve yazmas? olmayan bir ülkeden bahsediyoruz ve köylerde bu oran daha da dü?üyor. Köylerde ayn? ?ekilde okuma yazma bilen çocuklara e?itim verilip tekrar köylerinde ö?retmen olmalar? sa?lan?yor. An? evine ilk ba?ta Köy Enstitüleriyle do?rudan ba?lant?s? olan ziyaretçiler geldi ama zaman içerisinde ziyaretçi kitlesi geni?ledi. Fakat en yo?un ilgiyi de ö?retmenlerden görüyoruz. Bu da bizi daha çok mutlu ediyor” dedi.
Muhakkak bir müzik aleti çal?yorlar, yabanc? dil biliyorlar
Dönemin Yüksek Köy Enstitüsü mezunlar?ndan Mustafa Acar'?n k?z? Ay?e Berrin Bayus ise bir etkinlik s?ras?nda tesadüfen Yeni Ku?ak Köy Enstitüsü Derne?i ile kar??la?t???n? ve babas?ndan kalan hat?ralar? Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi’ne ba???lad???n? belirtti. An? evinde babas?na ait valizi de gösteren Ay?e Berrin Bayus, “Babam Mustafa Acar Ankara Hasano?lan Köy Enstitüsü’ne gitmi? fakat orada bir bina bile yokmu?. Dersleri ilk etapta çad?rlarda i?lemi?ler. Ortada bir bina bile yokken okullar?n? kendileri yap?p o ?artlarda tarih, kimya, fizik gibi dersleri okuyorlar. Ama kendilerinden ba?ka bir ?ey de istiyorlar. Sadece e?itilmesi gereken çocuklar de?il, e?itilmesi gereken bir toplum da var diyorlar. Bu yüzden okullar?nda ar?c?l?k, hayvanc?l?k, terzilik, çiftçilik, marangozluk, terzilik, hal? dokuma gibi zanaat e?itimleri de var. Bu vas?flar? edinmelerini istiyorlar ki gittikleri köyde kasabada önce çocu?u e?itsin, sonra gidip halk? e?itsinler. 1940'lar?n Türkiye’sinden bahsediyorum, yüzlerce kitap okumu?lar. Muhakkak bir müzik aleti çal?yorlar, yabanc? dil biliyorlar, spor yap?yorlar. Ben babam? hep nas?l hat?rl?yorum biliyor musunuz? Ders zaman? derste, ders olmad??? zamanlarda teneffüste bahçede çocuklarla. Ben hiçbir zaman babam?n ö?retmenler odas?na gitti?ini bile hat?rlam?yorum. Bir bakars?n?z çocuklarla bahçede voleybol oynar, bir bakars?n?z atölyeye gitmi? uçak modelleri yaparlar. Kendisiyle gurur duyuyorum ve ona lay?k olmaya çal???yorum” dedi.
“O hafta ne yap?ld?ysa hep birlikte konu?up tart???yorlar”
Emekli olduktan sonra üretmeye devam etmeyi de babas?ndan ö?rendi?ini belirten Ay?e Berrin Bayus, “Çünkü onun birinci ko?ulu hep oydu. Herkes buray? merak etmeli, çünkü o okullarda ?u an olmayan bir ?ey yap?l?yordu. Hafta sonu okul temizlikçisinden tutun müdürüne kadar o hafta ne yap?ld?ysa hep birlikte konu?up tart???yorlar. Bütün kar??t fikirler demokratik bir ortamda konu?up bir karar al?yorlar, zaten biz ?u an onu yapsak kavgalar, gürültüler olmaz” diye konu?tu. Ay?e Berrin Bayus, Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi’ni hizmete açt?klar? için de ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’ne te?ekkür etti.
E?er Köy Enstitülerini kapatmasalard?…
Ba???ç?lardan Ahmet Gürel, ?zmir için Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi’nin çok önemli oldu?unu, çünkü Türkiye'de ba?ka bir yerde örne?inin bulunmad???n? söyledi. Birkaç belediyenin denedi?ini ama ba?aramad???n? belirten Gürel, ''?zmir Büyük?ehir Belediyesi buray? de?erlendirdi. Bu binan?n içinde Köy Enstitülerinin torunlar? geziyor. ?unu da belirtmek istiyorum, Köy Enstitüleri sadece ö?retmen yeti?tirmiyordu. Araba tamircili?inden tutun kaynakç?l??a kadar ö?renen ö?renciler vard?. Ayn? zamanda doktorlar?m?z da vard?. E?er Köy Enstitüleri’ni kapatmasalard? ilerideki süreçte üniversiteye dönseydi ülkede karanl??a dair bir ?ey kalmayacakt?” ?eklinde konu?tu.
Ara?t?rma yapmak isteyenler için sa?lam bir kaynak
Türkiye'nin e?itim sorunlar? üzerine uzun süredir çal??malar yürüttü?ünü belirten bir di?er ba???ç? Bekir Özgen ise “1970 y?l?ndan beri Köy Enstitüleri üzerinde çal???yorum. E?itim kavram? çok geni? ama e?itim tarihimizde Köy Enstitüleri’nin ayr?cal?kl? bir yeri var. Onun da iyi bilinmesinde yarar var. Hem ?imdiki gençlerimiz için hem yar?nki ku?aklar için bunun bilinmesi gerekiyor. Köy Enstitüleri ile ilgili özellikle akademik anlamda ara?t?rma yapmak isteyen ve bu dü?ünceyi yaymak isteyenler için sa?lam bir kaynak buras?” diye kaydetti.
Böyle bir An? Evi b?rak?n Türkiye'yi dünyada tektir
Köy Enstitüleri zaman?nda 4,5 y?l köy ö?retmenli?i yapan Mevlüt Kaplan, Türkiye'de ?zmir'in birçok alanda ilklerin ba?kenti oldu?unu belirterek, “?zmir'i bu aç?dan çok severim. 1959 y?l?nda ?zmir'e geldikten sonra 23 y?l görev yapt?m. Ben özel olarak da böyle bir an? evini kurdu?u için bizzat ba?kan?m?z Tunç Soyer'e te?ekkür ederim. Cumhuriyetin 100. y?l?nda böyle bir an? evi yap?lmas? b?rak?n Türkiye'yi dünyada tektir. Ben bu durumdan dolay? çok mutluyum. Bakt???m gördü?üm kadar?yla bu an? evi Türkiye'de hiç bir il ve ilçede yok. Bizim en çok istedi?imiz ?eylerden biri buydu, sahip ç?k?ls?n istedik ve Tunç ba?kan sesimizi duydu” dedi.
Buras? bir ba?lang?ç
Yeni Ku?ak Köy Enstitüleri Genel Ba?kan? Gökhan Bal, Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi projesi için ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer ile masaya oturduklar?n? ve projeyi gerçekle?tirdiklerini ifade ederek, “Köy Enstitüleri ile ilgili ülkemizde sempozyumdan tutun söyle?ilere kadar ço?u ?ey yap?ld? ama yerel yönetim düzeyinde Köy Enstitüleri ad?n? ta??yan bir merkez kurulmad?. Biz ?imdiki ku?aklar geçmi?te nelerin yap?ld???n?, nas?l bir e?itim sürecinden geçildi?ini görsün istedik ve ?zmir Büyük?ehir Belediyesi bu görü?ümüzü önemsedi. ?zmirliler çok rahatl?kla gelip ?imdi burada dijital videolarla geçmi?te yap?lan her türlü e?itimi görebiliyorlar. Unutturulmak istenen tarih de burada yeniden canland?r?ld?. Biz bu ulusal gerçe?i derne?imiz olarak Türkiye'ye yayd???m?z? da dü?ünüyoruz. ?nsanlar sahip ç?k?yor. Buras? bir ba?lang?ç” ?eklinde konu?tu.
Ö?rencilerin tahta bavulundan mandolinine dev ar?iv
Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ayd?nlanmas?n?n temel ta?? olan Köy Enstitülerinin yeri ve önemine dair içerikleri bir araya getirdi. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk y?llar?nda temel e?itim, köy ö?retmenleri, Köy Enstitülerinin kurucular?, mezunlar? ve günümüze kalanlar An? Evi’nin temas?n? olu?turdu. Ba???ç?lardan dönemin ruhunu yans?tan çe?itli obje, belge, foto?raf ve benzeri materyal derlendi. Ba???lanan objeler aras?nda; bizzat Köy Enstitüsü ö?rencileri taraf?ndan yap?lm?? ya da kullan?lm?? tahta bavul, saat, tu?la, mandolin, mandolin kutusu, rozet, marangoz rendesi gibi ders araçlar? yer al?yor. Ayr?ca ba??? yoluyla edinilen ve AP?KAM ar?ivinden derlenen tarihi belge, diploma, günlük, kay?t defterleri, ders notlar?, orijinal bask? foto?raflar gibi materyaller de An? Evi’nde ziyaretçilerin be?enisine sunuluyor.
Bilim insanlar? için dünya ölçe?inde bir kaynak
Köy Enstitüsü An? ve Kültür Evi’nde bir ara?t?rma kütüphanesi ve bir de dijital ar?iv sistemi kuruldu. Kütüphanede yer alan tamam? Köy Enstitülerini konu alan 600 kitap ve dijital ar?ive aktar?lan 300’den fazla materyal ile Köy Enstitüleri alan?nda çal??an ara?t?rmac?lara de?erli bir veri taban? sa?l?yor. Bu veri taban?na ziyaretçiler An? Evi’nde yer alan tabletlerden ula?abiliyor. Ayr?ca an? evinde tüm ba???ç?lar?n biyografi ve dijital belgelerine ula??labilecek bir kiosk ekran? da bulunuyor. Böylelikle Köy Enstitüleri An? ve Kültür Evi, sadece ?zmir’de de?il Türkiye ve dünya çap?nda Köy Enstitüleri alan?nda ara?t?rma yapan akademisyen, tarihçi ve ara?t?rmac?lar için önemli bir ba?vuru merkezi görevi de görüyor.